Reklam
Sağlık

Romatoid Artrit Nedir? Romatoid Artrit Belirtileri Nelerdir?

Reklam

Romatoid artrit belirtileri nelerdir? Yetişkinlerin çoğunda eklem iltihaplanması (artrit) vardır ve bu hastalığın sık görülen türlerinden birisi romatoid artrittir. {1*} Romatoid artrit semptomlarını tedavi etmek için yapılacak ilk şey, semptomlarını doğru şekilde öğrenmektir. Romatoid artrit belirtileri arasında eklemlerde ağrı, şişlik, eklem çevresinde kızarıklık, ısı artışı ve hassasiyet, yorgunluk, kas ağrıları ve hareket etmekte zorlanma bulunur.

Romatoid Artrit Nedir❓ Youtube Videomuzu İzleyerek Bilgi Alabilirsiniz.

Romatoid Artrit Nedir?

Romatoid artrit tedavisi var mı? Romatoid artrit, eklemleri etkileyen ve ağrı, şişlik, eklemde tutukluk ve hareket kısıtlılığına neden olan kronik bir otoimmün hastalıktır. Çoğu hastada, romatoid artrit semptomları zaman zaman nükseder ve iltihaplanma (enflamasyon) seviyeleri yükseldiğinde hastalık semptomları daha da kötüleşir. Daha sonra, bir sonraki atağa kadar iyileşme dönemi görülür. Günümüzde romatoid artritin kesin olarak tedavi edilebilmesi için bir yöntem yoktur. Uygulanan tedaviler romatoid artrit semptomlarının ve enflamasyonun kontrol altına alınmasını sağlamaktadır. Romatoid artrit uygun şekilde tedavi edilmezse zaman içerisinde ciddi eklem hasarına, hormonal değişikliklere, sinir hasarına ve kan damarlarında enflamasyona neden olabilir.

Reklam

Hormonlar Nasıl Dengelenir? Hormonları Dengeleyen Uçucu Yağlar Hangileridir?

İnsanlarda herhangi bir zamanda eklem ağrısı veya enflamasyon görülebilir ancak romatoid artrit semptomları diğer ağrılardan farklıdır. Romatoid artritte görülen belirtiler yıllarca sürebilir ve genellikle vücudun her iki tarafındaki eklemleri aynı anda etkileyebilir. (Bir elde ağrı ve enflamasyon varsa romatoid artrit hastası kişilerin diğer elinde de bu belirtiler görülür). Romatoid artrit hastalığına otoimmün reaksiyonlar sonucu oluşan ve zamanla eklemlerin hasar görmesine neden olan enflamasyon neden olur.

Romatoid artrit neden olur? Diğer otoimmün hastalıklarda olduğu gibi romatoid artrit hastalığının da ortaya çıkmasında genetik yatkınlık, çevresel faktörler, yaşam tarzı (diyet ve yapılan aktiviteler), hormonlar ve bağışıklık sistemi ile ilgili faktörler rol alır. Romatoid artrit hastası kişinin bağışıklık sistemi, kendi vücut dokularına saldırır ve bu durum, eklemlerde kıkırdak kaybına neden olur. Romatoid artrit aynı zamanda hayati organlar ve endokrin bezleri dahil olmak üzere vücudun diğer kısımlarını da etkilemektedir.

Bilimsel çalışmalarda romatoid artrit tedavisine erken başlayanların, kendilerini kısa sürede daha iyi hissettikleri, uzun vadede yaşam kalitelerinin arttığı, hastalığa bağlı komplikasyon gelişmesi riskinin ve ameliyat gereksiniminin bu kişilerde daha az olduğu saptanmıştır. Romatoid artrit tedavisinde esas olarak ilaçlar kullanılır ancak günümüzde tamamlayıcı tedavi uzmanları, romatoid artrit hastalığının tedavisinde beslenme düzeni oluşturulmasını, fiziksel aktivitenin artırılmasını ve ağrının doğal yöntemlerle tedavi edilmesini önermektedir. Romatoid artrit hastalarındaki enflamasyonun tedavi edilmesi için proaktif olunması önerilir. Bu durum hastanın yaşam kalitesinin yükselmesini ve uzun süreli ilaç kullanımına bağlı yan etkilerin azalmasını sağlar. {2*}

Reklam

Romatoid Artrit Belirtileri Nelerdir?

