Otoimmün Hastalık Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Otoimmün hastalık, bağışıklık sisteminizin yanlışlıkla vücudunuza saldırdığı bir durumdur. Bazı otoimmün hastalıklar yalnızca bir organı hedef alır. Tip 1 diyabet pankreasa zarar verir. Sistemik lupus eritematozus (SLE) gibi diğer hastalıklar tüm vücudu etkiler.

Bağışıklık sistemi normalde bakteri ve virüs gibi mikroplara karşı koruma sağlar. Bu yabancı istilacıları hissettiğinde, onlara saldırmak için bir savaş hücresi ordusu gönderir.

Normalde, bağışıklık sistemi yabancı hücreler ile kendi hücreleriniz arasındaki farkı söyleyebilir.

Otoimmün Hastalık Nedir?

Otoimmün hastalık, bağışıklık sisteminin bozularak kendi dokularına saldırmasıdır.

Otoimmün hastalıkta bağışıklık sistemi, eklemleriniz veya cildiniz gibi vücudunuzun bir bölümünü yabancı olarak algılar. Sağlıklı hücrelere saldıran oto antikor adı verilen proteinleri serbest bırakır.

Bağışıklık Sistemi Vücuda Neden Saldırır?

Daha henüz bağışıklık sisteminin vücuda saldırmasına neyin sebep olduğu tam olarak bilinmemektedir. Bazı kişilerin otoimmün hastalığa yakalanma olasılığı diğerlerinden daha yüksektir.

2014 yılında yapılan bir araştırmaya göre, kadınlar erkeklere kıyasla yaklaşık 2’ye 1 oranında otoimmün hastalıklara yakalanmaktadır – kadınların yüzde 6,4’ü ve erkeklerin yüzde 2,7’si. Hastalık genellikle bir kadının doğurganlık yıllarında (15-44 yaş arası) başlar.

Bazı otoimmün hastalıklar, belirli etnik gruplarda daha yaygındır. Örneğin lupus, Kafkasyalılardan daha fazla Afrikalı-Amerikalı ve Hispanik insanı etkiliyor.

Multipl skleroz ve lupus gibi bazı otoimmün hastalıklar ailelerde görülür. Her aile üyesi aynı hastalığa sahip olmayabilir, ancak bir otoimmün duruma genetik miras alırlar.

Otoimmün Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Otoimmün hastalıklar vücuda tam yerleşmeden önce bir takım semptomlar yaşatırlar. Aşağıdaki semptomlar ve/veya tanılar tam olarak gelişmiş bir otoimmün hastalık ya da otoimmün hastalığa yakalanma riski taşıyan yangılı bir bağışıklık sistemine işaret edebilir.

• Reflü
• Akne Dikkat eksikliği / dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
• Alerjiler Alzheimer
• Anksiyete Artrit
• Astım B12 eksikliği
• Kan pıhtılaşması Bilinç bulanıklığı (odaklanma güçlüğü ya da sadece “düşüncede netlik” hissetmeme)
• Kardiyovasküler (kalp-damar) hastalıklar Depresyon
• Sindirim sorunları (gaz, şişkinlik, hazımsızlık, kabızlık, ishal, reflü/mide ekşimesi) Göz kuruluğu
• Egzama Bitkinlik
• Saç dökülmesi
• Kısırlık
• Eklem ağrısı
• Kas ağrısı
• Obezite veya aşırı kilo, özellikle de bedenin orta bölgesinde
• Pankreatit
• Uyku sorunları (uykuya geçmede ya da uyku halini sürdürmede sıkıntı)
• Şişmiş, kızarmış ya da ağrılı eklemler
• Rahim urları

Otoimmün Hastalık Çeşitleri Nelerdir?

Bilinmeyen bir tetikleyiciye karşılık olarak, bağışıklık sistemi enfeksiyonlarla savaşmak yerine vücudun kendi dokularına saldıran antikorlar üretmeye başlayabilir.

Otoimmün hastalıkların tedavisi genellikle bağışıklık sistemini dengelemekle yapılabilir.

80’den fazla farklı ‌otoimmün hastalıklar vardır. En yaygın görülen ‌otoimmün hastalıklar şunlardır:

‌Romatoid Artrit

Romatoid artrit (RA), eklem iltihabına neden olan uzun süreli (kronik) otoimmün hastalıktır. Enflamasyon o kadar şiddetli olabilir ki, eklemlerin ve vücudun diğer bölümlerinin görünüşünü ve işlevini etkiler.

Romatoid artrit (RA), elde, parmak eklemlerinde şekil bozukluklarına neden olabilir. Bu, ellerinizi hareket ettirmeyi zorlaştırır. Romatoid nodüller olarak bilinen topaklar vücudun herhangi bir yerinde oluşabilir.

