Fazla kilolu veya obez olmak, vücutta sağlığı riske atacak derecede aşırı yağ birikmesi olarak tanımlanmaktadır. Obezite genellikle beden (vücut) kitle indeksi (BKİ) ile ölçülmektedir. Beden kitle indeksi kilonuzu boyunuza göre ölçen bir hesaplamadır. Yetişkinler için beden kitle indeksinin 30 ve üzerinde olması obezite olarak tanımlanmaktadır.
Çocuklar ve ergenler için normal bir vücut kitle indeksi gencin yaşına ve cinsiyetine bağlıdır. Çocuklarda obezitenin tanımlanmasında büyüme (persentil) eğrileri kullanılmaktadır. Eğer yaşa göre vücut kitle indeksi 85. ve 94. persentilleri arasındaysa, çocuk obezite riski taşımaktadır. Vücut kitle indeksi 95. persentilde veya üzerinde olduğunda ise bu durum çocuklar için obezite olarak tanımlanmaktadır. Obeziteyi belirlemenin her zaman en doğru yolu beden kitle indeksini kullanmak olmasa da vücut yağını ölçmek zor olabilmektedir, BKİ pratik bir hesaplama biçimidir. Bu nedenle, beden kitle indeksi obezite teşhisini yaparken tipik olarak kullanılmaktadır. [1*] , [2*]
Yaşlara Göre Obezite Kilo Sınırı
İnsanların vücut ağırlıkları ve kilo sınıflandırması beden kitle indeksi ile değerlendirilmektedir. Beden kitle indeksi kilonuzun boyunuzun karesine (cm cinsinden) bölünmesi ile elde edilen değerdir.
Bu hesaplamaya göre beden kitle indeksi şu şekilde sınıflandırılmaktadır:
| · 18.5’in altında ise | Zayıf |
| · 18,5 – 24,9 ise | Normal |
| · 25,0 – 29,9 ise | Kilolu |
| · 30.0 ve üzeri ise | Obez |
Vücut kitle indeksi pratik bir hesaplama olmasına karşın vücuttaki yağ miktarıyla ilgili kesin bir bilgi vermemektedir. Yani kilonuzu ve sağlık durumunuzu değerlendirirken tek başına vücut kitle indeksi yeterli olmamaktadır. Teşhiste yağ miktarı açısından daha kesin sonuç veren deri kıvrım kalınlığı testleri, bel kalça gibi vücut çevresi ölçümleri faydalı olacaktır.
18 yaşından küçüklerde yetişkinlerden farklı bir beden kitle indeksi değerlendirilmesi yapılmaktadır. Çocuklar ve ergenlerde beden kitle indeksini yüzdelik bir sıralama olarak gösterebilmek için yaşa göre büyüme eğrileri kullanılmaktadır. [3*] Her yüzdelik dilim, bir çocuğun aynı yaş ve cinsiyetteki diğer çocuklara göre beden kitle indeksini ifade etmektedir. Örneğin, bir çocuğun beden kitle indeksi 95. persentilde ise çocuk obez olarak kabul edilmektedir. Bu durum, obez çocuğun aynı yaş ve cinsiyetteki diğer çocukların %95’inden daha fazla vücut yağına sahip olduğu anlamına gelmektedir.
Çocuklar için beden kitle indeksi sınıflandırması şu şekildedir:
| · %5’in altında ise | Zayıf |
| · %5-85 ise | Normal |
| · %85-95 ise | Kilolu |
| · %95 ve üstü ise | Obez |
Obezite’de Genetik Faktörler Etkili Mi?
Obezite çok faktörlü bir hastalıktır ve genetik faktörler de buna dahildir. Araştırmalar yağ kütlesi ve obezite ile ilişkili olan FTO adında bir gen tespit etmiştir ve bu gen dünya nüfusunun %43’ünde mevcuttur. Yiyeceklere kolay erişimin olması durumunda FTO genine sahip bireyler kalori alımını sınırlamakta zorlanabilmektedir. Genetik faktörler obezite oluşumunda rol oynayabilir ancak tek faktör bu değildir. Tıpkı yaşam tarzı, beslenme alışkanlıkları, çevresel faktörler gibi obeziteye neden olan diğer faktörler de genetik ile aynı derecede etkinliğe sahiptir. Her ne kadar bazı genler obeziteye yatkınlığı artırabilse de diyet ve yaşam tarzı değişikliği ile olumlu bir sonuca ulaşmak imkansız değildir.
Obezite’nin Doğal Tedavi Yöntemleri
Obezitenin en etkin ve doğal tedavisi diyet ve yaşam tarzı değişikliğidir. Diyetisyeniniz size özel sağlıklı bir beslenme programı oluşturulmalı ve doğru besin seçimini öğrenebilmeniz için size beslenme eğitimi vermelidir. Diyet sürecine diğer sağlıklı alışkanlıklar da eklendiğinde obezite ile en etkili şekilde mücadele edilebilmektedir. Ayrıca fizyoterapistiniz ile size özel yapılandırılmış bir egzersiz programı ve günlük fiziksel aktivite (başlangıçta daha kısa sürelerle başlayıp haftada 300 dakikaya kadar artırabilir- yine de süreler kişiye göre değişmektedir-) dayanıklılığınızı artırmaya ve metabolizmanızın hızlanmasına yardımcı olacaktır. Kaygı veya depresyon ile kendini gösteren bir duygusal yeme sorununuz var ise tedavi sürecinize bir psikolog desteği eklemek de faydalı olacaktır. Yaşam tarzı ve davranış değişiklikleri, aşırı kilolu olmadıkça çocuklar için de tercih edilen kilo verme yöntemleridir.