Romatoid artrit semptomlarına eklemlerdeki kıkırdak kaybı, enflamasyon ve şişme nedeniyle eklem yüzeyleri arasındaki boşluğun daralması neden olmaktadır. Romatoid artrit hastalarında eklem yüzeyleri arasında kayganlığı sağlayan sinovyal (eklem sıvısı) sıvının yoğunluğunda artış olur, eklem yüzeylerinde kıkırdak kaybı oluşur ve sürtünme artar. Sonuç olarak eklemler, düzgün hareket edemez hale gelir. {3*} {4*}

Romatoid artrit belirtileri nelerdir? Romatoid artritin en yaygın görülen belirtileri şunlardır:

  • Romatoid artrit ayak şişmesine sebep olur mu? Altı hafta veya daha uzun süren eklem ağrısı yaşanması ve bazı eklemlerde ve eklemlerin çevresinde şişlik oluşması yaygın belirtiler arasındadır. Romatoid artrit herhangi bir eklemi etkileyebilir ancak en çok bilekleri, ayakları, elleri, ayak bileklerini ve dizleri etkiler.
  • İltihaplı eklemlerin yakınında kızarıklık, ısı artışı ve hassasiyet oluşur. Ağrı ve hassasiyet genellikle simetriktir yani vücudun her iki tarafındaki eklemler de etkilenir. Tek tarafta olan eklem rahatsızlıkları tendinit veya osteoartrit rahatsızlıklarını akla getirir.
  • Genellikle sabahları kalkınca çok şiddetli olan ve yaklaşık 30 dakika süren sabah tutukluğu görülmektedir. Bazı hastalar hemen hemen her sabah birkaç saat boyunca sabah tutukluğu yaşamaktadır.
  • Yorgunluk ve kas ağrıları oluşur.
  • Eğilme, merdiven çıkma, yürüme ve egzersiz yaparken hareket etmede zorluk yaşanır.
  • Bazı hastalarda iştahsızlık ve hafif ateş de görülebilir.

Yoğun sabah tutukluğu, kızarıklık ve sıvı tutulması romatoid artritin ağırlaştığını gösterir. Romatoid artrit atakları bazen enfeksiyon belirtilerini taklit eder ve vücutta genel bir kırgınlığa neden olur. Artrit ataklarının ne zaman başlayacağını tahmin etmek mümkün olmasa da duygusal veya fiziksel stres sonucu bağışıklık sisteminin yıpranmasının tetikleyici olduğu düşünülmektedir. Birçok insanda çok stresli bir durumdan sonra romatoid artrit atağı görülmektedir. {5*}

Otoimmün Hastalıklar ve Stres Arasındaki İlişki: Stresi Yenmenin Yolları

Romatoid Artrit Sebebiyle Oluşan Rahatsızlıklar

Romatoid artrit vücutta artan iltihaplanma nedeniyle zamanla çeşitli komplikasyonlara neden olur. Bu durum “sistematik artrit” veya “inflamatuar artrit” olarak adlandırılmaktadır. Romatoid artrite bağlı olarak şu komplikasyonlar görülebilir: {6*}

