Günümüzde birçok insanın, hayatının stresli bir döneminde adrenal yorgunluk yaşayabileceği bilinmektedir. Vücudun ve adrenal bezlerin yüksek düzeyde günlük strese ayak uyduramadığı bir durumda adrenal yorgunluk görülebilir. Adrenal bezle salınan hormonlar vücudun birçok bölümünü etkiler. Bu yüzden adrenal yorgunluğun belirtileri bir dizi bozukluğu taklit edebilir. Uyku sorunu, huysuzluk ve beyin sisi gibi adrenal yorgunluk belirtileri aynı anda birçok bozukluğun göstergesi olabilir.
Sağlık Tüyoları İçin Tıklayınız
Bu yüzden her zaman kolayca tanınamaz. Ancak artık daha fazla insan tarafından bilinmektedir. Genellikle bu gibi belirtilerin adrenal yorgunluk başlangıcı olabileceği anlaşılmaya başlanmıştır. Genel sağlığınız üzerinde adrenal yorgunluğun önemli etkileri olabilir. Neyse ki, besin alımınıza ve yaşam tarzı seçimlerinize odaklanarak bu yaygın sorunu doğal olarak iyileştirebilirsiniz.
İçindekiler
Adrenal Yorgunluk Nedir?
Adrenal yorgunluk terimi, 1998 yılında Dr. James L. Wilson tarafından önerilmiştir. Wilson’un varsayımı, adrenal bezlerin uzun süreli stresle aşırı uyarılmasıyla kanda tutarsız kortizol seviyesine yol açabileceğidir. Ayrıca adrenal yorgunluğu olan kişilerde DHEA yeteri kadar yoktur. DHEA, vücuda gerekli birçok hormonun üretilmesinden sorumlu “ana hormon” görevi görür.
Wilson’a göre gün boyunca adrenal yorgunluğun ilerlemesi şöyledir: [1*]
- Uyandığınızda bir miktar kafein olmadan çalışamıyorsunuz.
- Böylece günün erken saatlerinde bir enerji artışı hissediyorsunuz.
- Ardından, enerji seviyeleriniz öğleden sonra 2 civarında düşüyor, akşam 6 civarında yükseliyor ve akşam 9 civarında tekrar düşüyor.
- Enerjiniz nihayet saat 11’de tekrar zirveye çıkıyor.
Adrenal yorgunluk, teşhis edilebilir bir hastalık durumuna ulaşmadan önce, “arada” bir sağlık hali olarak kabul edilen tartışmalı bir durumdur. Bunun gerçek bir sağlık sorunu olmadığını düşünen insanlar, tutarlı kronik stres düzeylerinin adrenal bezlerde hiçbir etkisi olmadığını düşünmektedir. Bununla birlikte, birçok alternatif tıpçı, deneyimlerinden ve destekleyici bilimsel kanıtlardan, bunun gerçek bir sağlık sorunu olduğunu ve bir takım yan etkilerle ilişkili olduğunu söylemektedirler.
B Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir? Detaylı Bilgi Almak İçin Youtube Videomuzu İnceleyebilirsiniz.
Adrenal Bezi Nedir?
Adrenal bezler böbreklerin üzerinde bulunan ve endokrin sistemin bir parçası olan iki organdır. Çoğu yaşam için gerekli olan 50’den fazla hormonun üretilmesinde görev alır. Adrenal bezler, hipotalamus-hipofiz-adrenal ekseni (HPA ekseni) olarak bilinen bir sistemde hipotalamus ve hipofiz bezi ile birlikte çalışır. [2*] Stres karşısında vücudun vereceği tepkiler açısından önemli rol oynar ve şu şekilde çalışırlar:
- Beyniniz, duygusal, zihinsel veya fiziksel herhangi bir tehdidi kaydeder.
- Adrenal medulla, tehdide karşı savaş ya da kaç tepkisi vermek için hormon salgılar. [3*]
- Adrenallerden kortizol ve adrenalin hormonları salgılanarak beyin, kalp ve kaslara kan pompalanır.
- Adrenal korteks kortikosteroid salgılayarak sindirim ve bağışıklık sistemini baskılar. Hayatta kalmak için gerekli olmayan diğer süreçleri azaltır.
- Adrenal bezleriniz de bu süreçte hormonları dengelemekten sorumludur
Adrenal Bez Hastalıkları Nelerdir?
