İyi Stres (Eustress) Nedir ve Faydaları Nelerdir?

Pozitif stres olarak tanımlanan “eustress” terimi, Yunanca eu- (iyi) ön eki ve stres kelimesinin birleşimi ile oluşmaktadır. Dolayısıyla bu kelime “iyi stres” anlamına gelmektedir. 1970’lerde kullanılmaya başlayan eustress terimi, motivasyon, performans ve duygusal huzur için olumlu etkileri ile bilinmektedir.

Bir kişinin sıkıntı ya da korku dolu deneyimlerinden ziyade değerli bir meydan okuma olarak algıladığı stres türüdür. Ayrıca kronik stres denilen olumsuz duyguların sebep olduğu sindirim sorunları, uykusuzluk, baş ağrıları gibi hastalıklara da sebep olmamaktadır.

İyi Stres (Eustress) Nedir?

Eustress, deneyimleyen için faydalı olarak yorumlanan orta ya da normal düzeyde psikolojik stres olarak tanımlanmaktadır. İyi stres, motive eden, enerji veren, kısa süren, heyecan veren ve performans geliştiren bir stres türüdür. Stres durumunun vücudun sağlığı ve kişinin mutluluğu üstünde çeşitli etkileri bulunmaktadır.

Günümüzde uzmanlar stresi iyi ve kötü stres olarak ikiye ayırmaktadır. {1*} Araştırmalar, bir stres faktörünün kişi tarafından olumlu olarak algılanması ve olumlu bir düşünce yapısı oluşturması sonucunda iyi etkilerinin olduğunu bulmuştur. Hayatta yaşanan olaylar yoruma açık olduğundan, aynı olay kişileri farklı etkileyebilmektedir. Bir kişinin stresli bir olayı yorumlama şekli o anki ruh hali, kontrol ve arzu etme isteği, konum ve zamana göre değişmektedir. Bir stres etkenini faydalı kılan şey, olumlu bakış açısı ile incelenmesidir. {2*} Kişiyi bunaltmadan kendini geliştirmeye ve hedeflere ulaşmak için motivasyonu arttırmaya yardımcı olmaktadır.

İyi Stres (Eustress) ve Sıkıntı Durumunun Özellikleri

Eustress iyi etkileri olan bir stres şekli olarak bilinmektedir. Enerji seviyesini, sağlığı ve olumlu duyguları artırmaktadır. Sıkıntı ise bunun tam tersi bir etkide bulunmaktadır. Eustress ve sıkıntı arasındaki temel fark, kişinin strese sebep olan şey ile ilgili hissini, kişisel olarak nasıl kontrol edebildiğidir. Sıkıntı, strese neden olan şey çözümlenemediğinde ortaya çıkmaktadır.

Eustress, kişinin kendi ve yaşamı ile ilgili aşağıdaki duyguları hissetmeyi içermektedir;

• Anlam arayışı ve umutlu olmak
• Canlılık ve kararlılık
• Heyecan artışı ve beklentilerin olması
• Gurur duymak
• Yaşam memnuniyetinde iyileşme ve esenlik durumu
• Minnettar olma
• Dayanıklı ve güçlü hissetmek

Öte yandan, bir kişi üzücü bir olay yaşadığında genellikle bir işi ya da görevi başarma becerisi azalmaktadır. Bu sebeple kişinin yaşam kalitesi azalmakta ve sıkıntı oluşmaktadır.

Sıkıntılı süreç, kişinin şu duyguları hissetmesine neden olmaktadır;

• Kronik yorgunluk ve tükenmiş hissetmek
• Umutsuz, içine kapanık ve depresif olmak
• Korkmuş, endişeli ve gergin hissetmek
• Sinirli, kızgın ve kırgın hissetmek
• Ev ve işte yaşam kalitesinin azalması, iş baskısının artması ve başa çıkma ile zorlanma durumu sonucunda kötü ruh sağlığının oluşması
• Yüksek tansiyon, kas sıkışmaları, baş ağrısı, sindirim sistemi ve beyin ile ilgili hastalıkların artması
• Kronik stres, kanser, karaciğer hastalığı, akciğer hastalığı ve intihara sebep olabilmektedir.

Sevilen bir kişinin ölümü, boşanma, hastalıklar, yaralanma, hastanede uzun süre yatmayı gerektiren ameliyatlar, ayrılıklar, işsizlik, bağımlılıklar ya da istismar durumları sıkıntıya neden olmaktadır.

İyi ya da kötü stresin sebepleri farklı olsa da kortizol seviyeleri bu iki stres türünden de etkilenmektedir. {3*} Kortizol denilen stres hormonu, çözülmemiş bir stresle uğraşırken yükselmektedir. Bu durum tehlikelidir ve ciddi hastalıklara ya da yaşam süresinin kısalmasına neden olabilmektedir.

İyi Stres (Eustress) Faydaları Nelerdir?

İnsanlar pozitif stres yaşadıklarında bilişsel ve fiziksel olarak hayatlarına uyum sağlamakta, temelde daha sağlıklı, daha güçlü ve daha mutlu hissetmektedir. Gurur duymak, tatmin olmak ve şükür duygularını hissetmek fiziksel olarak da olumlu hissetmeye yardımcı olmaktadır.

