Şişkinlik ve gaz normal vücut fonksiyonlarıdır ve çoğu sağlıklı yetişkin günde 13 ila 21 kez gaz çıkarmaktadır. Gaz, sindirim sürecinin sağlıklı bir parçasıdır, ancak bağırsaklarda gaz biriktiği için rahatsızlık ve ağrıya neden olabilmektedir. Gazı çıkarmak normalde ağrıyı gidermektedir; ancak ağrı devam ederse veya kötüleşirse, daha ciddi bir durumun işareti olabilmektedir ve mümkün olan en kısa sürede doktora danışılmalıdır.
Varis ve Basur da Tedavi Yöntemleri ve Doğal İlaçlar İçin Youtube Videomuzu İzleyebilirsiniz.
Ağrıya ek olarak gaz, şişkinliğe de neden olabilmektedir. Şişkinlik, karında hava veya gaz sıkışması sonucu oluşan geçici bir durumdur. Hava ve gaz birikiminin seviyesine bağlı olarak mide önemli ölçüde şişebileceğinden gaz, karında bir çıkıntı olarak belirgin bir şekilde görülebilmektedir. Vakaların büyük çoğunluğunda gaz sancıları ve şişkinlik endişelenecek bir şey değildir, ancak gazla birlikte aşağıdaki belirtilerden herhangi biri yaşandığında, mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım alınmalıdır: {1*}
- Kurdeşen veya hızla gelişen deri döküntüsü
- Alerjik reaksiyona işaret edebilen boğazda sıkışma veya nefes almada zorluk
- Ateş
- Kusma
- Mide bulantısı
- Kabızlık
- İshal
- Dışkıda veya idrarda kan
- Boğaz, koltuk altı ve kasıktaki lenf düğümlerinde ağrı
- Tükenmişlik
- Göğüs ağrıları
- Kilo kaybı
- Kalıcı veya tekrarlayan bulantı veya kusma
- Odaklanmada zorluk
Kişi, beslenme şeklini son zamanlarda yüksek lifli gıdalar veya turpgillerden sebzeler ekleyerek değiştirdiyse, biraz şişkinlik ve gaz ağrısı yaşaması beklenebilmektedir. Ayrıca FODMAP olarak bilinen ve laktoz hassasiyetine sebep olan besinler de gaz sancısına neden olabilmekte ve tabii ki, yüksek yağlı veya baharatlı yemekler aşırı tüketildiğinde, normalden daha fazla gaz yaşanabilmektedir.
Birçoğu için, gaz kalıcı bir sorunsa, gaz ağrısına neden olan gıdalardan kaçınmak, belirtilerin tekrarını önlemenin en kolay ve en iyi yoludur. Neyse ki, akut gaz ağrıları meydana geldiğinde, gaz için tıbbi tedavilerle aynı yan etkileri taşımayan rahatsızlığı gidermeye yardımcı olan bir dizi doğal çözüm yöntemi vardır.
İçindekiler
Şişkinlik ve Gaz Nedir?
Gaz, karbondioksit, nitrojen, oksijen, hidrojen ve bazen metanın bir birleşmesi olan sindirim sürecinin doğal bir yan ürünüdür. Gaz geğirme veya gaz çıkarma yoluyla vücuttan atılmaktadır. Bu gaz buharları tek başına genellikle kokusuzdur ve gazın hoş olmayan bir kokusu varsa, bunun nedeni tipik olarak kalın bağırsakta yaşayan bakterilerdir. {2*}
Gaz, çok fazla hava yutulmasından veya sindirilmemiş yiyeceklerin parçalanmaya başlamasından kaynaklanabilmektedir. Geğirme oksijen, nitrojen ve karbondioksit içeren havanın fazlasının yutulmasından sonra bu durumdan kurtulabilmek için gereklidir, ancak gaz kalın bağırsağa hareket ederse gaz çıkarma yoluyla dışarı atılmaktadır.
Gazın gelişmesinin ve atılmasının nedeni, vücudun tüketilen şeker, nişasta, protein ve liflerin tamamını sindirememesi ve özümseyememesidir. Kalın bağırsağa geçerken, bağırsak florası onlara saldırmakta ve onları parçalamaktadır. Bu, hidrojen ve karbondioksit gazlarının ve bazen de metan gazının üretilmesine neden olmaktadır.
Gaza sahip olmak yaygın ve doğaldır, ancak rahatsız edici ve utanç verici olabilmektedir. Laktoz intoleransı, gluten duyarlılığı ve yiyeceklere karşı diğer hassasiyetler gibi belirli durumlar sindirim rahatsızlığına neden olabilmektedir. Kişisel tetikleyicileri öğrenmek ve sindirim sisteminde gaz oluşumuna neden olan yiyecek ve içeceklerden kaçınmak, gaz sancılarını ve olası utanç verici olayları önlemeye yardımcı olabilmektedir.
Reçetesiz satılan popüler antasitler (midede gaz ve asit dengesini sağlamak için kullanılan ilaçlar) tüm belirtileri hafifletmeyebilmekte ve yan etkilere neden olabilmektedir.
Şişkinlik ve Gazın Belirtileri ve İşaretleri Nelerdir?
Şişkinlik ve gazın en yaygın görülen belirtileri şunlardır: {3*}
- Karında düğümlenme hissi
- Keskin kramplar
- Dürtme hissi veren ağrılar
- Bilinçli veya istemsiz geğirme
- Bilinçli veya istemsiz gaz çıkarma
- Karın şişkinliği
- Midede baloncuklar olduğu hissi
Şişkinlik ve Gaz Oluşumuna Yol Açan Yiyecekler ve Risk Faktörleri Nelerdir?
Yiyecekler genellikle gaz için tetikleyicidir ve yaygın olarak gaza neden olan yiyecekler şunlardır:
- Fasulye ve baklagiller
- Soğanlar
- Brokoli
- Brüksel lahanası
- Kırmızı lahana
- Karnabahar
- Enginar
- Kuşkonmaz
- Armutlar
- Elmalar
- Şeftaliler
- Kuru erik
- Patates
- Mısır
- Yulaf kepeği, fasulye ve bezelye gibi çözünür lifler
- Tam buğday ekmeği
- Kepekli gevrekler
- Kepekli çörek
- Süt
- Krema
- Dondurma
- Bira
- Sodalar ve diğer gazlı içecekler
- Pisilyum kabuğu içeren lif takviyeleri
- Sorbitol, mannitol, ksilitol, aspartam ve diğerleri de dahil tüm suni tatlandırıcılar
Yiyeceklere ek olarak, gaz sancılarına neden olabilecek bir takım tıbbi durumlar da bulunmaktadır. Bunlar şunlardır:
- Laktoz intoleransı: Vücudun süt ürünlerinde bulunan bir şeker olan laktozu parçalayamadığı çok yaygın bir durum olarak tanımlanabilmektedir. Laktoz intoleransı, ince bağırsak laktozu parçalamak için gerekli olan laktazı yapmayı bıraktığında meydana gelmektedir. Sindirilmeyen laktoz kalın bağırsağa göç etmekte ve sonuç genellikle şişkinlik, ishal ve gaz olmaktadır.
- Çölyak Hastalığı: Bu, protein glütenine duyarlılığın ince bağırsakta bir bağışıklık sistemi tepkisine neden olduğu oldukça yaygın bir durumdur. Zamanla, temel besinlerin emilimini önleyerek midenin astarına kalıcı olarak zarar verebilmektedir. Çölyak hastalığı, gazın yanı sıra ishal, şişkinlik ve mide ekşimesi gibi diğer sindirim sorunlarına da neden olabilmektedir. Bununla birlikte anemi, osteoporoz ve osteomalazi gibi uzun vadeli, daha ciddi durumlar da önemli bir endişe kaynağıdır.
- Crohn Hastalığı: Bu, karın ağrısı, şiddetli ishal, gaz, kilo kaybı ve yetersiz beslenmeye neden olabilen iltihabi bir bağırsak hastalığıdır. Crohn Hastalığı, potansiyel olarak yaşamı tehdit eden fistüllere yol açabilen ağrılı ve bazen de zayıflatıcı bir durumdur.
- Mide Ülseri: Bu tip ülserler, ince bağırsağın astarında açık yaralar olduğunda ortaya çıkmaktadır. Mide ülserleri yağlı yiyeceklere karşı tahammülsüzlüğe, yanan mide ağrısına, mide ekşimesine, mide bulantısına, gaza ve şişkinliğe neden olabilmektedir.
- IBS: Bu yaygın sindirim bozukluğu, gaz oluşumuna, gaz ağrısına, ishale, kabızlığa, karın ağrısına ve şişkinliğe neden olan kalın bağırsağı etkilemektedir. IBS, uzun süreli tedavi edilmesi gereken kronik bir durumdur ve belirtilerin çoğu, buğday, süt ürünleri, baklagiller, turpgiller, gazlı içecekler ve turunçgiller gibi gıdalara karşı hassasiyet nedeniyle tetiklenmektedir.
- Gastroenterit (mide ve bağırsakların iltihabı): Tipik olarak akut bir durum olan gastroenterit, genellikle parazitlerin, bakterilerin veya viral enfeksiyonların neden olduğu mide ve bağırsak iltihabıdır. Ayrıca yeni bir yiyeceğe tepki ve bazı ilaçların yan etkisi sonucunda da ortaya çıkabilmektedir. Yaygın belirtiler arasında gaz oluşumu, gaz ağrısı, karın krampları, ishal, kusma ve mide bulantısı bulunmaktadır.
- Divertikülit: Divertikülit, kalın bağırsağın alt kısmının astarında oluşabilen küçük keselerin adıdır. Divertikülit iltihabı, özellikle 40 yaşından sonra keseler iltihaplandığında veya enfekte olduğunda ortaya çıkan nispeten yaygın bir durumdur. Yaygın belirtiler arasında gaz, ağrı, kusma, ateş, kabızlık ve bağırsak alışkanlıklarında değişiklik bulunmaktadır.
- İnce Bağırsakta Bulunan Bakterilerin Aşırı Büyümesi: SIBO, ince bağırsakta aşırı bakteri bulunduğunda sindirim sürecinde bozulmaya neden olan bir durumdur. Belirtiler hafif ila şiddetli arasında değişebilmekte ve genellikle kronik gaz, ishal, kilo kaybı ve besinlerin emilim bozukluğunu içermektedir.
Gaz Tedavisi Nasıl Yapılır?
Gaz sancıları şiddetliyse ve sık sık tekrarlıyorsa doktora gitmek gerekmektedir. Bazı ciddi durumlar şişkinlik ve ağrı ile ortaya çıkabileceğinden, gaz ağrısının nedeni için uygun bir teşhis almak önemlidir. Şişkinliği kontrol etmek için tıbbi öykü ve fizik muayeneye ek olarak, doktorun yediğiniz besinleri gözden geçirmesi ve belki de testler istemesi gerekecektir. Yaygın olarak istenen testler şunlardır: kan testleri, laktoz intoleransı testleri, fruktoz malabsorpsiyon testleri, kolon kanseri taraması ve bazı durumlarda üst GI X-ışınları serisi. {4*}
Kalıcı gaz ağrısının altta yatan bir sağlık durumundan kaynaklandığı belirlenirse, durumun başarılı bir şekilde tedavi edilmes, belirtilerin hafifletilmesine yardımcı olabilmektedir. Diğer durumlardaysa, doktor sıklıkla beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri ve reçetesiz ilaçlar önerecektir. {5*} Önerebileceği ilaçlar şunlardır:
- Beano: Şeker sindiren bir enzimden yapılan bu ilaç, sebze ve fasulyelerdeki şekeri sindirmenize yardımcı olması için önerilebilmektedir.
- Laktaz Takviyeleri: Laktozun parçalanmasına yardımcı bir sindirim enzimi olan laktazdan yapılan bir takviyedir.
- Bisumth Subsalisilat (Pepto Bismol): Genellikle gaz kokusunu azaltan bir ilaçtır. Kişinin aspirine alerjisi varsa veya genel olarak bu ilaç uzun süreli alınmamalıdır.
- Simetikon Antasitler (GasX, Mylanta): Gazdaki kabarcıkları parçalamaya yardımcı olan ve dışarı atılmasını kolaylaştıran ilaçlardır.
- Antibiyotikler: Vücutta SIBO veya başka bir enfeksiyon varsa doktor tarafından yazılmaktadır.
Gaz Sorununu Gidermek İçin Ne Yapılmalı?
Gaz sancıları şiddetliyse ve sık sık tekrarlıyorsa doktora gidilmesi gerektiği ve bazı ciddi durumlarda şişkinlik ve ağrının şiddetinin artmasıyla buna uygun tedavi yöntemleri için doktordan alınabilecek ilaçların kullanılması önemlidir. Ancak durum bu kadar yoğun olmadığında ve doktor tarafından tehlikeli bir hastalığı işaret etmediği öğrenildiğinde gazdan kurtulmak için bazı doğal yöntemler uygulanabilmektedir. Bunlar şunlardır:
Elma Sirkesi
İki yemek kaşığı organik elma sirkesini bir bardak su ile karıştırıp yemekten hemen önce içilmesi önerilmektedir. Bu, bağırsaktaki sağlıklı bakterileri ve asidi artırarak reflü ve mide ekşimesi gibi sindirim koşullarının hafifletilmesine yardımcı olabilmektedir. {6*}
Elma sirkesi, taze zencefil, gerçek akçaağaç şurubu ve sudan yapılan fermente bir içecek olan switchel’i denenmesini öneren araştırmalar mevcuttur. {7*} Switchel içeceğine, sistemindeki gazın bir kısmını geğirme yoluyla çıkarmasına yardımcı olabilecek bir miktar gaz eklemek için doğal maden suyu kullanabilmektedir. {8*} Taze zencefil mide bulantısı ile mücadele, sindirimi artırma ve mide ülserlerine karşı koruması ile bilinmektedir. {9*}
Karanfil Yağı
Şişkinliği ve gazı azaltmak için 230 gram suya 2-5 damla karanfil uçucu yağı eklenmelidir. Ayrıca hazımsızlık, taşıt tutması ve hıçkırık gibi diğer sindirim sorunlarına da yardımcı olabilmektedir.
Aktif Kömür
Gaz sancılarını gidermek için yemekten hemen önce ve yemekten bir saat sonra 2 ila 4 tablet aktif kömür alınması önerilmektedir. {10*} Aktif kömür, kolonda sıkışan gazı ortadan kaldırarak gaz oluşması, şişkinlik ve karın şişmesi gibi belirtilerin hafifletilmesine yardımcı olabilmektedir. {11*}
Sindirim Enzimleri
Tam spektrumlu bir sindirim enzimi takviyesi alınması önerilmektedir. Süt ürünlerinde laktozu parçalamak için laktaz, yağları parçalamak için lipaz, nişastaları parçalamak için amilaz ve proteinleri parçalamak için proteaz içeren yüksek kaliteli bir takviye bulunup kullanılmalıdır. Daha fazla sindirim desteği için, sağlıklı bağırsak fonksiyonunu da destekleyen zencefil ve nane içeren bir takviye önerilebilmektedir. {12*}
Probiyotikler
Yüksek kaliteli bir probiyotik takviyesi, bağırsağa sağlıklı bakteriler ekleyerek sağlıklı bir sindirim sisteminin korunmasına yardımcı olabilmektedir. Cleveland Kliniğe göre bakteri florası değiştiği için gaz semptomları hafifleyebilmektedir. Ek olarak, rastgele seçilmiş plasebo kontrollü çalışmaların bir meta-analizine göre, probiyotiklerin IBS’li hastalarda ağrı, gaz ve şişkinliği azalttığı bulunmuştur. {13*}
Probiyotik takviyesine ek olarak, sindirimi iyileştirmek için kefir, yoğurt, kimchi, lahana turşusu, kombucha, natto, çiğ peynirler, tempeh ve elma sirkesi gibi probiyotik açısından zengin yiyecekleri günlük yiyeceklerin yanına eklenmesi önerilmektedir.