Reklam
  • Kalp hastalığı ve felç riski artar
  • Romatoid artrit akciğer tutulumuna sebep olur mu? Romatoid artrit sebebi ile ortaya çıkan pek çok sağlık sorunu arasında akciğer rahatsızlıkları da yer alır. Bu hastalık sebebiyle yaygın olarak akciğerler etkilenmektedir. Akciğerde oluşan hasar nedeniyle nefes darlığı, göğüs ağrıları ve normal nefes almada zorluk çekilebilir.
  • Kan damarlarının iltihaplanması (vaskülit) ve dolaşımın azalması nedeniyle kalp sorunları ve sinir hasarı görülebilir
  • Karpal Tünel Sendromu ortaya çıkabilir
  • Sık sık baş ağrısı yaşanabilir
  • Böbrek sorunları ve vücutta sıvı tutulması görülebilir
  • Kemik ağrısı ve kemik incelmesi meydana gelebilir
  • Anemi ve yorgunluk oluşabilir
  • Dalakta büyüme ve kan hücresi sayısında azalma görülebilir
  • Romatoid artrit nodülleri nedir? Şişmiş eklemlerin etrafındaki derinin altında küçük dokular gelişebilir. Bunlara “romatoid nodüller” denir. Bu nodüller aynı zamanda kızarıklığa veya ağrıya ek olarak oluşabilir. Romatoid artritli hastaların yaklaşık olarak yarısında, sıkça kullanılan ve hareket eden uzuvlarda (parmaklar veya dirsekler gibi) romatoid nodülleri saptanmaktadır.
  • Tırnak yataklarının yakınında deri döküntüleri, kızarıklık, ısı artışı, morarma ve ülserler oluşabilir.
  • Sjögren sendromu olarak bilinen otoimmün hastalık da dahil olmak üzere, ışığa duyarlılık, ciltte kuruluk, kızarıklık, ağrı, göz sorunları ve görme bozukluğu meydana gelebilir. {7*}
  • Ağız ve diş etlerinde sık sık enfeksiyonlar oluşabilir.
  • İştahın değişmesi, kilo alımı veya kilo kaybı görülebilir.

Kilo Alımına ve Obeziteye Neden Olan Obezojenler

Romatoid Artrit Neden Olur?

Romatoid artrit otoimmün bir hastalıktır yani vücuttaki bağışıklık sistemi hücrelerinin yanlışlıkla vücudun kendi sağlıklı dokusuna saldırması ve hasar vermesi sonucu oluşmaktadır. Romatoid artrit hastalığında, eklemi kaplayan doku olan sinovyumda enflamasyon oluşur. Bağışıklık sisteminden salınan tahrip edici kimyasallar, eklem kıkırdağını aşındırır ve bundan dolayı, eklem boşluğu daralır. Bu da sürtünme ve ağrıya neden olur.

Romatoid artrit hastalığında oluşan enflamasyon pek çok durum tarafından tetiklenebilir. Romatoid artrit için risk faktörleri şunlardır:

  • Bağırsak sağlığının kötü olması veya geçirgen bağırsak sendromu hastası olmak
  • Kötü beslenmek ve kişinin gıda alerjilerinin olması (enflamasyona katkıda bulunan gıdalar arasında rafine karbonhidratlar, kızarmış gıdalar ve çok fazla şeker içeren besinler bulunur) {8*}
  • Obezite (özellikle kişi 55 yaşından önce obez ise risk artmaktadır.)
  • Genetik faktörler (bazı genler bağışıklık sistemini etkileyebilir ve bu nedenle bazı insanları otoimmün hastalıklara daha yatkın hale getirebilir)
  • Çevresel toksinlere maruz kalma veya endokrin sistemi bozan maddelerden dolayı toksisite ile karşı karşıya kalma
  • Başka tıbbi durumlar veya otoimmün bozukluklar nedeniyle bağışıklık sisteminin zayıflaması
  • Sigara içilmesi

Romatoid artrit kan testi ile anlaşılır mı? Amerikan Romatoloji Derneği’ne göre, romatoid artritin diğer otoimmün hastalıklardan (lupus veya fibromiyalji gibi) ayırt edilmesi belirtileri benzer olduğu için zor olabilmektedir. Romatoid artrit tanısını koymak için yapılan tek bir test yoktur. Doktorlar (eklemleri, kemikleri ve kasları etkileyen hastalıklarda uzmanlaşmış bir doktor) hastanın belirtilerini, tıbbi geçmişini, aile geçmişini ve yaşam tarzını değerlendirerek teşhis koymaktadır. Tam bir tıbbi öykü almak, fiziki muayene yapmak ve röntgen veya kan testi yaptırmak, doktorun teşhis koymasına yardımcı olur.

Toksinler ve Otoimmün Hastalıklar

Romatoid Artrit’in Lupus ve Osteoartrit’ten Farkı Nedir?

Romatoid artrit ve lupus nedir? Lupus, sistematik olan ve romatoid artrite benzer semptomlara neden olabilen başka bir otoimmün bozukluktur. Romatoid artritte olduğu gibi lupus, sinirleri, kan damarlarını, kalbi, böbrekleri, karaciğeri ve endokrin sistemi etkileyebilir. Lupus semptomları sıklıkla diğer sağlık sorunları veya otoimmün bozukluklarla karıştırılır. Çünkü ağrı, yorgunluk, şişlik, eklem ağrısı, kızarıklık ve ateş gibi belirtiler lupus ataklarında da görülebilir.