‌Lupus ‌(SLE)

Otoimmün hastalık Lupus, eklemleriniz, deriniz, kan damarlarınız ve böbrekler gibi organlarınız da dahil olmak üzere vücudunuzda iltihaplanmaya neden olabilir. Lupusun nedeni bilinmemekle birlikte, genetik, hormonlar ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun varlığına katkıda bulunduğu düşünülmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl 16.000’den fazla yeni vaka rapor edilmektedir. Lupus çoğunlukla kadınları etkiler ancak hastaların yüzde 10’u erkektir.

İlaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri, iltihabı kontrol etmeye ve organ hasarını en aza indirmeye yardımcı olabilir.

Tip 1 Diyabet

Pankreas, kan şekeri seviyelerini düzenlemeye yardımcı olan insülin hormonunu üretir. Tip 1 diyabet, bağışıklık sistemine saldırır ve insülin üreten pankreas hücrelerini hasara uğratır.

Yüksek kan şekeri sonuçları kan damarlarının yanı sıra kalp, böbrekler, gözler ve sinirler gibi organlarda hasara neden olabilir.

‌Haşimato (Hashimoto)

Hashimoto hastalığı olarak da adlandırılan Hashimoto tiroidi, bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığı otoimmün hastalıktır. Hashimotonun, bağışıklık sisteminde etkilediği yer tiroiddir. Bu durum, tiroidin yeterli hormon üretmediği hipotiroide neden olur.

Hipotiroid makalemizden daha fazlasını okuyabilirsiniz.

Boynunuzun önünde bulunan tiroid bezi, metabolizmayı kontrol eden hormonları üretir . Bu, kalp atış hızınızı ve vücudunuzun yediğiniz gıdalardaki kalorileri ne kadar hızlı kullandığını içerir.

Sedef Hastalığı

Otoimmün hastalık olan Sedef hastalığı, kronik bir cilt rahatsızlığıdır. Kafa derisi, dirsekler, dizler ve sırtın alt kısmında genellikle gümüş pullara dönüşen iltihaplı, kırmızı, kabarık alanlar ile karakterizedir. Sedef hastalığı ayrıca artrit ile de ilişkilendirilebilir. ABD’de 7.5 milyon insanı etkilediği tahmin ediliyor.

Sedef hastalığının nedeni bilinmemektedir; ancak anormal derecede hızlı büyüyen ve dökülen deri hücrelerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Deri hücreleri hızla çoğalır. Bu, cildin her 3 ila 4 günde bir dökülmesine neden olur. Bu, yaralanma, güneş yanığı, belirli ilaç sınıfları, enfeksiyon, stres, alkol veya tütün gibi bir tetikleyiciden kaynaklanabilir. Bulaşıcı olmasa da, durum kalıtsaldır. Sedef hastalığı sıklıkla geri döner ve bir seferinde diğerinden daha şiddetli olabilir.

‌Sjögren Sendromu

Sjögren sendromu, ağzınızda ve gözlerinizde kuruluğa neden olan otoimmün hastalıktır. Ayrıca burun, boğaz ve cilt gibi neme ihtiyaç duyan diğer yerlerde de kuruluğa neden olabilir. Sjogren sendromuna yakalanan çoğu insan 40 yaşın üzerindedir, 10 kişiden dokuzu kadındır.

Sjogren sendromu bazen romatoid artrit gibi romatizmal problemlerle bağlantılıdır. Otoimmün bir hastalığınız varsa, hastalıkla savaşması gereken bağışıklık sisteminiz yanlışlıkla vücudunuzun bazı kısımlarına saldırır.

Sjogren sendromunda, bağışıklık sisteminiz gözyaşı ve tükürük yapan bezlere saldırır. Ayrıca eklemlerinizi, akciğerlerinizi, böbreklerinizi, kan damarlarınızı, sindirim organlarınızı ve sinirlerinizi de etkileyebilir. Ana semptomlar kuru gözler ve ağız kuruluğudur.

Ailevi ‌Akdeniz Ateşi ‌(FMF)

Ailevi Akdeniz ateşi, tekrarlayan ateşlere ve karın, akciğerler ve eklemlerinizde ağrılı iltihaplanmaya neden olan genetik bir otoimmün hastalıktır.

Ailevi Akdeniz ateşi, genellikle Akdeniz kökenli insanlarda ortaya çıkan kalıtsal bir hastalıktır – Kuzey Afrika, Yahudi, Arap, Ermeni, Türk, Yunan veya İtalyan kökenli olanlar dahil. Ancak herhangi bir etnik gruptaki insanları etkileyebilir.

