Osteoporoz Nedir? Osteoporoz Belirtileri Nelerdir?

Osteoporoz nedir? Osteoporoz kelimesi Latince ’de gözenekli kemikler anlamına gelmektedir. Kemik, kendini yenileyebilen bir dokudur. Sürekli olarak yıkımı ve onarımı gerçekleşir. Sağlıklı kemiğin iç kısmında petek şeklinde boşluklar bulunur. Osteoporoz gelişmesi durumunda, bu boşluklar büyür ve kemik yoğunluğu azalır. Kemikler zayıflar ve incelir. Kemik kaybı, yapımından hızlı gerçekleşir. Zayıflayan kemik dokusu nedeniyle kemiğin kırılganlığı artar. Kırıklar en sık kalça, el bileği veya omurgada görülür. Kemik kırıklarının yanı sıra, kemik ağrısı ve Dowager kamburu da sıklıkla (torasik omurların dışa anormal eğriliği ile karakterize kamburluk) osteoporoza eşlik eder. {1*}

Her yaş grubunda görülebilir ama yaşlılar ve kadınlarda görülme ihtimali daha yüksektir. En yüksek risk altında olanlar menopozu dönemi geçirmiş yaşlı kadınlardır. Yapılan araştırmalara göre, Amerika Birleşik Devletleri’nde 53 milyondan fazla kişide osteoporoz bulunduğu belirtilmiştir. {2*}

Takviyeler, sağlıklı bir beslenme programı ve egzersiz; zayıflamış kemik dokusunu güçlendirmeye yardımcı olur.

Osteoporoz Nedir? Osteoporoz Belirtileri Nelerdir?

Osteoporoz kemik yoğunluğunun azalması, zayıflayıp incelmesi ve kırılgan bir hale gelmesi durumudur. Osteoporoz hastalığında kemik kaybının belirtileri erken dönemde görülmez. Bu nedenle eğer erken menopoz, uzun dönem kortikosteroid ilaç kullanımı veya ailede osteoporoz öyküsü varsa mutlaka bir doktora danışmak ve kemik sağlığını takip etmek gerekmektedir. Erken dönemde görülen bazı belirtiler:

• Şiddetli sırt ağrısı
• Boy kısalması
• Duruşta eğiklik
• Kemiklerin çok çabuk kırılması
• Diş eti çekilmesi
• Kavrama gücünde azalma
• Zayıf ve kırılgan tırnaklar {3*}

Genç bireylerde kemik üretimi son derece hızlıdır. 20’li yaşlarda yavaşlar ve 30 yaşında vücut en yüksek kemik kütlesine ulaşır. Bu süreçte kemik sağlığını güçlendirmek, ilerleyen yaşlarda osteoporozun ortaya çıkmasını önlemeye yardımcı olur. Tepe kemik kütlesi kısmen kalıtsaldır ve etnik gruba göre değişebilir.

Osteoporoz geliştikten sonra görülen semptomlar:

• Osteoporotik kemik kırıkları – Kırıklar en sık kalça, omurga veya bilek kemiklerinde meydana gelir.
• Hareketliliğin sınırlanması, yürümede ve günlük aktiviteleri tamamlamada zorluk
• Bazen kalıcı ve yoğun olan kemik ağrısı
• Boy kısalması
• Kambur duruş
• Depresyon
• Yaşlılarda ölüm riski {4*}

Antidepresan İlaçların Yan Etkileri ve Depresyon için 7 Doğal Çözüm

Osteoporoza Ne Sebep Olur?

Osteoporoz için bazı risk faktörleri doğuştan gelir veya değiştirilemez. Bunlar cinsiyet, yaş, etnik köken ve genetik yatkınlıktır. Yaş arttıkça kemik yoğunluğu azalır. Cinsiyet dağılımına bakıldığında ise, kadınların erkeklerden daha yüksek risk altında olduğu görülmektedir. Hormonlara bağlı olarak da osteoporoz oluşabilir:

• Seks hormonları: Düşük seks hormonu seviyeleri kemiği zayıflatma eğilimindedir. Menopoz dönemindeki kadınlarda östrojen seviyelerindeki düşüş, osteoporoz gelişimi için en güçlü risk faktörlerinden biridir. Erkeklerde testosteron düzeylerini azaltan prostat kanseri tedavileri ve kadınlarda östrojen düzeylerini azaltan meme kanseri tedavileri de kemik kaybını hızlandırır.
• Tiroid: Yüksek miktarda tiroid hormonu salgılanması kemik kaybına neden olabilir.
• Böbrek üstü bezleri ve diğerleri: Osteoporoz ayrıca aşırı aktif paratiroit ve adrenal bezlerle ilişkilendirilmiştir.