Lupus ve romatoid artrit arasında birkaç fark vardır. Birinci fark, lupus hastalığı sonucu genellikle belirgin bir şekilde vücutta döküntü olur ve hasta kendini aşırı yorgun hisseder. Bu iki hastalığı ayırt etmek için doktorlar, antikor kan testleri, c-reaktif protein testleri, idrar testleri, tıbbi muayene ve aile öyküsü dahil olmak üzere bir dizi test yöntemi uygular. {9*}

Amerikan Lupus Vakfı, bir hastada aynı anda lupus ve romatoid artrit (veya başka bir hastalık) olmasının da mümkün olduğunu belirtmiştir. Doktorlar buna örtüşme demektedir. Bir hastada iki otoimmün hastalık var ise örtüşme tanısı konulur ve bu durumda hangi hastalığın semptomlara neden olduğunu söylemek de zorlaşır. {10*}

Osteoartrit nedir belirtileri nelerdir? Birçok insan sabah tutukluğu ve otoimmün bir hastalıkta görülen bazı belirtileri yaşadıklarında romatoid artrit hastası olduklarından şüphelenir. Osteoartrit, uzun süreli sabah tutukluğuna, ateş düşmesine, yorgunluğa, iştah değişikliklerine ve sık sık enfeksiyon yaşanmasına neden olmaz. Osteoartrit bir otoimmün bozukluk değildir. Bu nedenle bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücudun dokularına saldırmasından kaynaklanmaz. Osteoartrit genellikle enflamasyon, eklemlerin fazla yorulması ve aşırı kullanımı veya yaşlanmayla ilişkili aşınma ve yıpranma sonucu oluşur. Osteoartrit genellikle eklemlerin astarını etkilemez ve otoimmün bir hastalık olmadığı için kemik erozyonu ve eklem deformitesine neden olmaz. Osteoartrit dejeneratif bir eklem hastalığıdır.

Son yıllarda, yeni teşhis konulan artrit hastalarının ve otoimmün bozuklukları olan hastaların tedavi açısından olumlu gelişmeler gösterdiği gözlemlenmektedir. Romatoid artrit tedavisi için kullanılan doğal tedavi yöntemleri, hastalığa neden olan enflamasyonu tedavi ederek ve bağışıklık fonksiyonlarını iyileştirerek lupus tedavisinde de kullanılabilir.

İştah Açan Vitaminler Neler? Kilo Aldıran Vitaminler Listesi

Romatoid Artrit İle ilgili Araştırmalar

Romatoid artrit hastalığı ile ilgili yapılan pek çok araştırma sonucunda, bu hastalığın sebep olduğu diğer pek çok hastalık ve semptomlar belirlenmiştir.

  • Romatoid artrit, otoimmün artritin en sık görülen türüdür.
  • Kadınların romatoid artrit hastalığına yakalanma olasılığı erkeklerden üç kat daha fazladır. Romatoid artrit hastalarının yaklaşık yüzde 75’i kadındır ve tüm kadınların yüzde 1 ila yüzde 3’ünün romatoid artrit hastası olabileceği tahmin edilmektedir. {11*}
  • Romatoid artrit genellikle orta yaşta (30-60 yaşları arasında) başlar ve en çok yaşlı erişkinlerde görülür. Çocuklarda da nadiren romatoid artrit görülebilmektedir. Romatoid artrit erkeklerde kadınlara göre daha ileri yaşlarda ortaya çıkmaktadır.
  • Ailede romatoid artrit hastasının olması, hastalığın gelişme olasılığını artırsa da romatoid artrit hastalarının çoğunda ailede hastalık öyküsü bulunmamaktadır.
  • Romatoid artrit sistemik bir hastalıktır yani kalp, kan damarları ve sinirler dahil tüm vücudu etkilemektedir. 2010 yılında İsveç’te yapılan bir araştırmada, romatoid artrit hastalarında kalp krizi riskinin, teşhis konduktan bir yıl sonra yüzde 60 daha yüksek olduğu bulunmuştur.

