İştah terimi genel olarak yemek yeme arzusunu ifade etmek için kullanılmaktadır. Gelişme geriliği veya tıbbi durumlar da dahil olmak üzere iştah azalmasına katkıda bulunabilecek birçok faktör bulunmaktadır. İştah, beslenme yetersizliklerine yol açacak kadar azaldıysa, iştah uyarıcılar bu konuda faydalı olabilmektedir. Oreksijenik olarak da bilinen iştah uyarıcılar açlık hissini artıran maddelerdir. Vitaminler, mineraller ve bazı şifalı bitkiler, yaşam tarzı ve diyet değişiklikleri de oreksijenik olarak hareket edebilmektedir. Birçok kişi iştah artışının olumsuz olduğunu düşünse de bazı kişilerin yemek yeme isteklerini uyarması gerekebilmektedir. Örneğin; kanser, psikolojik sorunlar ve yaşlanma gibi bazı durumlarda, iştah azalması nedeniyle istemsiz kilo kaybı görülmektedir. Çok fazla kilo vermek kişinin yaşam kalitesini etkileyebilmekte ve hastalık riskini artırabilmektedir.
Hangi Vitaminler Besin Alımını Arttırır?
Çinko ve B1 vitamini de dahil olmak üzere bazı vitamin ve mineraller iştahı uyarmada etkili olabilmektedir. Düzensiz ve yetersiz beslenen kişilerde vitamin mineral eksiklikleri sonucunda sindirim sistemi sorunları yaşanır, metabolizma bozulur ve bu nedenle kişi iştahsız hissedebilmektedir. Bu kişilerde mevcut vitamin ve mineral eksikliklerinin yerine konması iştah kaybının tedavisine yardımcı olmaktadır. Eksiklikler giderildiği için bu beklenen bir sonuçtur. Bununla birlikte, vitamin ve mineraller genellikle kişinin bu besinlerde eksiklikleri varsa iştahı artırmaya yardımcı olmaktadır. Yani bu takviyelerin kilo aldırıcı etkisi yoktur ve normal bireylerde iştahı artırmazlar sadece besin eksikliği yaşayan kişilerde azalan iştahı yerine koymaktadırlar.
Omega-3 yağ asitleri, bazı bitkiler ve acı otlar gibi diğer takviyeler de iştah artışında faydalı olabilmektedir. İşte eksiklik durumunda diyetinize ekleyebileceğiniz bazı takviyeler:
- Çinko: Çinko eksikliği, zayıf bağışıklık ve iştahsızlık gibi semptomlara neden olmaktadır. [1*] Ayrıca tat algısında değişikliklere, yavaş yara iyileşmesine ve saç dökülmesine de neden olabilmektedir. Hayvanlar üzerinde yapılan bir araştırma, çinko takviyesi almanın çinko eksikliği olan kişilerde iştahı uyarabileceğini düşündürmektedir. [2*]
- B1 vitamini: Tiamin olarak da bilinen B1 vitamini, büyüme ve gelişme için gereklidir. B1 vitamini eksikliği genellikle iştah azalmasına ve enerji harcamasının artmasına neden olarak kilo kaybına neden olmaktadır. [3*] , [4*]
- Omega-3 Yağ Asitleri: Omega-3 yağ asitleri, insan beslenmesinde olması gereken temel (esansiyel) yağlardandır. Bazı araştırmalar, omega-3 takviyesinin, kadınlarda iştahı artırarak tokluk hissini azaltabileceğini göstermiştir. [5*] , [6*] Başka bir araştırma ise, deniz kaynaklı omega-3 yağ asitlerinin, iştahı ve kişinin yemek yeme arzusunu artırabileceğini öne sürmektedir. [7*] Somon gibi yağlı balıklar ve balık yağı omega-3 yağ asitlerinin en iyi kaynaklarındandır. Omega-3 alımı için vejetaryenler ve veganlar, yosun bazlı omega-3 takviyelerini kullanabilmektedir. Balık yağı, balığa alerjisi olmayan herhangi bir yetişkin için genellikle güvenli kabul edilmektedir. Ancak yetişkinler ve özellikle çok küçük çocukların takviye kullanımı için mutlaka doktora danışılmalıdır.
- Ekinezya: Ekinezya, bağışıklık sistemini güçlendiren ve hastalıklarla savaşma yeteneği olan bir bitkidir. Çalışmalar, ekinezyanın alkilaminler adı verilen iştah uyarıcı bileşikleri içerdiğini göstermektedir. [8*] , [9*] , [10*]
- Acı Otlar: Natüropati savunucuları, iştahı artırmak veya sindirimini iyileştirmek isteyen insanlara acı tadı olan otları önermektedir. Dünya çapında birçok insan sindirim sistemi aktivitesini desteklemek için acı otları yaygın olarak kullanmaktadır. [11*] Bu otlara centiyana ve pelin otu örnek verilebilir.
İştah azalmasına neden olabilecek birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler yaşa ve altta yatan sağlık sorunlarına göre değişebilmektedir. İştahsızlığın tedavisinden önce, iştahsızlığa neden olan durumun tespiti önemlidir. Eğer iştahsızlık bir hastalık sonucunda oluşuyorsa bu hastalığın tedavisi sonucu iştahsızlıkta ortadan kalkmış olacaktır. İştah ve kilo alamama probleminiz var ise kendiniz takviye kullanmadan önce mutlaka bir uzman ile görüşerek kan tahlili yaptırmalı ve doktorunuz gerekli görürse takviye kullanmalısınız.