Bazı hastalıklar da osteoporoz oluşumu için risk oluşturmaktadır:

• Meme veya prostat kanseri
• Diyabet
• Hiperparatiroidizm veya hipertiroidizm
• Cushing sendromu
• Enflamatuar bağırsak hastalığı
• Romatoid artrit (RA), lupus, multiple skleroz veya ankilozan spondilit gibi otoimmün hastalıklar
• Parkinson hastalığı
• Tirotoksikoz
• Hematolojik kan hastalıkları
• Erken menopoz
• AIDS/HIV
• Amfizem dahil kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
• Kronik böbrek hastalığı
• Biliyer siroz dahil karaciğer hastalığı
• Organ nakilleri
• Çocuk felci ve çocuk felci sonrası sendromu
• Skolyoz
• Omurilik yaralanmaları
• Çölyak hastalığı

Düşük kalsiyum alımı, yeme bozuklukları ve gastrointestinal cerrahi; osteoporoz riskini artırır. Düşük kalsiyum, kemik mineral yoğunluğunun azalmasına da sebep olur.
Prednizon ve kortizon gibi oral veya enjekte edilen kortikosteroid ilaçların uzun süreli kullanımı, kemiğin yeniden yapılanma sürecini engeller. Kanser, nakil reddi, mide reflüsü ve nöbetler için kullanılan bazı ilaçlar, osteoporoz gelişimini hızlandırmaktadır.

Sedanter yaşam tarzı, aşırı alkol ve tütün tüketimi ve sağlıksız/yetersiz beslenme de osteoporoz gelişimine neden olur.

Osteoporoz Nasıl Anlaşılır?

Osteoporoz tanısı için, kemik yoğunluğunun tespit edilmesi gerekir. Kemik yoğunluğunu tespit etmek için BMD testi yapılır. BMD testi, kemiğin belirli bir bölgesinde (genelde kalça ve ön kolda yapılır) bulunan kemik mineral yoğunluğunun ölçülmesidir. Ölçüm için çift enerjili X-ışını absorbsiyometrisi (DEXA taraması) kullanılır. DEXA en yaygın kullanılan BMD testidir ve altın standart kabul edilir.

Tanıyı doğrulamaya yardımcı olabilecek diğer testler; hastanın aile öyküsü, tıbbi geçmişi, fiziki muayenesi, altta yatan koşulları tespit edebilmek için kan ve idrar tahlili, röntgen ve vertebral kırık değerlendirmesi (VFA)’dir. Boyun kısalması, kemik kütlesinin azaldığına dair önemli bir işarettir, çünkü boy kısalması omurgadaki küçük kırıklardan kaynaklanır.

Osteoporoz Nasıl Önlenir?

Beslenme, egzersiz sıklığı ve yaşam tarzı osteoporozu doğrudan etkiler. Egzersiz yapmak, sigarayı bırakmak, kalsiyum ve D vitamini takviyelerini yeterli düzeyde almak osteoporozu önlemeye yardımcı olur.

