Fosfor Ne İşe Yarar? | Yüksek Fosfor İçeren Besinler Nelerdir?

Fosfor ne işe yarar? Fosfor ne demektir? Hangi besinlerde bulunur? Bu sorular sağlıklı bir hayata adım atmak isteyenlerin fosfor hakkında genel olarak sorduğu sorulardır. Fosfor, doğada bol miktarda bulunan ve doğal olarak oluşan bir mineraldir. Vücut, fosforu özellikle fosforlu gıdalardan ve az miktarda da içilen sulardan elde etmektedir. İnsan vücudunda fosforun yaklaşık %85’i kemiklerde depolanmaktadır, ancak aynı zamanda kas dokusunda ve kanda da daha az miktarlarda fosfor bulunmaktadır.

Eksikliği çeşitli hastalıkla yol açan bu minerali bazı tohumlar, fasulye, et, balık, süt ve yumurta dahil olmak üzere çoğunlukla yüksek proteinli gıdalarda bulabilmek mümkündür. {1*}

Fosfor Nedir? Fosfor Ne İşe Yarar? 

Her gün yüzlerce hücresel aktivitede yer alan önemli bir mineraldir. Bu mineral, iskelet yapısının ve hayati organların (örneğin beyin, kalp, böbrekler ve karaciğer dahil) düzgün çalışmasını sağlamaktadır.

Bu mineral, insan vücudunda kalsiyumdan sonra en çok bulunan elementtir. Bir bebeğin vücudunun yaklaşık %0,5’ini ve bir yetişkin vücudunun yaklaşık %1’ini oluşturmaktadır. {2*} Aynı zamanda, gıdaların başlıca makro besinleri sentezlemesini sağlayan önemli bir bileşiktir.

Her insanın bu minerale ihtiyacı vardır çünkü bu bileşik metabolizmanın sorunsuz çalışmasını sağlamakta ve vücudun birincil “enerji” kaynağı olan adenozin trifosfatı (ATP) üretmektedir. {3*} Ayrıca kasları etkili bir şekilde hareket ettirmek ve kasmak için de gereklidir. Vücutta hücresel aktiviteye, kalp atışı ritimlerine ve vücudun sıvı seviyelerini dengelemeye yardımcı olan bir elektrolit görevi görmektedir.

Yüksek Fosfor İçeren Besinler Hangileridir? Fosfor Ne İşe Yarar?

Bu mineral her gün yüzlerce hücresel aktivitede yer alan önemli bir mineraldir. Çoğunlukla fasulye, tohum, kuruyemiş, et, balık ve süt ürünleri dahil olmak üzere proteinli gıdalarda bulunmaktadır. Fosfor ne işe yarar baktığımızda ayrıca gıdaların raf ömrünü uzatmak ve lezzetini iyileştirmek için gıda ürünlerine de eklendiğini görürüz.

Örneğin; fosfatlar, kabartma tozları, kakao ürünleri ve et marine malzemeleri, dondurma, ekmek ve rulo ekmekler, işlenmiş peynirler, gazlı içecekler ve daha pek çok işlenmiş gıda ürününe dahil edilmektedir. Bu yüzden düşük proteinli diyet uygulayan kişiler, yüksek proteinli diyet uygulayan kişilere göre fosfor eksikliği açısından daha fazla risk altındadırlar. Fosforu besinlerinden yeterince alamayan kişiler, takviye ek gıdalar ile de bu mineral eksikliğini tamamlayabilmektedirler.

Fosfor Hangi Besinlerde Bulunur?