B12 İştah Açar Mı?
Kobalamin olarak da bilinen B12 vitamini, çeşitli vücut süreçlerinde yer alan suda çözünür bir vitamindir. Vücutta; DNA yapımına yardımcı olmak, kırmızı kan hücresi oluşumunu sağlamak, enerji üretmek için kullanılmaktadır. Ayrıca ruh halini bile etkileyerek beyin ve sinir sisteminin düzgün çalışmasına yardımcı olmaktadır. [12*] , [13*] Bu nedenle, bu hayati öneme sahip vitamindeki bir eksiklik, çok çeşitli semptomlara neden olmaktadır.
İştahsızlık B12 vitamini eksikliğinin önemli bir belirtisidir. Tıpkı diğer takviyelerde olduğu gibi B12 vitamini de sadece eksiklik yaşayan kişilerde iştahı etkilemektedir. B12 eksikliği olan bireylerde azalan iştah, takviye kullanımı ile yerine gelmektedir. Yani B12 eksikliği olmayan bireylerde B12 vitamininin iştah artırıcı ve dolaylı olarak da kilo aldırıcı bir etkisi bulunmamaktadır. Araştırmalar, B12 eksikliği olan bazı insanlarda iştah azalması sonucunda kilo kaybı olduğunu göstermektedir. [14*] , [15*] Yine de mevcut kanıtlar, B12 vitamini eksikliğinin kilo üzerinde bir etkisi olup olmadığını öne sürmek için yetersizdir bu alanda yapılacak daha çok çalışmaya ihtiyaç vardır.
Genel olarak kilo alımı, vücudunuza yakabileceğinizden daha fazla kalori aldığınız zaman meydana gelmektedir. İnsanlar, makro besinler olarak da bilinen karbonhidrat, protein ve yağların ana bileşenlerinden kilo almaktadırlar. Vitaminler, ise kalori içermeyen mikro besinlerdir bu da kilo alımına katkıda bulunamayacakları anlamına gelmektedir.
Sindirim Sistemini Hareketlendiren Vitaminler Nelerdir?
Sindirim sistemi sağlığına fayda sağlayan önemli vitamin ve mineraller bulunmaktadır. Bağırsak, bağışıklık sistemi için oldukça önemlidir ve bağırsak sorunları vücuttaki birçok hastalığın asıl sebebidir. Sindirim sisteminin iyi çalışmasının yolu bağırsakların sağlıklı olmasından geçmektedir. Bağırsak sağlığını destekleyerek sindirim sistemini korumaya ve iyileştirmeye yardımcı olan bazı vitamin ve mineraller vardır.
Sindirim sistemi sağlığı için en iyi vitamin ve mineraller:
- B Vitaminleri: Kırmızı ette, yağlı balıklarda süt ürünlerinde ve yeşil yapraklı sebzelerde bulunan B vitaminleri, vücudun kırmızı kan hücreleri oluşturmasına ve enerji üretimine yardımcı olmaktadır. Sindirim sağlığı, midenin ve bağırsakların düzgün çalışmasına bağlıdır. B vitaminleri mideyi koruyarak mide ve bağırsakların düzgün çalışmasını sağlar ve bu sayede sindirim sistemi sağlığına katkı sağlamaktadır.
- Demir: Demir bağırsaktaki iyi bakterilerin üretimini desteklemektedir. Ulusal Biyoteknoloji Merkezi’nin yaptığı araştırmada, demir takviyesinin bağırsak bakterilerinin sayısını arttırdığı bulunmuştur.
- Selenyum: Selenyum minerali, bağırsaktaki iltihaplanmayı azaltmaktadır. Selenyum eksikliğinin stresi ve iltihabı arttırdığı kanıtlanmıştır, bu da bağırsak zarında potansiyel hasara yol açarak sızdıran bağırsak sendromuna neden olmaktadır. Selenyum eksikliği ayrıca bağırsak hastalıklarında daha yüksek risk ile ilişkilendirilmektedir.
- D vitamini: D vitamini kas, sinir ve bağışıklık sistemi fonksiyonlarına yardımcı olmakta ve vücutta kalsiyumun emilmesini sağlamaktadır. Gut dergisinde yayınlanan, 2015 yılında yapılan bir çalışmada, sağlıklı D vitamini düzeylerinin kolon kanseri riskini azalttığı kanıtlanmıştır.
- Çinko: Hafif düzeyde çinko eksikliği bile sindirim enzimi üretimini azaltabilmektedir ve bu da sızdıran bağırsak hastalığı olasılığını artırmaktadır. Sığır eti, kuzu eti, istiridye ve karaciğerde çinko doğal olarak bulunmaktadır.
- Magnezyum: Genel sağlık için hayati bir mineral olan magnezyum, bağırsaktaki iltihabı azaltmaktadır. Magnezyum eksikliğinde iyi bağırsak bakterileri zarara uğramakta ve kan şekeri seviyelerinin dalgalanmasına neden olabilmektedir.