1. Kalsiyum: 18-50 yaş arası günlük kalsiyum ihtiyacı 1000 mg’dır. Kadınlar 50, erkekler 70 yaşı geçtikten sonra bu ihtiyaç günlük 1200 mg’a çıkar. Az yağlı süt ürünleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler, somon, tofu gibi soya ürünleri kalsiyum bakımından zengin kaynaklardır. Beslenme ile yeterli kalsiyum alınamadığında takviye olarak alınması önerilir. Kalsiyumun ihtiyaçtan çok fazla kullanılması böbrek taşına neden olur. Sonuçları net olmasa da bazı kaynaklar, aşırı kalsiyum tüketimini kalp hastalıklarıyla ilişkilendirmiştir. 50 yaş üzeri yetişkinler için kalsiyumun günde 2000 mg’dan fazla alınmaması önerilmektedir.
2. D Vitamini: Vücudun kalsiyumu absorbe etmesi için D vitamini gereklidir. D vitamininin temel kaynağı güneştir. Ancak yüksek rakımlı bölgelerde yaşamak, evde uzun zaman geçirmek veya düzenli güneş kremi kullanımı nedeniyle bireyler güneş ışığından yeteri kadar faydalanamaz. Diğer D vitamini kaynakları arasında; morina karaciğeri, somon ve alabalık bulunur. Ayrıca, süt ve birçok tahıl ürünü D vitamini ile güçlendirilmiştir. Günlük D vitamini ihtiyacı 600 IU’dur. 70 yaş üzeri için 800 IU olması gereklidir. Güneş ışığından faydalanamayan ve D vitamini bakımından zengin olan besinleri tüketemeyen kişiler için takviye kullanımı önerilir. Günde 4000 IU’ya kadar D vitamini kullanımı güvenli kabul edilir. Önerilen dozdan daha fazla D vitamini alımı toksisiteye neden olabilir.
3. Egzersiz: Kemikleri güçlendirmeye ve kemik kaybını yavaşlatmaya yardımcı olur. Egzersize genç yaşlarda başlanması ve rutin olarak yapılması tavsiye edilir. Kuvvet ve denge antrenmanları kemiklerin güçlenmesini sağlar. Yürüme, koşma, merdiven çıkma, ip atlama, kayak gibi egzersizler alt ekstremite kemiklerini güçlendirerek düşmeye bağlı oluşabilecek kırıkları önlemeye yardımcı olur.

D Vitamini İçin Kaç Dakika Güneşlenmek Yeterlidir? Hangi Saatte Güneşlenilmelidir?

Osteoporoz Nasıl tedavi Edilir?

Yapılan testler sonucu osteoporoz varlığı tespit edildiyse, doktor eşliğinde bir tedavi planı oluşturulur. Bu tedavi; ilaç kullanımı, beslenme değişiklikleri, yaşam tarzı değişiklikleri, kalsiyum takviyesi, D vitamini takviyesi ve uygun egzersizleri kapsamaktadır. Osteoporozun spesifik bir tedavisi yoktur, tedavi kemik sağlığını korumayı ve güçlendirmeyi amaçlar. {5*} {6*} Bazı ilaçlar, kemik kaybını durdurmaya yardımcı olur. Osteoporozu yönetmek için kullanılan bazı ilaçlar şunlardır: {7*} {8*}

• Bifosfonatlar (çoğu hem erkekler hem de kadınlar için uygundur).
• Rank Ligand inhibitörleri (hem erkekler hem de kadınlar için uygundur).
• Boniva gibi sadece kadınlara yönelik bifosfonatlar.
• Paratiroid hormonuna bağlı protein agonistleri.
• Hormon replasman tedavisi (çoğu sadece kadınlar içindir). Bunlar östrojen agonisti/antagonisti (seçici östrojen reseptör modülatörü (SERM) olarak da adlandırılır) veya dokuya özgü östrojen kompleksi içerebilir.

Osteoporoz Doğal Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Osteoporozun semptomlarını hafifletmek ve hastalığın ilerlemesini durdurmaya yardımcı olmak için kemik sağlığını destelemek gerekir. Kemik sağlığını güçlendirmek, kırık riskini azaltmak, ağrıyı azaltmak ve hareket kaybını önlemek için yapılabilecekler şunlardır:

Sağlıklı Beslenmek

Protein, kalsiyum, fosfor, manganez ve K vitamini bakımından zengin bir diyet uygulanması tavsiye edilir. Kemik yapısının yarısı proteinden oluşur. Bu nedenle, düşük proteinli bir diyet uygulanması önerilmez. Günde kilogram başına 0.8 gram protein tüketilmesi önerilmektedir. Osteoporoz varlığında, 1 grama kadar çıkarılabilir. Et, balık, yumurta, kümes hayvanları, fermente peynir ve yoğurt, fındık, tohumlar ve baklagiller protein bakımından zengin gıdalardır. {9*}

Fiziksel Aktiviteler Yapmak

Egzersiz, osteoporoz varlığında iltihabı ve stresi azaltmaya, kemik kütlesini güçlendirmeye, denge ve esnekliği artırmaya yardımcı olur. {10*} Ama her egzersiz osteoporozu olan bireyler için güvenli değildir. Zıplama ve omurganın çok fazla bükülmesine neden olan egzersizlerden kaçınmak gerekir. Bunlar yerine yürüyüş ve ağırlık egzersizleri kemik gücünü desteklemek için tercih edilmelidir. Düşük kemik yoğunluğuna sahip kişilere tempolu yürüyüş, yüzme, vücut ağırlığı egzersizleri, tai chi, yoga ve pilates yapmaları önerilir. Yapılan çalışmalar, tai chi yapan yetişkinlerin düşme ihtimalinin %47, kalça kırığı riskinin ise %25 azaldığını göstermektedir. {11*} Egzersiz yaptıktan sonra iki gün veya daha uzun süre ağrı hissediliyorsa derhal egzersizi sonlandırmak ve mutlaka doktor veya fizyoterapistle görüşmek gerekmektedir.