Ailevi Akdeniz ateşi tipik olarak çocukluk döneminde teşhis edilir. Bu bozukluğun tedavisi olmasa da, tedavi planınıza bağlı kalarak ailevi Akdeniz ateşinin belirti ve semptomlarını hafifletebilir – hatta tamamen önleyebilirsiniz.

‌Ankilozan ‌Spondilit (AS)

Ankilozan spondilit (AS), omurgayı etkileyen bir artrit türüdür. Otoimmün hastalıktır. Ankilozan, sert veya sert anlamına gelir, spondil omurga anlamına gelir. Hastalık omurgada ve büyük eklemlerde iltihaplanmaya neden olarak sertlik ve ağrıya neden olur. Ankilozan spondilit (AS), omurga ve kalça kemiği arasındaki eklemde erozyona neden olabilir. Buna sakroiliak eklem denir. Ayrıca omurgadaki omurlar arasında kemikli köprüler oluşmasına ve bu kemikleri birleştirmesine neden olabilir. Göğüsteki kemikler de kaynaşabilir.

AS’nin nedeni bilinmemektedir, ancak araştırmacılar genlerin bir rol oynadığını düşünüyor. HLA-B27 adlı bir gen, AS’ye sahip Kafkas kökenli Amerikalıların yüzde 95’inden fazlasında, ancak hastalığa sahip olan Afrikalı-Amerikalıların yalnızca %50’sinde görülür. Bununla birlikte, HLA-B27 genine sahip herkeste Ankilozan spondilit (AS) yoktur.

Behçet Hastalığı

Behçet hastalığı, vücutta vaskülit adı verilen kan damarlarının iltihaplanmasıyla oluşan kronik, çok sistemli bir otoimmün hastalıktır.

En sık Doğu Akdeniz ülkelerinde ve Doğu Asya’da bulunan nadir bir hastalıktır. Bu ülkelerdeki genç erkekleri kadınlardan daha fazla etkiliyor, ancak ABD’de daha çok kadını etkiliyor, çoğunlukla 20’li ve 30’lu yaşlarda. Merkezi sinir sistemi, kalp ve bağırsak sistemi etkilenebilir.

Bu hastalık çok nadir olduğu ve semptomları diğer hastalıklarınkilerle örtüştüğü için teşhis edilmesi çok zor olabilir. Kendiliğinden remisyon meydana gelebilir ve bu da tanıdaki zorluğa katkıda bulunabilir.

Behçet hastalığı, beh-SHETS olarak telaffuz edilir ve adını Türk dermatolog Dr. Hulusi Behçet’ten almıştır.

‌Multipl Skleroz ‌(MS)

Multipl skleroz (MS), beyninizi ve omuriliğinizi etkileyen bir sinir sistemi hastalığıdır.

Sinir hücrelerinizi çevreleyen ve koruyan malzeme olan miyelin kılıfına zarar verir. Bu hasar, beyninizle vücudunuz arasındaki mesajları yavaşlatır veya bloke ederek MS semptomlarına yol açar.

Görme bozuklukları, kas güçsüzlüğü, koordinasyon ve denge sorunları, uyuşma, karıncalanma veya “karıncalanma” gibi hisler ve düşünme ve hafıza sorunları olabilir.

Multipl skleroz (MS)’e neyin sebep olduğunu kimse bilmiyor. Bağışıklık sisteminiz yanlışlıkla vücudunuzdaki sağlıklı hücrelere saldırdığında ortaya çıkan bir otoimmün hastalık olabilir. Multipl skleroz, kadınları erkeklerden daha fazla etkiler. Genellikle 20 ila 40 yaşları arasında başlar. Hastalık genellikle hafiftir, ancak bazı insanlar yazma, konuşma veya yürüme becerilerini kaybeder.

Multipl skleroz (MS) için tek bir test yoktur. Doktorlar tıbbi geçmiş kullanırlar, fiziki muayene, nörolojik muayene, MR ve teşhis etmek için diğer testler. MS için tedavi yoktur, ancak ilaçlar onu yavaşlatabilir ve semptomların kontrolüne yardımcı olabilir. Fiziksel ve mesleki terapi de yardımcı olabilir.

‌Çölyak Hastalığı

Çölyak kökü veya glüten duyarlı enteropati olarak adlandırılan çölyak hastalığı, buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein olan glüten yemeye karşı oluşan otoimmün hastalıktır.

Çölyak hastalığınız varsa, glüten yemek ince bağırsağınızda bağışıklık tetikler. Zamanla bu reaksiyon ince bağırsağınızın iç yüzeyine zarar verir ve bazı besin maddelerini emmesini engeller (emilim bozukluğu). Bağırsak hasarı genellikle ishal, yorgunluk, kilo kaybı, şişkinlik ve anemiye neden olur ve ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

Çocuklarda emilim bozukluğu, yetişkinlerde görülen semptomlara neden olmanın yanı sıra büyüme ve gelişmeyi de etkileyebilir.

Çölyak hastalığının tedavisi yoktur – ancak çoğu insan için katı bir glütensiz diyet uygulamak, semptomları yönetmeye ve bağırsak iyileşmesini desteklemeye yardımcı olabilir.

İnflamatuvar Bağırsak Hastalığı (IBH)

İnflamatuar bağırsak hastalığı (IBH), sindirim sisteminizin kronik inflamasyonunu içeren bozuklukları tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir.

İnflamatuvar Bağırsak Hastalığı (IBH) türleri şunlardır:

• Ülseratif kolit: Bu durum, kalın bağırsağınızın (kolon) ve rektumun yüzeysel astarı boyunca iltihaplanma ve yaralar (ülserler) içerir.
• Crohn hastalığı: Bu tip IBh, genellikle sindirim sisteminin daha derin katmanlarını içerebilen sindirim sisteminizin astarının iltihaplanmasıyla karakterize edilir.

Hem ülseratif kolit hem de Crohn hastalığında genellikle ishal, rektal kanama, karın ağrısı, yorgunluk ve kilo kaybı sorunları vardır.

IBH zayıflatıcı olabilir ve bazen yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açar.

Addison Hastalığı

Addison hastalığı, böbreklerin üzerinde bulunan adrenal bezlerin kortizol ve aldosteron hormonlarını yeterince üretmediği otoimmün hastalıktır . (Hormonlar, dokuların veya organların işlevini kontrol eden kimyasallardır.)

Kortizol, hastalığın stresi, yaralanma veya ameliyat gibi vücudun strese yanıt vermesine yardımcı olur. Ayrıca kan basıncını, kalp fonksiyonunu, bağışıklık sistemini ve kan şekeri (şeker) seviyelerini korumaya yardımcı olur.

Aldosteron, kandaki sodyum ve potasyum dengesini etkiler. Bu da böbreklerin idrar olarak çıkardığı sıvı miktarını kontrol eder ve bu da kan hacmini ve kan basıncını etkiler.

Addison hastalığına “birincil adrenal yetmezlik” de denir. Beynin tabanındaki küçük bir bez olan hipofiz, adrenal bezleri kortizol üretmek için harekete geçiren yeterince adrenokortikotropik hormon (ACTH) salgılamadığında, “ikincil adrenal yetmezlik” ile ilgili bir bozukluk ortaya çıkar.

Graves Hastalığı

Graves hastalığı, hipertiroide veya aşırı aktif tiroide neden olan bir otoimmün hastalıktır. Bu hastalıkla bağışıklık sisteminiz tiroide saldırır ve vücudunuzun ihtiyaç duyduğundan daha fazla tiroid hormonu üretmesine neden olur.

Tiroid, boynunuzun ön tarafında yer alan küçük, kelebek şeklinde bir bezdir. Tiroid hormonları, vücudunuzun enerjiyi nasıl kullandığını kontrol eder, böylece vücudunuzdaki neredeyse her organı, hatta kalbinizin atış şeklini bile etkiler.

Myasthenia Gravis

Myastenia gravis, aktivite dönemlerinden sonra kötüleşen ve dinlenme dönemlerinden sonra düzelen iskelet kaslarında güçsüzlüğe neden olan kronik otoimmün, nöromüsküler bir hastalıktır. Bu kaslar, kollar ve bacaklar da dahil olmak üzere vücudun nefes alma ve hareket eden kısımlarını içeren işlevlerden sorumludur.

Latince ve Yunanca kökenli olan myastenia gravis adı “ciddi veya ciddi kas zayıflığı” anlamına gelir. Bilinen bir tedavisi yoktur, ancak mevcut tedavilerle, çoğu miyastenia gravis vakası, adından da anlaşılacağı gibi “ciddi” değildir. Mevcut tedaviler semptomları kontrol edebilir ve çoğu zaman insanların nispeten yüksek bir yaşam kalitesine sahip olmasına izin verir.

Myastenia gravis’in ayırt edici özelliği, aktivite dönemlerinden sonra kötüleşen ve dinlenme dönemlerinden sonra düzelen kas güçsüzlüğüdür. Göz ve göz kapağı hareketini, yüz ifadesini, çiğnemeyi, konuşmayı ve yutmayı kontrol eden kaslar gibi bazı kaslar genellikle (her zaman değil) hastalığa dahil olur.