Uykudan Önce Su İçmek Neden Önemlidir? Yatmadan Önce Su İçmek Kalp Krizini Önler Mi?

Romatoid Artrit Belirtileri İçin Doğal Tedavi Yöntemleri

Geleneksel tıp metotlarını uygulayan doktorlar, romatoid artrit hastalarını tedavi etmek için genellikle anti-inflamatuarlar, kortikosteroidler, bağışıklık sistemini değiştiren biyolojik maddeler ve ağrı kesiciler gibi ilaçlar kullanmaktadır. Bunlar bazı hastalar için gerekli olsa da doğal tedaviler de ağrıyı ve şişliği azaltmayı, eklem hasarını önlemeyi ve kişinin yaşam kalitesini arttırmayı sağlar. Ayrıca doğal tedaviler, artrit tedavisi için kullanılan ilaçlara bağlı gelişen karaciğer hasarı, anemi, trombosit sayısında azalma, saç dökülmesi, böbrek sorunları ve kalp sorunları gibi yan etkilere neden olmazlar. {12*}

Karaciğer Yağlanmasının Ciltteki Belirtileri Nelerdir? Karaciğer Yağlanmasına İyi Gelen Bitkiler

Romatoid artritte görülen belirtilerin tedavi edilmesi ve hastalık komplikasyonlarının ağırlaşmasını önlemek için kullanılan bazı doğal yöntemler şunlardır:

Anti-İnflamatuar Gıdalar Tüketin

Romatoid artrit beslenme tedavisi nasıl yapılmalı? Yüksek antioksidan özeliği olan gıdalar ve İşlenmemiş gıdalar, romatoid artrit belirtilerinin tedavisinde olumlu etkiler gösterir. Uzmanlar, zeytinyağı ve Hindistan cevizi yağı gibi sağlıklı yağlar, taze sebze ve meyve, kemik suyu, kükürt içeriği yüksek gıdalar, balık ve kuruyemiş gibi yüksek oranda omega-3 bulunan besinlerle beslenmenin tedavi açısından faydalı olduğunu belirtmektedir.

2018 yılında insanlar üzerinde yapılan bir çalışmada, haftada iki defadan fazla balık tüketen hastalarda romatoid artrit semptomlarının daha hafif seyrettiği fark edilmiştir. Balık tüketimi ne kadar artarsa hastalığın da bir o kadar hafif seyredeceği tespit edilmiştir. Şeker, sentetik bileşenler, trans yağlar, fastfood gıdalar, glüten, pastörize süt ve yaygın alerjenler gibi enflamasyonu şiddetlendiren gıdalardan uzak durmanın da önemli olduğu bildirilmektedir. {13*}

Glütensiz Yiyecekler Nelerdir? Hangi Gıdalarda Glüten Yok?

Hareket Edin ve Egzersiz Yapın

Romatoid artrit hastalarında hareket kısıtlılığı ile birlikte şiddetli ağrı olsa da hastanın aktif olması hastalık belirtilerini ve eklem iltihabını kontrol altında tutmak için oldukça önemlidir. Romatoid artrit hastalarında görülen eklem ağrısı, hasta hareketsiz kaldığında daha da kötüleşir (bu nedenle uykudan sonra sabah sertliği oluşmaktadır). Bu yüzden egzersiz yapmanın oldukça faydalı olduğu belirtilmektedir. {14*}

Romatoid artrit egzersizleri ağrıyı azaltır mı? Romatoid artritli kişiler için en iyi egzersiz türlerinin bisiklete binme, yürüme, su aerobiği ve yoga gibi etkilenen eklemleri aşırı derecede zorlamayan aktiviteler olduğu söylenmektedir. Yapılacak egzersizler, kuvvet antrenmanı ile esnekliği, kas gücünü ve kalp damar sağlığını geliştirmek için aerobik hareketlerinden oluşmalıdır. Hastalığın belirtileri kötüleştiğinde bolca dinlenilmelidir ancak açma-germe hareketlerinin, enflamasyonun düzelmesi açısından faydalı olacağı göz ardı edilmemelidir.

Egzersiz Yapmak Neden Önemlidir? Egzersiz Yapmanın Faydaları Nelerdir?