Egzersiz Yapmak Neden Önemlidir? Egzersiz Yapmanın Faydaları Nelerdir?

Düşmeyi Önleyecek Önlemler Almak

Uluslararası Osteoporoz Vakfı’nın yayınladığı araştırmalara göre her yıl 65 yaş üstü tüm insanların 1/3’ü düşmeye bağlı kalça kırığı problemi yaşamaktadır. Evde veya dışarıda düşme riskini azaltmak için alınabilecek önlemler:

• Gerekirse yürüteç veya baston kullanmak
• Oturarak veya yatarak yavaşça kalkmak
• Evi iyi aydınlatmak ve karanlıkta dışarıda yürürken bir el feneri kullanmak
• Denge kurmaya yardımcı olacak sağlam, rahat ayakkabılar giymek (spor ayakkabı, alçak topuklu lastik tabanlı ayakkabılar, botlar, topuklu ayakkabılar yerine düz ayakkabılar vb.)
• Merdiven çıkarken tırabzanlara tutunmak
• Yağmur veya kar yağdıktan sonra kaygan yollarda veya kaldırımlarda yürürken dikkatli olmak
• Islak, kaygan, cilalı mermer veya fayans üzerinde yürümekten kaçınmak
• Evinizin içinde, en sık kullanılan eşyaları kolayca erişilebilecek yerlere yerleştirmek
• Duş/küvet veya banyo duvarlarına tutunma çubukları takmak
• Mutfağa kaymaz paspaslar veya kilimler sermek
• Merdiven boşluklarını iyi aydınlatmak.

Uçucu Yağları Kullanmak

Osteoporozdan etkilenen bölgelere esansiyel yağ uygulamak veya bazı esansiyel yağları tüketmek, kemik yoğunluğunu artırmaya ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olur. {12*} {13*} Zencefil, portakal, adaçayı, biberiye ve kekik yağları günde 3 kez ağrı olan bölgeye uygulanabilir. Bu yağları uygulamadan önce Hindistan cevizi yağı gibi bir taşıyıcı yağ ile karıştırılması önerilir. Stresi azaltmak için aromaterapi, akupunktur ve masaj da önerilmektedir.

Güneş Işığından Faydalanmak

D vitamini eksikliğini önlemek için, çıplak veya yarı giyinik şekilde günde 20 dakika güneş ışığından faydalanmak gerekir. Bu sırada güneş kremi kullanılmamalıdır. Cilt tonu ne kadar koyuysa, D vitamini üretimi için o kadar fazla güneş ışığına ihtiyaç duyulur. Yapılan araştırmalar; yaşlı yetişkinlerin aynı miktarda güneş ışınına maruz kalsalar da gençlere kıyasla daha az D vitamini sentezlediğini göstermektedir. {14*} Soğuk iklimde yaşayan ve güneş ışığından faydalanamayan kişilere D3 takviyesi almaları önerilmektedir.

Takviye Kullanmak

Vücut için gerekli olan bazı vitamin ve mineraller düzenli ve sağlıklı beslenme yoluyla da belirli besinlerden karşılanabilmektedir. Ancak bazı hastalıkların varlığı durumunda bu besinleri tüketmek vitamin ve mineral alımı için yeterli olmaz. Vücudun doğru şekilde çalışabilmesi ve hastalıklar ile genel sağlığın iyileştirilmesi için takviye kullanımına başvurulur.

• Magnezyum (günlük 500 mg) — Uygun kalsiyum metabolizması için magnezyum gereklidir. {15*}
• Kalsiyum (günlük 1000 mg) — En iyi emilen kalsiyum sitrattır ve takviye içeriğinde bulunması gerekir. {16*}
• D3 Vitamini (günlük 5.000 IU) — D vitamini kalsiyum emilimini artırmaya yardımcı olur. {17*}
• K2 Vitamini (günlük 100 mcg) – Kemik oluşumunda kullanılan bir proteini oluşturmak için gereklidir. {18*}
• Stronsiyum (günlük 680 mg) — Kemik yoğunluğunu iyileştirmeye yardımcı olabilecek metalik bir elementtir. Deniz suyunda, besin açısından zengin topraklarda ve bazı gıdalarda doğal olarak bulunur, ancak çoğu insanın yeterli miktarda alabilmesi almak için takviye kullanması gerekir. {19*}

Vitamin ve Mineral Takviyeleri Kullanım Rehberi

Osteoporoz Diyeti Nasıl Yapılır?