Bozukluğun başlangıcı ani olabilir ve semptomlar sıklıkla miyastenia gravis olarak hemen tanınmaz. Myastenia gravis ile ilgili kas güçsüzlüğünün derecesi, bireyler arasında büyük ölçüde değişir.

Vaskülit

Vaskülit, vücudun kan damarlarının iltihaplanmasıdır. Vaskülit çok küçük kan damarlarını (kılcal damarlar), orta büyüklükteki kan damarlarını veya aort (kalbi terk eden ana kan damarı) gibi büyük kan damarlarını etkileyebilir.

İltihaplandığında, kan damarları zayıflayabilir ve boyut olarak gerilebilir, bu da anevrizmalara yol açabilir . Damarlar o kadar ince hale gelebilir ki, dokuda kanamaya neden olacak şekilde yırtılabilirler. Vaskülit ayrıca kan damarının tamamen kapanma noktasına kadar daralmasına neden olabilir. (tıkanma olarak adlandırılır) Vaskülitli bir damardaki kan akışı azalır veya durursa, o damardan kan alan dokular yaralanır ve ölmeye başlar.

Çoğu durumda, kesin neden bilinmemektedir, fakat bağışıklık sisteminin (vücudu sağlıklı tutan sistem) büyük bir rol oynadığı açıktır. Bağışıklık sistemi genellikle vücudu korumak için çalışırken, bazen “aşırı aktif” hale gelebilir ve sonunda vücudun bazı kısımlarına saldırabilir. Çoğu vaskülit vakasında, bir şey kan damarı duvarlarında bir bağışıklık veya “alerjik” reaksiyona neden olur. Alerjik reaksiyonlara neden olan maddelere antijenler denir. Bazen bazı ilaçlar veya hastalıklar antijen görevi görebilir ve bu süreci başlatabilir.

Pernisiyöz Anemi

Anemi, vücudun yeterince sağlıklı kırmızı kan hücresine sahip olmadığı bir durumdur. Kırmızı kan hücreleri vücut dokularına oksijen sağlar. Pek çok anemi türü vardır.

Pernisiyöz anemi, bağırsaklar B12 vitaminini uygun şekilde ememediğinde ortaya çıkan kırmızı kan hücrelerinde bir azalmadır.

Pernisiyöz anemi, bir tür B12 vitamini anemisidir. Vücudun kırmızı kan hücreleri yapmak için B12 vitaminine ihtiyacı vardır. Bu vitamini et, kümes hayvanları, kabuklu deniz ürünleri, yumurta ve süt ürünleri gibi yiyeceklerden alırsınız.

İç faktör (IF) adı verilen özel bir protein, bağırsaklarda emilebilmesi için B12 vitaminini bağlar. Bu protein midede bulunan hücreler tarafından salınır. Mide yeterli iç faktör üretmediğinde, bağırsak B12 vitaminini uygun şekilde ememez.

Pernisiyöz aneminin yaygın nedenleri arasında şunlar bulunur:

• Zayıflamış mide astarı (atrofik gastrit)
• Vücudun bağışıklık sisteminin gerçek iç faktör proteinine veya midenizin astarındaki hücrelere saldırdığı bir otoimmün durum.

Nadir durumlarda, pernisiyöz anemi ailelerden geçer. Buna doğuştan pernisiyoz anemi denir. Bu tür anemili bebekler yeterince içsel faktör yapmazlar. Veya ince bağırsakta B12 vitaminini düzgün şekilde ememezler.

Yetişkinlerde, pernisiyöz anemi semptomları genellikle 30 yaşından sonrasına kadar görülmez. Ortalama tanı yaşı 60’tır.

Otoimmün Hastalık Tedavisi Var mı?

Otoimmün hastalıkların görülme sıklığı arttığından, araştırmacılar enfeksiyonlar ve kimyasallara veya çözücülere maruz kalma gibi çevresel faktörlerin de dahil olabileceğinden şüpheleniyorlar.

Hazır gıdaların olduğu bir diyet olan Batı diyetinde otoimmün hastalık yaşama riski daha fazladır. Rafine yağlar, rafine şeker ve yüksek oranda işlenmiş gıdalar yemek, iltihaplanma ile bağlantılıdır. Bu da bağışıklık sistemini tetikleyebilmektedir.

Otoimmün hastalıklar için çok etkili olan Eliminasyon diyeti makalemizi bilimsel kanıtlarıyla okuyabilir. Eliminasyon diyeti listemizi kendiniz evde uygulayabilirsiniz.