İşte yaşam tarzı ve davranış değişikliği ile kilo vermenize yarayacak doğal yöntemler:
- Beslenmenize protein kaynaklarını eklemek
- Sağlıklı yağları tercih etmek
- İşlenmiş gıdalardan kaçınmak
- Yeterli miktarda su içmek
- Lokmaları çokça çiğnemek ve yemekleri yavaş yemek
- İçeceklere şeker eklememek ve şekersiz içecekleri tercih etmek
- Rafine karbonhidrat alımını azaltmak
- Daha fazla sebze ve meyve yemek
- Yeterince uyumak
- Hayatınızdaki stres faktörlerini azaltmak
- Lif bakımından zengin besinler tüketmek
- Daha küçük tabaklar kullanmak
- Günlük düzenli olarak egzersiz yapmak
Çocuklarda Obezite’nin Psikolojiye Etkileri Nelerdir?
Obez olan çocuklar stres, kaygı ve depresyon gibi psikolojik sorunlarla daha çok karşı karşıya kalmaktadır. Bazen obez çocuklar ve ergenler, kiloları nedeniyle arkadaşları ve ebeveynleri tarafından bile zorbalığa maruz kalabilmekte veya alay konusu olabilmektedirler. Bu durum, daha fazla stres, endişe, depresyon ve değersizlik duygularına yol açmaktadır. Bunun sonucunda ise kilo konusunda daha fazla stresli ve endişeli hale gelirler. Bu rahatsız edici hislerden kurtulmak için daha fazla yemekte ve hızlı kilo verdirdiğini düşündürdükleri sağlıksız diyet listelerini uygulamaktadırlar. Sonuç olarak hem duygusal yeme bozukluğu geliştirmiş hem de daha fazla kilo almış olurlar. [4*]
Çoğunlukla obezitenin fiziksel yönlerinin üzerinde durulsa da psikolojik etkileri çok büyüktür. Çocukluk döneminde obezite ile tanışan birçok bireyde düşük özsaygı ve özgüven gelişmektedir. Beden memnuniyetsizliği beraberinde düşük okul başarısı, sosyal ortamlarda dışlanma gibi sorunları getirmektedir. Tüm bunların sonucunda ise içine kapanık, kendine güveni olmayan, ilişki kuramayan bireyler oluşmaktadır. [5*] Bu nedenle çocukluk çağı obezitesi erken dönemde her yönüyle tedavi edilmelidir.
Obezite Ameliyatı Kimlere Yapılır? Kaç Kiloda Başlar?
Obezite ameliyatı olarak da bilinen bariatrik cerrahi ameliyatı hem fiziksel hem de psikolojik etkileri olan büyük bir prosedürdür. Bununla birlikte her isteyen ameliyat olamamaktadır. Ameliyat için bazı şartlar vardır. İlk olarak (tıbbi olarak denetlenmek kaydıyla) diyet ve egzersiz yoluyla uzun bir süre kilo vermeye çalışmış ve başarı sağlayamamış olmak gerekmektedir. Bununla birlikte aşağıdaki kategorilerden birine dahil olmanız gerekmektedir:
- Beden kitle indeksinin 40 veya daha yüksek olması (aşırı şişmanlık)
- Beden kitle indeksinin 35 ila 39,9 arasında olması ve obezite ile ilişkili en az 1 komorbiditenin eşlik ediyor olması gerekmektedir. (Tip 2 diyabet, hipertansiyon, dislipidemi, uyku apnesi, karaciğer yağlanması gibi)
Ancak bu kriterlerden birini karşılamak, kesin ameliyat olabileceğiniz anlamına gelmemektedir. Aşağıdakiler gibi dikkate alınması gereken başka durumlar da bulunmaktadır:
- Tıbbi durum: Ameliyat öncesi tıbbi durumunuz, obezite cerrahisi için iyi bir aday olup olmadığınızda rol oynamaktadır. Dahili ve cerrahi hekimler, diyetisyen ve psikologdan oluşan tıbbi bir ekip, hangi risklerin söz konusu olduğunu, ilaç ve alkol kullanım durumunuz gibi genel olarak fiziksel sağlığınızı değerlendirecektir.
- Akıl sağlığı: Kötü madde kullanımı, aşırı yeme gibi yeme bozuklukları ve kaygı, depresyon gibi psikolojik sorunlar ameliyat olma durumunuzu etkilemektedir.
- Yaş: Ülkemizde bariatrik cerrahi için yaş sınırı vardır. 18 yaşından küçüklere ve 65 yaşından büyüklere bariatrik cerrahi ameliyatı uygulanmamaktadır.