Adrenal fonksiyonundaki sorunlarda adrenal yetmezlik, Addison ve cushing hastalığı görülür. Burada adrenal yorgunluğun bunlarla aynı şey olmadığını anlamak önemlidir.
Adrenal Yetmezlik ve Addison Hastalığı
Primer adrenal yetmezlik, Addison hastalığı olarak bilinir. Adrenal bezlerin hasar görmesiyle ve yeterli kortizol veya aldosteron üretememesiyle ortaya çıkar. Hipofiz bezi adrenokortikotropin (ACTH) üretmeyi bıraktığında ikincil adrenal yetmezlik oluşur. ACTH, adrenal bezlerin kortizol üretimini tetikler. Çoğu zaman, adrenal yorgunluk, stres hormonu seviyelerinin aşırı artması ile tetiklenmektedir.
Adrenal yetmezlik ise tutarlı bir kortizol üretememe durumudur. Adrenal yorgunluğu olan kişilerde kortizol genelde normal seviyelere düşer. Ancak en uygun seviyede değildir. Adrenal yetmezliği olan hastaların kortizol seviyeleri sürekli olarak normal aralığın dışındadır. Adrenal yetmezlikte görülen ve adrenal yorgunlukta olmayan belirtiler şunlardır:
- Sindirim sorunları,
- Kilo kaybı,
- Düşük kan şekeri,
- Baş ağrısı
- Terleme
Cushing Hastalığı
Cushing hastalığı, kortizolün aşırı üretimini içeren ve çoğunlukla 25-40 yaş arası kadınları etkileyen nadir bir hastalıktır. Cushing hastalığının belirtileri ise karın bölgesinde kilo artışı, adet görememe, düşük riskinde artış, yüksek kan şekeri ve tansiyondur. Erkeklerde ise bu rahatsızlık iktidarsızlığa yol açmaktadır. Cushing, Ulusal Sağlık Enstitüsü tarafından “tedavi edilebilir” bir hastalık olarak tanımlanmıştır. [4*]
Adrenal Bez Hastalıkları Nedenleri Nelerdir?
Adrenal bezler düzenli şekilde hormon üretmeyi bıraktığında ne olur? Akut veya uzun süreli devam eden stres, adrenal bezlerinde tutarsız kortizol salınımına neden olabilmektedir. Nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir: [5*]
- Ölüm, boşanma veya ameliyat gibi stresli deneyimler
- Çevresel toksinlere ve kirliliğe maruz kalma
- Finansal zorluklar, kötü ilişkiler veya çalışma ortamı nedeniyle uzun süreli stres
- Olumsuz düşünme
- Uykusuzluk
- Kötü beslenme
- Ağrı
- Egzersiz eksikliği
- Çocukluk travmaları
- Kafein veya enerji içecekleri
- Diyabet ve bozulmuş glikoz seviyeleri
Stres aşırı yorgunluğa neden olabilir mi sorusunun cevabı kesinlikle evettir. Bir çalışmaya göre, sınava hazırlanırken kronik stres yaşayan öğrencilerin, kortizol uyanma yanıtı azalmıştır. [6*] Stres, her sabah uyandığınızda uyanık hissetmenizi sağlayacak doğal olarak meydana gelen kortizol artışını sınırlamaktadır. Bu da ne kadar uyursanız uyuyun, tam olarak uyanık hissetmemenize neden olmaktadır.
Adrenal Yorgunluk Belirtileri Nelerdir?
Adrenal bezler verimli bir şekilde hormon üretmeyi bıraktığında ne olur? Her vücut işlevi etkilenir ve adrenal hormon seviyeleri anormal bir şekilde düşüşe geçer. Böylece hormonlardan alınan uyarılar ortadan kalkmaktadır. Yapılan çalışmalara göre adrenal yorgunluk belirtileri şunlardır: [7*]
- Kronik yorgunluk
- Bilinç kararması
- Saç dökülmesi
- Hormon dengesizliği
- Strese verilen tepkinin azalması
- İnsülin direnci
- Cinsel İsteksizlik
- Karamsarlık ve sinirlilik
- Depresyon
- Kas veya kemik kaybı
- Cilt rahatsızlıkları
- Uyku bozuklukları
- Kilo alma
- İştah kaybı
Gördüğünüz gibi, altta yatan diğer bozukluklarla ilişkili olabilecek bir dizi belirti vardır. Neyse ki, bu sorunlarla mücadele yolları çok kolay ve genel sağlığınıza faydalıdır. Doğal yollarla da adrenal sistemi desteklemek ve tedavi etmek mümkündür.