Araştırmalara göre stresin yönetilebilir olması, yaşanan kötü olaylara karşı psikolojik ve biyolojik direnci artırmaktadır. Yararlı ve olumlu sayılan biyolojik etkiler enerjiyi destekleyerek sizi daha umutlu olmaya teşvik etmektedir. Eustress yani iyi stresin fiziksel ve zihinsel faydaları olduğundan kişinin sağlığı için önemli görülmektedir.

• Dayanıklılığın ve kalp sağlığının artması
• Düşük stres seviyeleri ile iltihaplanmanın azalması {4*}
• Olumlu duygular yaşamaktan dolayı duygusal olarak huzurlu olmak
• Artan benlik saygısı ve güven
• Sağlıklı ilişkiler kurmak
• İş verimliliğinin artması

Olumlu stres sebepleri psikolojik ya da fiziksel olabilmekte ve günlük yaşantımızda sıklıkla karşımıza çıkabilmektedir.

• Evlenmek ya da çocuk sahibi olmak
• Egzersiz yapmaya başlamak
• Yeni bir işe başlamak
• Yeni bir yere taşınmak
• İyi notlar almak ya da derece kazanmak için fazla çalışmak
• Uzun saatler ve sıkı çalışma gerektiren projelerden sorumlu olmak
• Askere gitmek (topluluk ve aidiyet yönleri ile etkiler)
• Profesyonel bir spor takımına katılmak
• Çeşitli etkinliklerde rekabet hissetmek
• Yaratıcı işler ve hobiler üstünde çalışmak
• Soğuğa maruz kalmak
• Saunalar dahil olmak üzere ısıya maruz kalmak
• Alkol tüketimi (bazı uzmanlar böyle düşünmektedir)

Bazı durumlarda bir stres etkeni hem iyi strese hem de sıkıntıya neden olabilmektedir. Örneğin bebek sahibi olmak, lisansüstü bir bölüme kaydolmak ya da yeni bir yere taşınmak anlamlı olaylardır ancak olumsuz stresi de artırmaktadır. Kısa süreli sıkıntıları önlemek için doğal stres giderici faaliyetleri uygulamak oldukça önemlidir.

İyi Stres (Eustress) Nasıl Kullanılır?

İyi yönlü stresten en iyi şekilde yararlanmak için onu orta düzeyde deneyimlemek gerekmektedir. Çok fazla stres nedenine aynı anda odaklanmak ya da doğru bakış açısından uzaklaşmak kişiyi olumsuz etkilemektedir. Eustress belirtilerinin faydalı olması için kişinin başka seçeneği olmadığını, haksızlığa uğradığını, tehlikede olduğunu değil, kontrolün kendisinde olduğunu ve zorluğun değerli ama başarılabilir olduğunu düşünmesi, hissetmesi gerekmektedir.

Eustress, kişinin sahip olduğu ile istediği arasındaki fark açıldığında ama bu kişiyi bunaltmadığında ortaya çıkmaktadır. {5*} Hedefler belirlemek ve bu hedeflere ulaşma amaçlı çalışmak önemlidir. Kişinin stres ile başa çıkması için en önemli şey, üstesinden gelebileceğine inanması ve bunun için mücadele etmesidir.

Hayatınızda yaşanan olayları nasıl algıladığınız, stresin türü üstünde oldukça etkilidir. Zorlu durumlardan yararlanmak için şunları yapmak önemlidir;

• Öz güven, öz yeterlilik gibi duyguları arttırarak yolunuza çıkan engelleri aşabileceğinize inanın.
• Gerekirse başkalarından yardım isteyerek, uzmanlarla konuşarak ya da yedek planlar yaparak olumlu duyguları hissetmeye çalışın.
• Keyif alma ve içsel motivasyon ile anın tadını çıkarın.
• Dikkat dağınıklığını önlemek için stres ile savaşmayı seçin.
• İş yeri ya da çalışma ortamında olan zorlukları uzun vadede faydalı olarak görmeye çalışın. Sıkıntıların geçici olduklarını kabullenin. {6*}
• Stresi yönetmenin, iş performansını arttırdığı ve tükenmişlik ya da devamsızlık durumlarını azalttığı kanıtlanmıştır. {7*}
• Yeni şeyler deneyin. Mükemmel olmadığınızı kabul ederek öğrenmenin tadını çıkarın.
• Aşırı dolu programlardan, işleri ertelemekten ya da tamamen plansız olmaktan kaçının.
• Bir sorumluluk ile ilgili zorlandığınız zaman yardım almaktan çekinmeyin.
• Hayatı anlamlı kılan şeyler emek, zaman ve bağlılık gerektirmektedir. Bunu kabul edin ve çabalamayı bırakmayın.
• Olumlu düşüncelere odaklanarak iyimser olmaya çalışın. Stres durumlarını olumlu görerek başa çıkmak ve onları değerli görmek hayatı olumlu sürdürmek için önemlidir. {8*}