Fosfor ne işe yarar sorusuna cevap bulunduktan sonra fosfor eksikliği olan birçok kişi yüksek fosfor içeren besinleri araştırmaktadır. Yüksek fosfor içeren besinler şu şekilde sıralanmaktadır:

• Ayçiçeği tohumu
• Koyun sütü
• Somon
• Peynir
• Süzme peynir
• Tavuk eti
• Yoğurt
• Patates
• Siyah fasulye
• Beyaz fasulye
• Maş fasulyesi
• Ton balığı
• Tofu
• Otla beslenmiş sığır eti
• Portobello mantarları
• Badem
• Esmer pirinç

Fosfor bu doğal, sağlıklı besinlerde bulunduğu gibi paketli ya da işlenmiş gıdalarda katkı maddesi olarak da bulunmaktadır. Yiyecek ve içeceklerde katkı maddesi olarak bulunan fosforlar şunlardır:

• Dikalsiyum fosfat
• Disodyum fosfat
• Monosodyum fosfat
• Fosforik asit
• Sodyum heksametafosfat
• Trisodyum fosfat
• Sodyum tripolifosfat
• Tetrasodyumpirofosfat

Bu tür fosforlar, Gıda ve İlaç İdaresi tarafından gıda katkı maddesi olarak güvenli kabul edilmektedir ancak vücudun ihtiyaç duyduğu fosforu elde etmek için yeterli değillerdir. Paketli gıdalar yerine, fosfor içeriği yüksek gıdaları, yani doğal olarak fosfor seviyelerini dengelemek için önemli olan diğer mineralleri içeren doğal besinleri tüketmek gerekmektedir.

Zencefilin Faydaları Nelerdir?

Fosfor Ne İşe Yarar? | Fosforun Yararları Nelerdir?

Öğünlerde yüksek fosfor içeren besinleri tüketmek, kemik ağrılarını gidermekte ve kemik gelişimini desteklemektedir. Ayrıca kas ağrılarını geçirmekte, enerji vermekte, vitaminlerin emilimini kolaylaştırmakta, sindirime yardımcı olmakta, detoksifikasyonun ve metabolizmanın desteklemesine yardımcı olmaktadır.

1- Kemiklerin Korunmasında Fosfor Ne İşe Yarar?

Kemiğin yarısından fazlası fosfor içermektedir. Fosforlar, kişiler yaşlandıkça daha olası olan kemik kırıklarını, kırılmaları ve osteoporozu önleyen kemik mineral yoğunluğunun oluşmasına yardımcı olmaktadır. {4*} Yeterli fosfor bulunmadığında, kalsiyum etkili bir şekilde kemik yapısını oluşturamaz ve koruyamaz. Örneğin, takviyelerden alınan yüksek kalsiyum seviyeleri fosfor emilimini engelleyebilmektedir. Kemik kütlesini oluşturmak için her iki minerale de ihtiyaç duyulduğundan hem kalsiyum hem de fosforu dengeli bir şekilde almak gereklidir.

Kemikleri korumak için yeterli fosfor almak önemli olmakla birlikte, son bulgular inorganik fosfat katkı maddeleri yoluyla diyet fosforunun arttırılmasının aslında kemik ve mineral metabolizması üzerinde zararlı etkileri olabileceğini göstermektedir. {5*}

2- Sindirim Sisteminde Fosfor Ne İşe Yarar?

Böbrekler, birkaç temel düzenleyici role hizmet eden fasulye şeklindeki organlardır. Vücudun ihtiyaç duymadığı ekstra mineraller de dahil olmak üzere fazla organik molekülleri kandan uzaklaştırmaktadırlar. Fosfor da böbrek fonksiyonu için oldukça önemlidir ve idrar yoluyla toksinleri ve atıkları ortadan kaldırarak vücudun detoksifikasyonuna yardımcı olmaktadır. Ayrıca, böbrek hastalığı olan kişilerde, fazla miktarlar kolayca atılmadığından normal mineral seviyelerini korumak zor olmaktadır. {6*}

Vücuttaki ürik asit, sodyum, su ve yağ seviyelerini dengelemek için böbrekler ve diğer sindirim sistemi organları fosfor, potasyum ve magnezyum gibi elektrolitlere ihtiyaç duymaktadırlar. Fosfatlar bu diğer minerallere yakından bağlıdır ve genellikle vücutta diğer elektrolitlerle kombinasyon halinde fosfat iyonlarının bileşikleri olarak bulunmaktadırlar.

3- Metabolizmada Fosfor Ne İşe Yarar?

Fosfor, riboflavin ve niasin gibi B vitaminleri de dahil olmak üzere gıdalardaki vitamin ve mineralleri uygun şekilde sentezlemek, emmek ve kullanmak için gereklidir. Mineral, hücresel fonksiyona, enerji üretimine, üremeye ve büyümeye yardımcı olmak için proteinlerin yapı taşları olan amino asitlerin sentezlenmesi için de kullanılmaktadır.

Ek olarak, D vitamini, iyot, magnezyum, kalsiyum ve çinko dahil olmak üzere vücuttaki diğer besin maddelerinin seviyelerinin dengelenmesine yardımcı olmaktadır. {7*} Tüm bu işlevler sağlıklı bir metabolizmayı desteklemektedir.

Fosfor ne işe yarar, besinleri kullanılabilir enerjiye dönüştüren sindirim enzimlerinin üretilmesine yardımcı olduğundan, karbonhidratların ve yağların uygun şekilde sindirilmesi için de bu minerale ihtiyaç duyulmaktadır.

Genel olarak, konsantrasyon ve enerji harcaması için gerekli olan hormonları salgılamak üzere bezleri uyararak zihnin uyanık kalmasına ve kasların aktif kalmasına yardımcı olmaktadır. Bunun yanı sıra beyindeki nörotransmitter salınımı üzerindeki etkilerinden dolayı olumlu bir ruh hali sürdürmek için B vitaminlerine de ihtiyaç duyulmaktadır. {8*} Fosfor, hücrelerde enerji üretimi için hayati önem taşıyan B vitaminlerinin ATP formunda emilmesine ve düzenlenmesine yardımcı olmaktadır.

4- PH Dengesinde Fosfor Ne İşe Yarar?

Vücudun içinde fosfor kısmen asit veya alkali bileşiklerin aşırı seviyelerini tamponlayarak vücudun pH seviyesini dengelemeyi sağlamaktadır. Bu, bağırsak florasındaki sağlıklı bakterilerin gelişmesine izin vererek sindirime yardımcı olmaktadır. Bu süreç, sindirim katalizörleri enzimlerinin aktivasyonu için de önemlidir. {9*} Fosfor ayrıca bir elektrolit görevi gördüğünden şişkinlik/su tutmak ve ishali azaltarak sindirimi iyileştirmeye yardımcı olmaktadır. Fosforun aynı zamanda kabızlığı rahatlatmaya katkıda bulunduğu bilinmektedir.

5- Diş Sağlığını Korumada Fosfor Ne İşe Yarar?

Fosfor kemik sağlığı için gerekli olduğu gibi, diş ve diş eti sağlığının korunması için de önemlidir. Kalsiyum, D vitamini ve fosfor, diş minesini, çene kemiği mineral yoğunluğunu destekleyerek ve dişleri yerinde tutarak diş sağlığının oluşumunda ve korunmasında rol oynamaktadır. {10*} Böylece bu mineraller ve vitaminler diş çürüğünün iyileşmesine de yardımcı olmaktadır.

Diş Ağrısı İçin Karanfil Yağı Kullanımı

Çocuklar, dişlerin sert yapısını oluştururken ve yetişkinlikte de dişlerini geliştirirken özellikle fosfor ve kalsiyum açısından zengin besinlere ihtiyaç duymaktadır. Vücudun kalsiyum dengesini düzenlemek ve diş oluşumu sırasında emilimini artırmak için fosforla birlikte D vitaminine ihtiyaç vardır. D vitamini ayrıca periodontal diş eti hastalığı ile ilişkili diş eti iltihabını azaltmaya da yardımcı olmaktadır.

Diş Enfeksiyonu Nasıl Geçer? Diş Enfeksiyonu Doğal Çözümler

6- Beyin Fonksiyonları İçin Fosfor Ne İşe Yarar?

Uygun nörotransmitter ve beyin işlevleri, günlük hücresel aktiviteleri gerçekleştirmek için fosfor gibi mineralleri kullanmaktadırlar. Fosforun önemli bir rolü de uygun nörolojik, duygusal ve hormonal tepkilerin korunmasına yardımcı olmaktadır. Fosfor eksikliği ise bilişsel gerileme, Alzheimer hastalığı ve bunama dahil olmak üzere yaşa bağlı nörodejeneratif bozuklukların gelişimi ile ilişkilendirilmiştir. {11*}

Beyni Ne Güçlendirir? Beyin Güçlendirici İçecekler Nelerdir?

7- Büyüme ve Gelişme Açısından Fosfor Ne İşe Yarar?

Fosfor, besin emilimi ve kemik oluşumu için hayati önem taşımaktadır. Bu yüzden fosfor eksikliği, yürümeye başlayan bebeklerin ve ergenlik yıllarındaki gençlerin büyümesini engelleyebilmekte ve diğer gelişim sorunları yaşamalarına neden olabilmektedir. Ayrıca fosfor, hamilelik sırasında, genetik yapı taşları olan DNA ve RNA’nın üretiminde rol oynamaktadır. {12*}

Gerçekten de fosfor içeriği yüksek gıdalar hamilelik döneminde oldukça önemlidir çünkü mineral, bebeklikten başlayarak tüm doku ve hücrelerin büyümesi, bakımı ve onarımı için gereklidir. Fosfor, konsantre olma, öğrenme, problem çözme ve bilgileri hatırlama dahil olmak üzere uygun beyin fonksiyonu için de önemlidir.

Hamilelikte Beslenme Nasıl Olmalı?

Fosfor Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

Normal bir fosfor seviyesi, doktorlar tarafından yapılan bir testle belirlenebilecek 2,5 ila 4,5 mg/dL arasındadır. Fosfor eksikliği çok yaygın değildir, çünkü bu mineral yaygın olarak yenen birçok gıdada bol miktarda bulunmaktadır ve ayrıca fosfor birçok paketlenmiş gıdaya sentetik olarak eklenmektedir.

Fosfor mineral; ekmek, peynir ve soslar gibi birçok işlenmiş gıdada bulunabilen çeşitli gıda katkı maddelerinden biridir. Gıdalara eklenen fosforun ortalama yetişkin alımının %30’una kadar katkıda bulunduğuna inanılmaktadır. {13*} Fosfat formundaki fosfor, özellikle kalsiyum, demir ve magnezyum gibi diğer birçok mineralle karşılaştırıldığında, ince bağırsakta verimli bir şekilde emilmektedir.

Fosfor Eksikliği Neden Kaynaklanır?

Bir kişi ne kadar yüksek proteinli yiyecekler yerse, genellikle normal fosfor seviyelerini o kadar iyi korumaktadır. Sonuç olarak, düşük proteinli diyet uygulayan kişiler, özellikle çok fazla hayvansal protein içeren yüksek proteinli diyet uygulayan kişilere göre eksiklik açısından daha büyük risk altındadır. {14*}

Fosfor eksikliği yaşama olasılığı en yüksek olan grup yaşlı kadınlardır. Yaşlı kadınların %10 ila 15’inin önerilen günlük değerin %70’inden daha az fosfor alımına sahip olduğu tahmin edilmektedir. {15*}

Bazı ilaçlar fosfor seviyelerini azaltabilmektedir. Bu ilaçlardan bazıları şunlardır:

• İnsülin
• ACE inhibitörleri
• Kortikosteroidler
• Antasitler
• Antikonvülsanlar

Fosfor eksikliğinin en yaygın belirtileri ise; zayıfkemikler ve kırıklar, osteoporoz, iştahtaki değişiklikler, eklem ve kas ağrıları, egzersiz yaparken zorlanma, diş çürüğü, uyuşma ve karıncalanma, endişe hissi, ani kilo kaybı veya alımı, bodur büyüme ve diğer gelişim sorunları ile odaklanmada zorluk yaşamaktır.

Fosfor İçin Ek Takviyeler Nelerdir? Günde Ne Kadar Fosfor Alınması Gereklidir?

Uzmanlar, ortalama bir insanın fosforu öğünlerinde bol miktarda aldığını göz önünde bulundurarak çoğu insanın fosfor takviyesi almasına gerek olmadığını söylemektedir. USDA’ya göre, önerilen günlük fosfor alımı yaşa ve cinsiyete bağlıdır.

0-6 aylık bebekler günde 100 miligram, 7-12 aylık bebekler275 miligram, 1-3 yaş arası çocuklar günde 420 miligram, 4-8 yaş arası çocuklar 500 miligram, 9-18 yaş arasındakiler 1.250 miligram, 19-50 yaş arası yetişkinler 700 miligram ve hamile veya emziren kadınlar ise 700 miligram fosfor almalıdırlar. Görüldüğü gibi, gençler fosfora en çok ihtiyacı olan gruptur çünkü hızla büyümektedirler ve kemik kütleleri de sürekli geliştirmektedir. Bu yüzden gençler daha fazla kalsiyum ve ek kaloriye ihtiyaç duymaktadırlar.

Böbrekler normalde kandaki bu mineral miktarını kolayca kontrol etmektedirler fakat böbrek rahatsızlığı olanların fosforlu besinleri tüketirken emilim ve boşaltımın zor sağlanacağı için dikkatli olmaları gerekmektedir.

Bununla birlikte, takviye formunda veya katkı maddeleri içeren gıdalardan çok yüksek dozlar almak veya tüketmek, normal fosfor seviyelerini potansiyel olarak değiştirebilmektedir. Bu durum tehlikeli olabilmektedir çünkü D vitamini aktif metabolitinin sentezini bozabilmekte ve kalsiyum emiliminin bozulmasına yol açabilmektedir. Kan basıncını, dolaşımı ve böbrek fonksiyonunu düzenleyen temel minerallerdeki dengesizlik nedeniyle yüksek fosfor düzeylerinin kalp ve arter komplikasyonlarına neden olma riski de vardır.

Mümkün olduğunca günlük fosfor alımını gıdalardan yapmak gerekmektedir. Özellikle de emilim ve mineral/elektrolit dengesine yardımcı olan yüksek kaliteli proteinleri tüketmeye çalışmak gerekmektedir. {16*}

Fosfor çok alındığında ise toksik etkilere sahip olabilmektedir. Fazla fosfor alımının belirtileri şunlardır: {17*}

• İshal
• Organların ve yumuşak dokuların sertleşmesi
• Demir, kalsiyum, magnezyum ve çinko dengesinin değişmesi
• D vitamini emiliminin sınırlanması
• Böbrekleri zorlamak
• Damar sertliği ve böbrek hastalıkları yaşamak
• Kemiklerden fosfor sızması
• Bağırsakların mineralleri düzgün bir şekilde emmemesine neden olabilecek alüminyum, kalsiyum veya magnezyum içeren antasitler ile etkileşime girmek

Fosfor seviyeniz yüksek olan kişilerin; süt, ton balığı, hindi ve sığır eti gibi proteinli yiyecekler de dahil yüksek fosfor kaynaklarından uzak durmaları gerekmektedir. Yüksek fosfor alımı ya da takviyelerle alınan fosfor, tansiyon ilaçları ya da alkol ile etkileşime girebilmektedir. Bu durum da bazı sağlık sorunlarının yaşanmasına yol açmaktadır. Tüm bu bilgiler ışığında önce bir sağlık uzmanıyla konuşmadan yüksek dozda fosfor içeren takviyeler kullanılmamalıdır. Fosfor ne işe yarar öğrendikten sonra uzmanların önerdiği miktarda alınmalıdır.