Osteoporozda yaygın olarak uygulanan en etkili doğal tedavi diyet tedavisidir. Kemik sağlığı için en iyi beslenme biçimi alkali beslenmektir. Alkali diyet; kalsiyum, magnezyum ve fosfatın mineral dengesini korumasına ve kemik oluşumunu hızlandırmasına yardımcı olacaktır. Büyüme hormonu üretimi ve D vitamininin emilimini de destekler. Kemik yoğunluğunu artıran ve kemik sağlığını korumaya yardımcı olan gıdalar:

• Çiğ kültürlü süt: Kefir, yoğurt ve çiğ peynir kemiklerin güçlenmesi için hayati önem taşıyan kalsiyum, magnezyum, K vitamini, fosfor ve D vitamini açısından zengin besinlerdir. {20*}
• Kalsiyum içeriği yüksek gıdalar: Kalsiyum, iskeletin önemli bir yapısal bileşenidir, bu nedenle kalsiyum eksikliği kemiklerin çabucak kırılmasına neden olabilir. En iyi kalsiyum kaynaklarından bazıları, süt ürünleri, yeşil sebzeler (brokoli, bamya, lahana ve su teresi gibi), badem ve sardalyadır.
• Manganez içeriği yüksek gıdalar: Manganez, kemik kütlesinin oluşumunda rol oynar ve hormonların doğal olarak dengelenmesine yardımcı olur. En iyi kaynaklardan bazıları kahverengi pirinç, karabuğday, çavdar, yulaf, fasulye, baklagiller, macadamia fıstığı ve fındık gibi tam tahıllardır.
• Taze balıklar: Osteoporoz, kronik inflamasyonla ilişkili olabilir. Bazı balıklarda bulunan Omega-3 yağ asitleri iltihabı azaltmaya yardımcı olur. En iyi kaynaklar arasında somon, sardalye, hamsi ve uskumru bulunur. {21*}
• Yeşil yapraklı sebzeler: Kemiklerin güçlü kalması için yeşil yapraklı sebzelerde bulunan K vitamini ve kalsiyuma ihtiyaç vardır. En iyi kaynaklardan bazıları lahana, ıspanak, pazı, su teresi, kara lahana, hardal ve karahindibadır.
• Alkali gıdalar: Osteoporoz asidik bir ortamla ilişkili olabilmektedir, bu nedenle bol miktarda meyve ve sebze yemek, kemik kaybını önleyen daha alkali bir ortamın sağlanmasına yardımcı olur. En alkali gıdalar şunlardır: yeşil sebzeler, taze otlar ve baharatlar, greyfurt, domates, avokado, siyah turp, yonca otu, arpa otu, salatalık, lahana, jicama, buğday otu, brokoli, lahana, kereviz, pancar, karpuz ve olgun muz.
• Diğer kaliteli proteinler: Yaşlılarda protein açısından yetersiz kalan diyetler kemik sağlığını bozabilir. {22*} Bununla birlikte, çok yüksek proteinli diyetler de asidik olma eğiliminde oldukları için bir denge sağlamak önemlidir. Her öğünde et, taze avlanan balıklar, mera yumurtaları ve kümes hayvanları, fermente peynir ve yoğurt, fındık, tohumlar, fasulye ve baklagiller gibi makul miktarda temiz, yüksek kaliteli protein alınması önerilmektedir.

Osteoporoz hastalarının kaçınması gereken besinler:

• Alkol: Kemiklerden daha fazla kalsiyumun sızmasına neden olabilecek iltihabı artırır.
• Şekerli içecekler: Yüksek fosfor içeriği, kalsiyumu kemiklerden uzaklaştırır. Şeker iltihabı artırır.
• Şeker: Osteoporozu daha da kötüleştirebilir, iltihabı artırır.
• İşlenmiş, kırmızı et: Yüksek miktarda sodyum ve kırmızı et alımı kemik kaybını artırır.
• Kafein: Aşırı kafein alımı kemik kaybını hızlandırır.