Nefes Darlığı Neden Olur?

Nefes darlığı, ciğerlere yeterince hava alamama hissidir. Cleveland Clinic’e göre, hastalıklar sonucu oluşan nefes darlığı haricinde, bu durum gizli bir hastalık değildir. Sağlıklı bireyler de nefes alma güçlüğü yaşayabilmektedir. Klinik ayrıca, ayakta tedavi olan hastaların yaklaşık %25’inde nefes darlığı görüldüğünü, bunun son derece yaygın bir semptom olduğunu belirtmektedir.

Nefes darlığı bazen yorucu bir egzersizden sonra veya normalden daha yüksek bir irtifada olmanın sonucu olarak yaşanan geçici bir semptom olabilmektedir. Diğer zamanlarda ise panik atak, astım veya zatürre hastalığının sonucunda yaşanabilmektedir. Bireyler, aniden gelişen, şiddetli nefes darlığı yaşamaları halinde hemen tıbbi yardım almalılardır. 

Nefes Darlığı (Dispne) Nedir? 

Nefes darlığı ya da dispne zor veya rahatsız edici nefes alma hissidir. Dispne öznel bir deneyimdir, yani onu yaşayan her birey tarafından farklı şekilde hissedilip tanımlanabilmektedir. Yoğun egzersizden sonra ortaya çıkan nefes darlığı olduğu gibi eforda dispne (DOE) de ortaya çıkabilmektedir. {1*} 

Nefes darlığı, endişe, göğüs ağrısı, yorgunluk, baş dönmesi, bayılma, öksürük, hırıltılı solunum, kanlı balgam, boyun ağrısı ve göğüs yaralanması gibi diğer semptomlarla da bağlantılıdır. Bir birey, dispneik olarak tanımlandığında, bu o bireyin nefes darlığı yaşadığını belirtmektedir. 

Nefes darlığının belirtileri şunlardır: 

• Efordan sonra veya tıbbi bir durum nedeniyle nefes darlığı  
• Ağrılı veya rahatsız edici nefes alma 
• Hızlı solunum 
• Nefes alma zorluklarının bir sonucu olarak boğulma 
• Yeterince hava alamıyormuş gibi hissetmek 

Bu hislere ayrıca göğüste sıkışma, baskı veya ağırlık hissi de eşlik edebilmektedir. Dispne (nefes darlığı) aniden, sürekli ortaya çıktığında veya semptomlar şiddetlendiğinde, acil tıbbi müdahale gerektirdiği bilinmelidir. 

Nefes Darlığının Nedenleri Nelerdir? 

Spor vb. aktiviteler sonrasında nefes darlığı yaşamak kolay yönetilebilmektedir ve bir süre sonra belirtiler yok olmaktadır. Diğer zamanlarda ise nefes darlığının altında yatan başka bir sağlık sorunu bulunmaktadır. Birçok sağlık sorunu nefes darlığına neden olabilmektedir. Akut nefes darlığının en yaygın nedenleri; alerjik reaksiyonlar, anemi veya anemi ile sonuçlanan ciddi kan kaybı, endişe, astım, solunum yollarını tıkayan bir şeyi teneffüs etmek, akciğer yetmezliği, tehlikeli seviyede karbon monoksite maruz kalmak, kalp krizi, kalp yetmezliği, hipotansiyon, solunum yolu enfeksiyonları, gebelik veya akciğer atardamarında kan pıhtısı bulunmasıdır. 

Bir aydan daha uzun süre yaşanan kronik nefes darlığının belirtileri ise; astım, anemi, KOAH, kalp sorunları, akciğerlerde yüksek tansiyon (pulmoner hipertansiyon), akciğer kanseri ve obezitedir. Nefes darlığı, ciddi, ilerlemiş veya ölümcül hastalığı olan kişilerde de yaygın olarak görülmektedir. {2*} 

Nefes Darlığı Tedavisi

Nefes darlığı şikayetlerinde doktorların sordukları ilk sorulardan biri muhtemelen bu semptomun egzersiz yaparken veya bir şekilde vücudu zorlarken mi yoksa istirahat halindeyken mi deneyimlendiği olacaktır. Başka bir olası soru, nefes darlığının yavaş yavaş mı yoksa birdenbire mi ortaya çıktığı olacaktır. 