Stresi Yönetin ve Düzenli Uyku Uyuyun

Düzenli ve yeterli uyku uyumak ve duygusal stresi engellemek, eklemlerin hızlı ve sağlıklı şekilde iyileşmesini sağlar. Bu nedenle stresi yönetmek ve düzenli uyumak özellikle hastalığın belirli dönemlerinde artan enflamasyon, ağrı, şişme ve sertliği önlemek için oldukça önemlidir. Yorgunluk ve stresli dönemlerin, enflamasyonu daha da kötüleştirebileceği ve ayrıca kas ağrıları, bağışıklık sisteminin zayıflaması, enfeksiyonlar, aşırı yeme, hareketsizlik ve kilo alımı gibi komplikasyonlara da sebep olabileceği bilinmektedir.

Norepinefrin (Stres Hormonu) Nedir? Norepinefrin Eksikliği Belirtileri ve Doğal Tedavi Yöntemleri

Araştırmalar romatoid artrit hastalarının meditasyon, yoga, esneme, derin nefes alma, imgeleme terapisi ve görselleştirme (imajinasyon) gibi gevşeme teknikleri kullanmasının, kasların gevşemesi, hormonların dengelenmesi, kortizolün azalması ve bağışıklığın güçlenmesini sağlayacağını göstermektedir. Ayrıca bu tekniklerin hastaları ağrılı epizodlara karşı daha iyi koruduğu bilinmektedir. Arthritis Foundation, stresi azaltan faaliyetlerin, pozitif olmanın ve aile ve arkadaşlardan destek almanın romatoid artrit hastalarının ağrıyla baş etmelerinde oldukça faydalı olduğunu bildirmektedir. {15*}

Yeşil Işık Terapisi Nedir? Yeşil Işık Terapisinin Faydaları Nelerdir?

Ağrıları Kontrol Altına Alın

Araştırmalar masaj terapisi, akupunktur, hiperbarik oksijen tedavisi, cilde sürülen çeşitli yağlar ve sıcak-soğuk kompres gibi doğal ağrı azaltıcı tekniklerin hepsinin, romatoid artrit belirtilerinin tedavisinde faydalı olduğunu göstermektedir. Bunların çoğu, vücut farkındalığını artırdığı, aktif kalmanıza yardımcı olduğu, uyumayı kolaylaştırdığı ve stres ve kaygıyı azalttığı için doğal stres gidericiler olarak kullanılabilir. Artrit için kullanılan uçucu yağlar arasında zencefil yağı, portakal yağı, mür yağı, sığla yağı ve zerdeçal yağları bulunur. Ayrıca, eklem ağrısını azalttığı ispat edilen salisilatlar veya kapsaisin içeren ve cilt üzerinde sürülen ilaçlar da tedavi sürecinde kullanılabilir. {16*}

Takviyeler İle İltihabı Azaltın

Artrit ağrısını azaltan anti-inflamatuar takviyeler şunlardır:

Kaynaklar

  1. https://www.rheumatology.org/Learning-Center/Statistics
  2. https://www.rheumatology.org/I-Am-A/Patient-Caregiver/Diseases-Conditions/Rheumatoid-Arthritis
  3. https://www.arthritis.org/diseases/rheumatoid-arthritis
  4. https://en.wikipedia.org/wiki/Synovial_fluid
  5. https://www.arthritis.org/living-with-arthritis/pain-management/flares/arthritis-flare.php
  6. https://www.arthritis.org/diseases/more-about/how-rheumatoid-arthritis-affects-more-than-joints
  7. https://www.arthritis.org/diseases/sjogrens-syndrome
  8. https://www.arthritis.org/health-wellness/healthy-living/nutrition/foods-to-limit/8-food-ingredients-that-can-cause-inflammation
  9. https://www.arthritis.org/diseases/lupus
  10. https://www.lupus.org/resources/common-diseases-that-overlap-with-lupus
  11. https://www.niams.nih.gov/health-topics/rheumatoid-arthritis
  12. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28635117/
  13. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rheumatoid-arthritis/symptoms-causes/syc-20353648
  14. https://www.arthritis.org/diseases/rheumatoid-arthritis
  15. https://draxe.com/health/rheumatoid-arthritis-symptoms/
  16. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19332972/

Reklam

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu