Biberiyenin faydaları nelerdir? Biberiye serbest radikalleri yok eden antioksidanlara sahiptir. Biberiye hafıza güçlendirici bir bitkidir. Bu yüzden ‘hatırlatan bitki’ olarak adlandırılır. Aromaterapi uzmanları Alzheimer’a karşı biberiye yağı, melisa yağı, rezene yağı ve ada çayı yağının kullanılmasını tavsiye etmektedir. Nutrition Today adlı dergiye göre biberiye bitkisi anma, sevgi ve sadakatle ilişkilendirilmiştir. Biberiye bitkisinin; dismenore, zihinsel gerilik, epilepsi ve kısırlık gibi hastalıkların semptomlarını hafiflettiğine de inanılmıştır. Bu nedenle eski dönemlerdeki ilaçların yapımında biberiye kullanıldığı bilinmektedir. Yapılan son araştırmalarda ise tüketilen her biberiye formunun (uçucu yağ, çay, baharat vs.) sindirim sistemi, saç ve cilt sağlığına oldukça faydaları olduğu görülmüştür.
Biberiye Nedir?
Biberiye ne işe yarar nasıl kullanılır? Latince ismi Salvia Rosmarinus olan biberiye, yaprak dökmeyen küçük bir bitkidir. Akdeniz bölgesine özgü olan bu bitki, binlerce yıldır yemek tariflerinde ve bitkisel ilaçların yapımında sıklıkla kullanılmaktadır. Günümüzde ise Asya, Avrupa ve Amerika kıtalarında yetişmektedir. Genellikle yemek tariflerinde kullanılan biberiye aynı zamanda bitki çayları, mum, parfüm ve saç bakım ürünlerinin yapımında da kullanılır.
Büyümesi oldukça vakit alan biberiye bitkisi güneş alan ve iyi drene edilmiş topraklara sahip olan her yerde yetişebilir. Susuzluğa dayanıklıdır ve soğuk hava şartlarında da yaşayabilir (çok şiddetli soğuklara dayanamaz). Mutfakta kullanılan bitkiler kategorisinde en çok yetiştirilen biberiye çeşitleri ise mavi biberiye ve beyaz biberiyedir.
Biberiye nelere faydalıdır? Lamiaceae familyasına ait olan bu bitki güçlü bir tada ve kokuya sahiptir. Ayrıca antioksidanlar, uçucu yağlar ve diğer koruyucu fitokimyasal bileşikler içermektedir. Biberiye bitkisinden kolayca elde edilebilen biberiye yağı iltihaplanma, mide-bağırsak ağrıları, kaygı ve solunum sorunları gibi sağlık problemlerinin giderilmesinde etkilidir. Biberiye yağının içerdiği koruyucu fitokimyasal bileşikler ise şunlardır;
- Sinema
- Kafur
- A-pinen
- Borneol
- Rosmarinik asit
- Rosmanol
- Karnosol
- Karnosik asit
Biberiyenin Faydaları Nelerdir?
Hoş bir tada ve kokuya sahip olan biberiyenin aynı zamanda anti-inflamatuar ve antioksidan özellikleri de bulunur. Demir, kalsiyum, A vitamini, C vitamini ve B6 vitaminleri bakımından zengindir. İçerdiği bileşikler nedeniyle vücuda oldukça yararlıdır. Biberiyenin faydaları şunlardır;
Antioksidan Kaynağıdır
Biberiye bitkisi antioksidan ve biyoaktif kimyasallar (karnasol vekafeoil türevleri gibi fenolik diterpenler dahil) bakımından oldukça zengindir. Bu nedenle biberiye tüketmek oksidatif stresle savaşmaya ve bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur. Bunlara ek olarak, dolaşım sistemini destekler, ağrıya yol açabilen iltihaplanmalara karşı koruma sağlar ve yaşlanma belirtilerine yol açan serbest radikal hasarıyla savaşarak cilt sağlığını iyileştirir. {1*, 2*, 3*}
Yaşlanma Karşıtı Yağlar Nelerdir?