Bunun gibi bazı önemli sorulardan sonra, doktor muhtemelen akciğerleri dinleyerek bir muayene yapacaktır. Ayrıca bireyin ne kadar hava soluduğunu ve havayı ne kadar hızlı soluduğunu ölçen bir akciğer fonksiyon testi (spirometri) isteyebilmektedir. Ek testler bir elektrokardiyogram (EKG), nabız oksimetresi, kan testi, göğüs röntgeni ve/veya BT taramasını içerebilmektedir. Nefes darlığının tedavisi, nefes darlığının altında yatan nedenin ne olduğuna göre değişmektedir. 

Doğal tedavi yöntemleri nefes darlığını iyileştirmenin en iyi yoludur, ancak belirli durumlarda acil tıbbi bakımın yerini tutmamaktadır. Ayrıca, nefes darlığının bir durum değil bir semptom olduğunu hatırlamak önemlidir, bu nedenle nefes darlığına neyin neden olduğunu öğrendikten sonra, altta yatan temel nedene göre bir tedavi uygulamak gereklidir. 

Nefes darlığı için doğal tedavi yöntemleri şunlardır: 

• Bulunulan mekâna temiz hava geldiğinde nefes almak daha kolay olmaktadır. Evi havalandırmak ve doğada yürüyüşlere çıkmak gerekmektedir. Evdeki toz ve evcil hayvan tüyü miktarını düşük tutmak, iç mekân hava kalitesi için önemlidir. Sigara içen birinin yakınında olunca nefes darlığı çekenler, dumandan olabildiğince çabuk uzaklaşmalıdır. Ayrıca bir fanın, vantilatörün önünde bir süre oturmak da iyi gelebilmektedir.  
• Evin havası çok kuruysa, hava nemlendiricisi kullanmak gerekmektedir. Nemlendirici cihaz tarafından üretilen nemli hava, nefes almayı kolaylaştırmaktadır. Alerji veya astımı olan bireylerin, hava nemlendiricisi kullanmadan önce olası sorunları önlemek için öncelikle doktora danışmaları gerekmektedir. 
• Öksürme veya fiziksel aktiviteye bağlı nefes darlığından kurtulmak için; öncelikle çeneyi göğse doğru eğmek,10 kez kısa aralıklarla ağızdan nefes vermek, boyun kasları gevşediğinde, burnundan nefes almak, dudaklardan üç kez nefes vermek gerekmektedir. Daha sonra dört defaya kadar burundan nefes almak, sekize kadar sayarak “ah” sesi çıkarıp açık ağızdan nefes vermek gerekmektedir. Bu hareketler üç kez tekrarlanmalıdır. “Hızlı burun çekme” adı verilen başka bir yardımcı nefes egzersizi de ana solunum kası olan diyaframı güçlendirmeye yardımcı olmaktadır. Bu egzersiz ağzı kapatıp ardından 15 ila 30 saniye boyunca burundan hızlı bir şekilde nefes alıp vermeyle uygulanmaktadır. 60 saniyeye ulaşana kadar bu egzersizi birkaç kez yapmak gerekmektedir. {3*} 
• Stresi azaltmak için nefes egzersizlerine ek olarak, yoga yapmak, dua etmek ve meditasyon yapmak gibi sakinleştirici etkileriyle bilinen diğer teknikleri de denemek gerekmektedir. {4*} 
• Masaj terapisi, ruh halini ve genel sağlığı iyileştirmenin başka bir yoludur. 2018’de yayınlanan bilimsel bir makaleye göre, masajdan sonra stres hormonu kortizol seviyeleri düşmekte, serotonin ve dopamin seviyeleri (mutluluk hormonları) artmaktadır. 
• Uyurken başı yukarıda tutacak şekilde yatmak da nefes almayı kolaylaştırmaktadır. 
• Akupunkturun da bazı bireylerin daha az nefes darlığı hissetmesine yardımcı olduğu bilinmektedir.  

Açıklanamayan nefes darlığı yaşayanlar, bu durum özellikle aniden ortaya çıkarsa ve şiddetliyse, acil tıbbi yardım almalıdır. Nefes darlığına göğüs ağrısı, mide bulantısı veya bayılma eşlik ediyorsa, kalp krizi veya pulmoner emboli yaşıyor olmak mümkündür. Bu bağlamda nefes darlıklarında en kısa sürede tıbbi yardım almak gerekmektedir.