Rezene Yağı
Sindirim sağlığı ve meyan kökü benzeri aroması ile bilinen rezene uçucu yağı, kabızlık, şişkinlik ve gaz ağrılarını gidermeye yardımcı olabilecek antiseptik özelliklere sahiptir. Sindirim rahatsızlığını ve şişkinliği gidermek için suya ve çaya 1 ila 2 damla rezene uçucu yağı eklenmesi ve yavaşça yudumlanması önerilmektedir.
Şeytantersi (Asafoetida)
Gaz ve şişkinliği gidermek için 200 miligram ila 500 miligram yüksek kaliteli bir asafoetida takviyesi alınması önerilmektedir. Bu güçlü baharat, sindirim rahatsızlığını önlemek ve rahatlatmak için Ayurveda tıbbında ve diğer geleneksel tıbbi uygulamaların merkezinde yer almaktadır. Orta Doğu ve Hint mutfaklarında mercimek yemekleri, baklagiller ve çorbalar hazırlanırken yaygın olarak kullanılmaktadır. Çok güçlü kükürtlü bir kokuya sahiptir, bu da onu güveç ve güveç gibi daha uzun pişirme hazırlıkları için ideal hale getirmektedir. {14*}
Asafoetida hamile kadınlar, emziren anneler, çocuklar, yüksek veya düşük tansiyonu veya kanama bozukluğu olanlar için önerilmemektedir. Antikoagülanlar, antihipertansif ilaçlar ve anti-trombosit ilaçlarla etkileşime girdiği bilinmektedir.
Fiziksel Aktivite
Belirtiler ortaya çıktığında yürüyüşe çıkmak, ip atlamak veya zıplamak önerilmektedir. Fiziksel aktivite, gazı doğal olarak dışarı atarak gaz sancılarını gidermeye yardımcı olabilmektedir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Yaşam tarzı değişiklikleri yaparak gaza neden olan olasılıkları ortadan kaldırabilirsiniz.
- Gaza neden olan yiyeceklerin daha küçük porsiyonlarda yenilmesi
- Daha yavaş yemek yemek
- Yiyecekleri iyi çiğneme
- Aşırı hava yutulmasına neden olabileceğinden sakız çiğnenmemeli, sigara içilmemeli veya içecekler pipetle içilmemeli
- Gazlı içeceklerden kaçınılmalı
Çok Gaz Çıkarmak Neyin Belirtisi Olabilir?
Gaz ağrıları, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bazı ciddi durumlarla karıştırılabilmektedir. Bunlar şunlardır:
- Kalp hastalığı
- Safra taşları
- Apandisit
- Bağırsak tıkanıklığı
Gaz sancılarına aşağıdakilerden herhangi biri eşlik ediyorsa acil tıbbi yardım alınması gerekmektedir:
- Uzun süreli karın ağrısı
- İdrarda kan
- Dışkıda kan
- Kilo kaybı
- Göğüs ağrısı
- Kalıcı veya tekrarlayan bulantı veya kusma
- Yutma güçlüğü
- Nefes almada zorluk
- Ateş
- Kabızlık
- İshal
- Boğaz, koltuk altı veya kasıktaki lenf düğümlerinde ağrı
- Olağandışı yorgunluk
Kaynaklar
{1*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3816178/
{2*} https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/7314-gas
{3*} https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gas-and-gas-pains/symptoms-causes/syc-20372709
{4*} https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/7314-gas#diagnosis-and-tests
{5*} https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gas-and-gas-pains/diagnosis-treatment/drc-20372714
{6*} https://repository.asu.edu/attachments/166181/content/Yeh_asu_0010N_15671.pdf
{7*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3995184/
{8*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3763798/
{9*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3016669/
{10*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3521259/
{11*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11469992/
{12*} https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/lactose-intolerance/diagnosis-treatment/drc-20374238
{13*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25780308/
{14*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23055640/