Ruh Halini İyileştirir ve Dikkat Eksikliğini Önler
Biberiye bitkisinin kokusu bilişsel bir uyarıcı olarak kabul edilir. Bu nedenle odaklanmayı artırmaya yardımcı olur. Yapılan bazı araştırmalar biberiye bitkisinin ya da biberiye yağının içeriğindeki bileşiklerin nöro-koruyucu etkilere sahip olduğunu göstermiştir. Konsantrasyona ve hafıza merkezine katkıda bulunan bir kimyasal olan asetilkolinin parçalanmasını önleyerek hafıza ve bilişsel performansı desteklemektedir. {4*}
Biberiye stresi giderir mi? Biberiyenin canlandırıcı ve enerji veren aroması kortizol salınımını azaltarak ruh halini iyileştirir, uyuşukluğu giderir ve stresi önler. Bu nedenle biberiye bitkisi mumlarda, oda spreylerinde ve aromaterapi yağlarında bulunur. {5*}
Saçların Uzamasına Yardımcı Olur
Biberiye yağı ne işe yarar? Biberiye ve biberiye yağı ciltteki kuruluk sonucu oluşan kepek ve cilt tahrişine karşı etkilidir. Bu nedenle saç derisini iyileştirerek saçların uzamasına yardımcı olur. Saçları uzatmaya yardımcı olan biberiye yağı, çeşitli şampuanların ve saç bakım kremlerinin içeriğinde bulunur. Ayrıca testosteronun saç kökleri üzerindeki etkilerini azaltarak saç dökülmesi ve kelleşme gibi saç problemlerini önlemeye yardımcı olur. {6*}
Hazımsızlığı Giderir
Biberiye çayının faydaları nelerdir? Biberiye bitkisi demlenip çay olarak tüketildiğinde iştahsızlık, gaz, şişkinlik ve karın ağrıları gibi çeşitli sindirim sorunlarını giderir. Biberiye, sindirim sistemine yardımcı olan ve normal besin emilimini destekleyen tüm sindirim sıvılarını uyarma yeteneğine sahiptir. {2*}
Antimikrobiyal Özelliklere Sahiptir
Biberiye bitkisinin içeriğinde, zararlı bakterilerin çoğalmasını önlemeye yardımcı olan bileşikler bulunur. Biberiye, bazı durumlarda bakterilerin üremesini durdurmaya yardımcı olabildiğinden dolayı gıda koruyucusu olarak da kullanılır. Biberiyenin sahip olduğu yoğun koku, doğal bir böcek kovucu işlevi görür. Bu nedenle çeşitli hastalıkları ve virüsleri yayabilen böcekleri ve böcek ısırıklarını önlemeye yardımcı olur. {8*}
Metabolik Sağlığı İyileştirmeye Yardımcı Olur
Biberiye yüksek kan şekeri seviyelerini ve insülin direnci gibi problemleri tedavi etmek için kullanılır. Tüketilen biberiye, şeker hastalığını tedavi etmede tek başına yeterli olmasa da yüksek kan şekerini düşürdüğü için destekleyici bir tedavi yöntemi olarak görülür. {9*, 10*}
Biberiye Yağı Faydaları Nelerdir?
Biberiye Faydaları ve Kürleri
Biberiye serbest radikalleri yok eden antioksidanlara sahiptir. Biberiye ve biberiye çayının tüketimi pek çok sağlık sorununun önlenmesinde ve var olan hastalıkların iyileştirilmesinde önemli bir rol oynar.
Biberiye saçların uzamasına yardımcı olur, hazımsızlığı giderir, metabolik sağlığı iyileştirmeye yardımcı olur, ruh halini iyileştirir ve dikkat eksikliğini önler.
- Biberiye bitkisi beyin temizleyici özelliklere sahiptir.
- Grip ve üst solunum yolları enfeksiyonlarına karşı koruma sağlar.
- Ağrı kesici ve anti-inflamatuar özelliklere sahip olması nedeniyle romatizmal hastalığı olan kişiler için kullanıma uygundur.
- Karaciğer dostudur. Karaciğer yetmezliği ve siroz hastalarının tedavisine yardımcı olur.
- Gut hastalığını önler.
- Ürik asidin yükselmesini önler.
- Baş ağrılarını giderir.
- Alerjiye bağlı migren semptomlarını yatıştırır.
- Romatoid artrit şikayetlerini azaltır.
- Unutkanlığı giderir.
- Kan dolaşımını hızlandırır.
- Sinir sıkışmasının giderilmesine yardımcı olur.
- Mide ve bağırsakları uyarır. Yağlı yiyeceklerin sindirimine yardımcı olur.
- Hafızayı kuvvetlendirmek ve konsantrasyonu artırmak için Yunanlı bilginlerin başlarına biberiye çelenkleri taktıkları bilinir.
- Hazımsızlık sebebiyle oluşan gazı gidermeye yardımcı olur.
- Mide ve bağırsaklarda oluşan krampları giderir.
- Kas ve eklem romatizması tedavisine yardımcı olur.
- Et yemeklerinde ve soslarda baharat olarak kullanılır.
- Adet gecikmelerini önler ve menstrual döngüyü düzenler. Adet söktürücü görevi görür.
- Saç köklerini uyarır ve saç dökülmesini önler.
- Burkulma ve ezilme olduğu durumlarda tedaviye yardımcı olur.
- Zihni güçlendirir.
- Böbrek ve mesane hastalıklarının tedavisinde etkilidir.
Biberiye Nasıl Kullanılır?
Biberiye genellikle mutfaklarda baharat olarak kullanılmaktadır.
- Yarım avuç kuru biberiye yaprakları veya taze biberiye, 1 litre kaynar suya eklenir.
- Ocağın altı kapatılır ve 10-15 dk demlenmesi beklenir.
- Günde 2-3 defa birer fincan içilir.
Biberiyenin diğer kullanım şekilleri:
- Sindirimi rahatlatmak için bitki çayı olarak tüketilebilir.
- Özellikle Orta Doğu ve Avrupa’da et yemeklerinde kullanılır.
- Genellikle kuzu, hindi ve tavuk etlerinin marinasyon aşamasında kullanılır.
- Lezzeti ve zengin besin içeriği nedeniyle biberiye yaprakları çorba, yemek ve içeceklere eklenebilir.
- Yahni, güveç, makarna, balık, patates, salata ve ekmek gibi yiyeceklere lezzet katması için kuru ya da taze biberiye eklenebilir.
- Tahıllar, mantar, soğan, bezelye ve ıspanak içeren yemek tariflerine biberiye eklenebilir.
Biberiye nasıl saklanır? Taze biberiye bitkisi genellikle bitki çayı yapımında kullanılır. Taze biberiyenin kullanıma hazır hale gelmesi için su ile güzelce yıkandıktan sonra dalları gövdesinden ayrılmalıdır. Bütün olarak kullanılmak istenen biberiye ise yahnilerin ya da et yemeklerinin pişirilme aşamasında eklenir ve yemekler servis edilirken alınır. Kurutulmuş biberiye kapalı bir kapta aylarca saklanabilir. Taze biberiye ise dal kısımları nemli bir peçeteye sarılarak buzdolabında plastik bir poşette saklanabilir.
Biberiye yağının direkt olarak tüketilmesi tavsiye edilmez. Ancak çoğu insan için biberiye yağını cilt üzerine uygulamak ya da aromaterapi yoluyla solumak herhangi bir sorun teşkil etmeyebilir.
Biberiye Çayı Nasıl Yapılır? Biberiye Çayı Ne Kadar Tüketilmeli?
Biberiye çayı için gerekli olan malzemeler ve uygulanması gereken adımlar:
- Kaynamış 200 ml su içerisine 1 çay kaşığı taze biberiye otu eklenir. (İsteğe bağlı olarak lavanta, kekik, maydanoz, bal ve limon suyu da eklenebilir)
- 5 dakika demlenmeye bırakılır ve süzülerek tüketilir.
- Günde 2-3 bardaktan fazla tüketilmesi tavsiye edilmez.
Herhangi bir ilaç kullanıyorsanız tüketmeden önce doktorunuza başvurunuz.
Hafıza Güçlendirici Biberiye Kürü
- 1 bardak kaynar suya 10-20 gr biberiye eklenir.
- 10 dakika bekletilir ve süzülür.
- Günde 2-3 bardak içilir.
Hemoroid (Basur) için Biberiye Kürü
- Papatya, biberiye, ısırgan ve kuşburnundan ufak parçalar alınır ve 5-10 dakika kaynatılır.
- Kaynama işlemi tamamlandığında ocaktan alınır ve suyun ılıması beklenir.
- Su sıcaklığı dayanılacak seviyeye geldiğinde su geniş bir kaba aktarılır.
- 20 dakika boyunca ılık suyun içinde oturulur.
İshal için Biberiye Kürü
- 1 bardak kaynar suya 10 gr biberiye eklenir.
- 10 dakika bekletilir ve süzülür.
- Günde 2-3 bardak içilir.
Katarakt için Biberiye
Biberiye birden fazla antioksidan madde içerir. Bu antioksidan maddeler arasında katarakt önleyici olarak bilinen dört farklı kimyasalı da bünyesinde barındırır.
Gözleri Güçlendirmek için Biberiye Kürü
Yaşlanmaya rağmen, güçlü gözlere sahip olmak için her gün biberiye çayı içilmelidir.
- 1 litre su kaynatıldıktan sonra ocaktan alınır.
- Kedi nanesi, biberiye ve melisa, kaynamış su içerisine birer avuç atılır.
- Üzerine 1-2 çay kaşığı zencefil ve birkaç tutam zerdeçal eklenir ve 20 dakika demlenmeye bırakılır.
- Demleme işlemi tamamlandıktan sonra isterseniz limon suyu ve bal ekleyerek, ılık ya da soğuk şekilde tüketebilirsiniz.
Alerjiye Bağlı Migren Semptomları ve Baş Ağrıları İçin Biberiye Kürü
- 1 su bardağı (100-150ml) su kaynatılır.
- Kaynadıktan sonra 1 tatlı kaşığı biberiye eklenir.
- 9 dakika boyunca kısık ateşte demlenir ve sıcakken süzülür.
Her gün sabah, öğle ve akşam yemeklerinden 1 saat sonra, ılık iken yudum yudum içilir. Her öğün taze olacak şekilde hazırlanmalıdır. İçerisine herhangi bir şey ilave edilmez. Kür, 2 defa 21 gün boyunca uygulanır. Her 21 gün tamamlandığında 3 gün ara verilir.
Üst Solunum Yolları Enfeksiyonu için Biberiye
- 1 su bardağı (100-150ml) su kaynatılır.
- Kaynadıktan sonra 1 tatlı kaşığı biberiye eklenir.
- 10 dakika boyunca kısık ateşte demlenir ve ılımaya bırakılır.
- Ilıdıktan sonra süzülür.
Her gün sabah, öğle ve akşam yemeklerinden 1 saat sonra, ılık iken yudum yudum içilir. Her öğün taze olacak şekilde hazırlanmalıdır. İçerisine herhangi bir şey ilave edilmez. Kür, 2 defa 15 gün boyunca uygulanır. Her 15 gün tamamlandığında 3 gün ara verilir.
Gut Hastalığı için Biberiye Kürü
- 1 su bardağı (100-150ml) su kaynatılır.
- Kaynadıktan sonra 1 tatlı kaşığı biberiye eklenir.
- 10 dakika boyunca kısık ateşte demlenir ve sıcakken süzülür.
Her gün sabah, öğle ve akşam yemeklerinden 1 saat sonra, ılık iken yudum yudum içilir. Her öğün taze olacak şekilde hazırlanmalıdır. İçerisine herhangi bir şey ilave edilmez. Kür, 2 defa 21 gün boyunca uygulanır. Her 21 gün tamamlandığında 3 gün ara verilir.
Romatoid Artrit Şikayetleri için Biberiye
- 1 su bardağı (100-150ml) su kaynatılır.
- Kaynadıktan sonra 1 tatlı kaşığı biberiye eklenir.
- 10 dakika boyunca kısık ateşte demlenir ve sıcakken süzülür.
Her gün sabah, öğle ve akşam yemeklerinden 1 saat sonra, ılık iken yudum yudum içilir. Her öğün taze olacak şekilde hazırlanmalıdır. İçerisine herhangi bir şey ilave edilmez. Kür, 2 defa 21 gün boyunca uygulanır. Her 21 gün tamamlandığında 3 gün ara verilir.
Ürik Asit Yükselmesi için Biberiye Kürü
- 1 su bardağı (100-150ml) su kaynatılır.
- Kaynadıktan sonra 1 tatlı kaşığı biberiye eklenir.
- 10 dakika boyunca kısık ateşte demlenir ve sıcakken süzülür.
Her gün sabah, öğle ve akşam yemeklerinden 1 saat sonra, ılık iken yudum yudum içilir. Her öğün taze olacak şekilde hazırlanmalıdır. İçerisine herhangi bir şey ilave edilmez. Kür, 2 defa 21 gün boyunca uygulanır. Her 21 gün tamamlandığında 3 gün ara verilir.
Düşük Tansiyon İçin Biberiye
Biberiye çayı düşük tansiyona iyi gelir. Her gün yemekten 2 saat sonra biberiye çayı içilir.
Artrit için Biberiye Çayı
- Fesleğen, kara ısırgan, melisa, güvey otu, kekik, nane, biberiye, ada çayı ve yeşil nane üzerine birer tutam zencefil ve zerdeçal eklenir.
- Hoşunuza giden malzemelerden 2, çok tercih etmediğiniz malzemelerden 1 tutam karıştırın.
- Hazırlanan karışıma kaynar su eklenir ve içmeden önce 15-20 dakika kadar demlenir.
Grip Semptomları için Biberiye Kürü
- 1 bardak kaynar suya 5 gr biberiye eklenir.
- 10 dakika bekletilir ve süzülür.
- Günde 2-3 bardak içilir.
Astım için Biberiye Kürü
- Anason tohumu, biberiye ve sinirli ot kaynatılır ve bal ile tatlandırılarak içilir.
- Hazırlanan bu karışım astıma bağlı ortaya çıkan nefes darlığına iyi gelir.
Kolesterol için Biberiye Kürü
- Biberiye ve zerdeçal toz haline getirilir.
- Yemeklere yarım çay kaşığı kadar eklenir.
- Ayrık kökü, ardıç tohumu, zeytin yaprağı, kekik ve biberiye çay olarak demlenir ve içilir.
Hazırlanan bu karışım kolesterolün düşmesini sağlar.
Uyuz için Biberiye Kürü
Nanenin aktif maddesi olan mentol, serinletici, anestezik ve antiseptik özelliklere sahiptir. Bitki bilimciler, uyuz tedavisi için mentol ve benzer özellikte bileşiklerin kullanılmasını önerir.
- Nane, yaban fesleğeni, biberiye, ada çayı, yeşil nane ve kekik istenilen miktarlarda karıştırılır ve çay olarak demlenir.
- Hazırlanan çay küvete eklenir ve içinde bir süre beklenir.
Yüz Felci için Biberiye Kürü
- 1 bardak kaynar suya 10 gr biberiye eklenir.
- 10 dakika bekletilir ve süzülür.
- Günde 2-3 bardak içilir.
Meme Kanseri için Biberiye Kürü
- Sabah akşam aç karnına 1 çay bardağı civanperçemi çayı içilir.
- Öğlen tok karnına 1 bardak sarı kantaron çayı içilir.
- Akşam tok karnına 1 bardak biberiye ve mürver çiçeği çayı içilir.
- Gece saat 22:00’de karabaş otu çayı ile şerbetçi otu çayı içilir.
Hazırlanan bu kürler 45 gün boyunca uygulanmalıdır.
İdrar Söktürücü ve Mide Uyarıcı Biberiye Kürü
- 20 gr ardıç tohumu ve yaprağı, 20 gr biberiye ile 1 litre suda kaynatılır.
- Bal ile tatlandırılarak içilir.
Hazırlanan bu karışım idrar söktürmeye ve mideyi uyarmaya yardımcı olur.
Saç Bakımı için Biberiye
- Saçların güçlü olması için zeytinyağı ile biberiye karıştırılır ve saç derisine masaj yapılır.
Yapılan bu uygulama saç derisinde kan dolaşımını hızlandırarak saçların büyümesine ve güçlenmesine yardımcı olur. Bu kürü hem erkekler hem de kadınlar uygulayabilir.
Biberiyenin Zararları Nelerdir?
Biberiye bitkisi, Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç İdaresi’ne (FDA) göre normal miktarda tüketilmesi güvenlidir. Ancak uçucu yağ ya da ekstrakt formlarında, yüksek miktarlarda tüketilen biberiye; mide rahatsızlığı, kusma, kan basıncında değişimler ve spazmlar gibi nadir oluşan reaksiyonlara neden olabilmektedir.
Uyarılar
- Biberiye tek başına yüksek dozlarda kullanıldığında çeşitli yan etkilere sebep olur.
- Hamile kadınların kullanması tavsiye edilmez.
- Uykuyu kaçırdığı için gece yatmadan önce kullanılması tavsiye edilmez.
- Yüksek tansiyon hastaları, tansiyon yükselme riskine karşı biberiyeyi dikkatli kullanmalıdır.
Biberiye otunu kimler kullanamaz? Biberiye özleri gıda endüstrisinde hem tatlandırıcı hem de koruyucu madde olarak 20 yılı aşkın bir süredir kullanılır. Ancak bazı durumlarda nadiren alerjik reaksiyonlara neden olabilirler. Bu nedenle nane ailesinde bulunan diğer bitkilere alerjisi olan kişiler biberiye tüketiminden kaçınmalı ve biberiye yağı içeren ürünleri kullanırken dikkatli olmalıdır.
Biberiye idrara çıkma, kan pıhtılaşması ve kan seviyelerinde değişikliklere neden olmaktadır. Bu nedenle kullanılan bazı ilaçlarla etkileşime girerek çeşitli yan etkiler oluşturabilir. Biberiye ya da biberiye yağını kullanırken dikkat edilmesi gereken ilaçlar şunlardır:
- Kan sulandırıcılar (Antikoagülanlar)
- Yüksek tansiyon için ACE inhibitörleri
- Diüretikler
- Ruh sağlığı bozuklukları için kullanılan lityum
Doktorunuzun size verdiği ilaçları aksatmadan kullanınız. Buradaki kürler tedavileri destek amacı ile yapılmaktadır. Kullanacağınız bitki ve baharatlara alerjinizin olup olmadığını mutlaka kontrol ettirmeniz ve doktorunuza sormanız gerekmektedir. Doktora gitmeden ve herhangi bir teşhis konulmadan şikâyetiniz ne olursa olsun, kürleri uygulayıp kendi kendinizi tedavi etmeye kalkışmayınız. Sitede verilen bilgiler teşhis niteliğinde değildir.
Kaynaklar
Bitki, Baharat ve Uçucu yağların faydalarına dair bilgiler ve kürler aşağıdaki doktorların kitaplarından ve sağlık sitelerinden derlenmiştir.
- Prof. Dr. Adnan Saraçoğlu
- Prof. Dr. Ahmet Maranki
- Prof. Dr. Erdem Yeşilada
- Dr. Josh Axe
- Dr. David Jockers
- Dr. Joseph Michael Mercola
- Medline Plus: (Medline Plus, sağlık konusunda dünyadaki en büyük internet kütüphanesidir. ABD Millî Sağlık Kütüphanesi ve ABD Millî Sağlık Enstitüsü bu kütüphaneyi desteklemektedir.)
- Cleveland Clinic: (Cleveland, Ohio merkezli kar amacı gütmeyen akademik tıp merkezidir.)
- Webmd: (Öncelikle insan sağlığı ve refahı ile ilgili çevrimiçi haber ve bilgi yayıncısı olarak bilinen bir Amerikan şirketidir.)
- Healthline: (Sağlık uzmanları tarafından hazırlanan, sağlık bilgileri hakkında kanıta dayalı bilgiler veren web sitesi)
- Medical News Today: (Sağlık uzmanları tarafından hazırlanan, sağlık bilgileri hakkında kanıta dayalı bilgiler veren web sitesi)
- Mind Body Green: (Sağlık uzmanları tarafından hazırlanan, sağlık bilgileri hakkında kanıta dayalı bilgiler veren web sitesi)
- Verywell health: (Sağlık uzmanları tarafından hazırlanan, sağlık bilgileri hakkında kanıta dayalı bilgiler veren web sitesi)
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25044495/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6325740/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5750654/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23983963/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3700080/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22517595/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6165352/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27178264/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7020113/