Adrenal Yorgunluk Tanı ve Tedavisi Nasıldır?
Adrenal yorgunluk teşhisinde en büyük zorluk, belirtileri diğer bozukluklardan ayırt etmektir. Her ne kadar kortizol ve vücut hormonlarının etkileri büyük ölçekli olsa da parametreleri özgül değildir. Bu nedenle büyük tartışmaya yol açmıştır. Stres hormonu seviyeleri konvansiyonel tıbbın “normal aralık” olarak adlandırdığı seviyededir ancak belirgin belirtiler ortaya çıkmaktadır. Adrenal yorgunluk tedavisi nispeten cerrahi işlem gerektirmez. Yaşadığınız herhangi bir belirtinin teşhisi ve uygun tedavisi için güvendiğiniz bir doktor gözetiminde olmanız sağlığınız için faydalıdır.
Adrenal Yorgunluk Testleri
Adrenal yorgunluk testleri ne yazık ki birçok kişi için kafa karışıklığıdır. Testlerin kesin olma ihtimalleri oldukça düşüktür ve net değildir. Testlerin doğruluğu oldukça düşüktür. Bu testlerin en yaygın olanı, kortizol için vücut sıvısının analizidir. 24 saat süren tükürük testleri, doktorunuzun anormal kortizol seviyesini teşhis etmesine yardımcı olabilir. Tanı için başka test yöntemleri de vardır. Tanı için uygulanabilecek test yöntemleri; [8*]
- ACTH testi
- TSH testi
- FT3 testi
- Totat Tiroksin (TT4)
- Kortizol/DHEA oranı
- 17-HP/Kortizol oranı
- Nörotransmitter testi
Ayrıca evde deneyebileceğiniz iki güvenli test iris kasılma testi ve postural düşük tansiyon testidir.
- İris Kasılma Testi: Adrenal fonksiyonu zayıf olan kişilerin irisi, ışığa maruz kaldığında düzgün bir şekilde kasılamayacaktır. Test, karanlık bir odadayken gözlere tekrarlar halinde kısa süreliğine ışık tutmaya dayanır. Adrenal yorgunluk durumunda göz kasılmasının iki dakikadan fazla sürmemesi ve doğrudan ışıkla bile gözlerin genişlemesi gerekmektedir.
- Postural Düşük Tansiyon Testi: Tansiyon aleti kullanarak, yatarken ve ayaktayken tansiyonunuzu ölçebilirsiniz. Seviyenizde yükselme veya düşüş yoksa adrenal bezlerinizde zayıflama olabilir.
Adrenal Yorgunluk Konvansiyonel Tedavi
Adrenal yorgunluk için diyet ve takviyelerin yanı sıra konvansiyonel tedavi de yapılabilir. Bu tedavi yöntemi için doktorunuza danışmalısınız.
Adrenal yorgunluğun hormonal veya ilaç tedavisine yardımcı olacak bir naturopat gerekmektedir. Çalışmalar, rutin kortizol yönetimi için oral 20 mg hidrokortizon dozunu önermektedir. Arada 50 miligramlık bir doz reçete edilebilmekte ancak daha yüksek dozlarda alınmaması gerekmektedir. Doktorunuz bu ve önerilen diğer ilaçların olası yan etkilerini anlamanıza yardımcı olmalıdır.
Adrenal Yorgunluk Doğal Tedavisi
Tedavi, altta yatan sorunlarla mücadeleye yardımcı olmak için sağlıklı, iyileştirici diyetleri içermektedir. Vücudunuzdaki ve zihninizdeki stresi azaltmayı, toksinleri yok etmeyi, vücudunuzu sağlıklı gıdalar, takviyeler ve düşünme biçimleriyle yenilemeyi amaçlamaktadır. Yöntemler dört adımda verilecektir. Yöntemler şunlardır;
- Adrenal Yorgunluk Diyeti Yapın
- Takviyeler ve Bitkiler Tüketin
- Stresi Azaltın
- İyileşme
Adrenal Yorgunluk Diyeti Yapın
Her adrenal yorgunluğun iyileşme sürecinde, diyet çok büyük bir faktördür. Adrenal sistemi destekleyen ve adrenal enerjinizi yenilemeye yardımcı birçok gıda vardır. İlk olarak sindirimi zor yiyecekleri, toksinleri ve kimyasalları ortadan kaldırmalıyız.
Kaçınılması gereken yiyecekler:
- Kafein: Kafein uyku düzeninizi bozar ve adrenallerinizin iyileşme sürecini zorlaştırır.
- Şeker ve tatlandırıcılar: Mümkün olduğunca fazla şekerden, yüksek fruktozlu mısır şurubu ve yapay tatlandırıcılardan kaçınmaya çalışın. Alternatif olarak bal veya stevya kullanarak tatlandırıcı kullanımını sınırlandırabilirsiniz.
- Karbonhidratlar: İnsanlar stresli olduklarında anlık tatmin sağlayan karbonhidratlı yiyecekler yemek ister. Ancak karbonhidratların yanlış tüketimde sebep olabileceği iltihaplanma, adrenal yorgunluk yaşarken daha büyük sorun oluşturmaktadır.
- İşlenmiş ve mikrodalgada pişirilmiş gıdalar: Her şeyden önce, mikrodalganın kendisi tehlikelidir. Ek olarak işlenmiş gıdalarda sindirimi zor, vücudunuzun enerji ve sindirim döngüsünü yıpranan koruyucu ve dolgu maddesi bulunmaktadır. Mümkün olduğunca kendi yemeğinizi kendiniz hazırlayın.
- İşlenmiş etler: Aşırı protein, hormonlarınızı daha fazla strese sokabilmektedir. Et satın alırken, otla beslenen sığır eti ve serbest dolaşan tavuk veya hindiyi tercih etmeniz adrenal destek için önemlidir. Bu protein ağırlıklı işlenmiş etleri ölçülü olarak tüketin.
- Hidrojene yağlar: Soya fasulyesi, kanola ve mısır yağı gibi bitkisel yağlar adrenal iltihaplanmaya yol açabilmektedir. Bunlar yerine hindistan cevizi yağı, zeytinyağı, organik tereyağı veya ghee gibi yağlar kullanabilirsiniz.
Diyetinize ekleyebileceğiniz sindirimi kolay ve iyileştirici nitelikte yiyecekler şunlardır:
- Hindistan cevizi
- Zeytin
- Avokado ve diğer sağlıklı yağlar
- Turpgillerden sebzeler (karnabahar, brokoli, Brüksel lahanası vb.)
- Yağlı balıklar
- Kemik suyu
- Ceviz ve badem gibi kuruyemişler
- Kabak, chia ve keten tohumları
- Kelp ve deniz yosunu
- Kelt veya Himalaya deniz tuzu
- Probiyotik açısından zengin fermente gıdalar
- Chaga ve cordyceps şifalı mantarlar
Bu yiyecekler, besin değeri yüksek, düşük şekerli ve sağlıklı yağ ve lif içerdiğinden adrenal yorgunluğun üstesinden gelmeye yardımcı olur.
Takviyeler ve Bitkiler Kullanın
Hayati önem taşıyan vitamin ve mineralleri almanızı sağlamak için takviyeler kullanılabilir. Adrenal yorgunlukla savaşmaya yardımcı olabilecek bazı otlar, baharatlar ve uçucu yağlar vardır. Bunlar tıbbi gözetim altında kullanılmalıdır.
- Adaptojenik otlar (rhodiola rosea, schisandra ve kutsal fesleğen): Araştırmalar, adaptojen bitkilerin kortizol seviyelerini düşürmeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. [9*] Bu bitkileri kullanarak adrenal bezlerinizdeki baskının bir kısmını hafifletebilirsiniz.
- Meyan kökü: Vücuttaki DHEA’yı arttırmaya yardımcı olmaktadır. [10*] Meyan kökünün bazı yan etkileri vardır. Bazen bu DGL meyan kökü kullanılarak önlenebilmektedir. Araştırmalara göre hamile kadınlar ve kalp, karaciğer veya böbrek sorunu olan kişiler meyan kökü kullanmamalıdır. [11*] Bir seferde dört haftadan fazla alınmamalıdır. Düzenli olarak kan basıncı izlenmelidir.
- Balık yağı: Balık yağının veya vegan kimseler için alg yağının çok sayıda faydası vardır. Diyabet, zihinsel işlev bozukluğu, artrit, cilt sorunları, kilo alma ve kaygı/depresyon gibi adrenal yorgunluktaki bir dizi belirtiye karşı etkilidir.
- Magnezyum: Magnezyum, adrenal yetmezlikle mücadele için gerekli besinlerdendir. [12*] Mekanizmaları tam olarak anlaşılmamış olsa da, adrenal yorgunlukta da magnezyum takviyesinden faydalanabilirsiniz.
- B-Kompleks vitaminleri: Araştırmalar, bazı hayvanlarda B12 vitamini eksikliğinin adrenal korteks üzerindeki stresle ilişkili olabileceği yönündedir. [13*] B5 Vitamini, adrenal stresi olan kişilerde eksik olan başka bir vitamindir. Özellikle diyetinizde eti azaltıyor veya çıkartıyorsanız B-kompleks vitamin takviyesi almanız iyi olacaktır.
- C Vitamini: “Stres düşürücü” bir vitamindir. Stresin etkilerini en aza indirmenin yanı sıra stres döneminden çıkma sürecini kısaltabilmektedir. [14*]
- D Vitamini: Vücuttaki magnezyum ve fosfor arasındaki dengeyi korumakta ve kemikleri desteklemektedir. Bunun yanı sıra, adrenal disfonksiyon ve hastalık gibi diğer durumları da etkileyebilmektedir. [15*]
- Selenyum: Çalışmalar, hayvanlarda selenyum eksikliğinin, adrenal fonksiyonunu olumsuz etkileyebileceğini göstermektedir. [16*]
- Lavanta yağı: İnsan ve hayvan çalışmaları, lavanta esansiyel yağının stresi azaltabilecek sakinleştirici bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. [17*] Ayrıca solunduğunda yüksek kortizol seviyelerini düşürebileceği düşünülmektedir. [18*]
- Biberiye yağı: Kortizol yoğunluğunu ve hücreler üzerindeki oksidatif stresi azaltmaktadır. [19*]
Güvenilir tam gıda bazlı takviyeleri ve sadece terapötik sınıf, USDA Sertifikalı organik esansiyel yağları kullanın. Tıbbi gözetim ve bilgilendirme olmadan herhangi bir takviye, bitki veya uçucu yağ kullanılmamalıdır. Hamilelikte ve emzirme döneminde tıbbi mantarlar, adaptojenik bitkiler ve bazı uçucu yağlar kullanılmamalıdır.
Stresi Azaltın
Adrenal fonksiyonu geri kazanmanın önemli yolu zihninize ve vücudunuzun isteklerine kulak vermektir. Adrenal fonksiyonu geri kazanmak için aşağıdaki stres önleyici yolları uygulayın:
- Yorgun hissettiğinizde mümkün olduğunca dinlenin.
- Gece 8-10 saat uyuyun.
- Düzenli bir uyku uyumaya özen gösterin ve düzeninizi bozmayın
- Mümkünse iş ve ilişkilerinizdeki stresi en aza indirin.
- Düzenli yemek yiyin
- Egzersiz yapın.
- Özellikle yoga, yaşam kalitesini iyileştirmeye ve stres tepkilerini azaltmaya yardımcı olabilir. Egzersizden sonra kendinizi yorgun hissediyorsanız, bazen sadece adrenalleriniz yeterince iyileşene kadar yürümek faydalı olabilir. [20*]
- Negatif insanlardan kaçının.
- Kendinize zaman ayırın.
- Kendi kendinizle negatif konuşmalar yapmayın.
Son maddeyi biraz konuşacak olursak önce kelimelerin vücudumuz ve iyileşme yeteneğimiz üzerinde büyük etkisi olduğunu söylemeliyiz. Bu yüzden kendinize karşı nazik olmalısınız. Kendiniz ve başkaları hakkında olumsuz şeyler söylemekten kaçınmalısınız. Olumlu insanların etrafında olmak ve kendiniz hakkında da olumlu kalmak önemlidir. Bu tür tavsiyeler birçok insan tarafından önemsenmez ancak düşünce değiştirerek patolojik endişeyi azaltmanın mümkün olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır. [21*]
Herhangi bir travmatik deneyim için destek alın.
İyileşme
Adrenal yorgunluğun iyileşmesi biraz zaman alabilir. Adrenal iyileşmesi süreçleri, küçük adrenal yorgunluk için 6-9 ay, orta derecede yorgunluk için 12-18 ay, şiddetli adrenal yorgunluk için 24 aya kadardır. Kalıcı sonuçlar için en iyi yaklaşım, yaşam tarzınızda sağlam değişiklikler yapmaktır. Sağlıklı bir uyku, egzersiz, eğlence ve olumlu bir çevre ile dengeli bir yaşam tarzı hedefliyorsanız, adrenal sisteminizi güçlü tutmanız muhtemeldir.
