Sentetik kokuların zararları nelerdir? Sentetik koku maddeleri; losyon, şampuan ve deterjan gibi ürünlere güzel koku sağlamak amacıyla kullanılan maddelerdir. Doğal koku maddelerinin bulunmadığı zamanlarda, aynı kokuyu sağlayan ancak kimyasal özellikleri farklı olan sentetik koku maddeleri üretilir. İçeriğinde benzen türevleri (kanserojen maddeler), aldehitler ve tolüen gibi birçok zararlı kimyasal madde bulunur. Bu kimyasal maddeler, sentetik kokuların kullanım sıklığına bağlı olarak kanser, doğum kusurları, merkezi sinir sistemi bozuklukları ve alerjik reaksiyon oluşumuna neden olabilir. Ulusal Bilim Akademisi’ne göre sentetik kokuların yapımında kullanılan kimyasalların %95’i petrolden elde edilir. {1*}
SAĞLIK TÜYOLARI İÇİN TIKLAYINIZ
Güzel kokan birçok üründe sentetik koku maddeleri bulunur. Bunların bazıları endokrin bozucu bir etkiye sahiptir. Endokrin bozucu etkiye sahip kimyasal maddeler, kilo alımını tetikleyerek hormonal dengeyi bozar ve kişide çeşitli hastalıkların oluşmasına neden olur.
Sentetik koku maddelerinin neden olduğu hastalıklardan korunmak için ürün etiketlerini dikkatli okumak oldukça önemlidir. Bazı şirketler ürün etiketlerinde, güzel kokunun kaynağı olan zararlı kimyasalların ismine yer vermez. Bunun yerine genelleştirilmiş “parfüm” terimini kullanmayı tercih ederler. Genelleştirilmiş bu terim 3000’den fazla kimyasal madde içerebilir ve kan dolaşımına dahil olarak kişide çeşitli hastalıkların oluşmasına neden olabilir. {2*}
Doğal maddeler içeren kokular dini törenlerde, defin işlemlerinde ve libido artırmada sıklıkla kullanılır. Doğal kokular yerine sentetik maddeler içeren kokuların kullanımı alerji, solunum sıkıntısı, baş dönmesi, baş ağrısı, mide bulantısı ve beyin sisi gibi sağlık problemlerine neden olabilmektedir. {3*}
Sentetik Kokular Nedir?
Sentetik kokuların içeriğinde kimyasal maddeler, kanserojenler, alerjenler ve toksik maddeler gibi bileşenler bulunur. Güvenli Kozmetik Kampanyası’na göre şampuan ve saç şekillendirici kremlerin %95’inden fazlasında sentetik koku maddeleri kullanılır. {4*}
Çevresel Çalışma Grubu tarafından yürütülen bir çalışmada koku içeren 17 marka ürünün içeriğinde 14 kimyasal madde bulunmuştur. Buna ek olarak 17 markanın ürün etiketlerinde kimyasal maddelerin isimlerine yer verilmediği görülmüştür. {5*}
Kozmetik ya da temizlik ürünlerinin güzel kokmasını sağlamayan 3000’den fazla bileşen bulunur. Uluslararası Koku Birliği’nin hazırladığı liste sayesinde kişiler günde ortalama ne kadar kimyasal maddeye maruz kaldığını öğrenebilir. {6*}
Birleşmiş Milletler Gıda ve İlaç Dairesi’ne göre parfüm ve kozmetik üreticilerinin ürünlerinin içeriğini tam olarak açıklaması şart değildir. Sentetik koku maddeleri ürün etiketlerinde sadece “parfüm” ya da “koku” şeklinde belirtilebilir. {7*}
Sentetik Koku Maddelerinin Günlük Hayata Etkileri
Koku kimyasalları araştırmacısı Anne Steinneman’ın yaptığı bir araştırmada, dünya nüfusunun %50’sinin kokusuz iş yerleri, oteller, uçak şirketleri ve sağlık tesislerini tercih ettiği görülmüştür.
Sentetik kokuların günlük hayata etkileri şunlardır:
- Dünya nüfusunun %34’ünün genellikle sentetik kokulara maruz kaldıktan sonra sağlık problemleri yaşadığı görülmüştür. En yaygın sağlık problemleri arasında migren, baş ağrısı, solunum sorunları, gastrointestinal problemler, kardiyovasküler problemler, bağışıklık sistemi sorunları, kas-iskelet sorunları ve cilt problemleri bulunur.
- Nüfusun %12’si kurutuculardan ve havalandırma boşluklarından gelen deterjan kokuları nedeniyle sağlık problemleri yaşar. Semptomlar arasında baş ağrıları ve nefes darlığı bulunur. Uzmanlar çamaşırları kurutma makinesi yerine hava sirkülasyonunun olduğu açık bir alanda kurutmayı önerir.
- Nüfusun %23’ü parfüm ve kolonya gibi ürünleri sık kullanan kişilerin yanında bulunduğu için sağlık problemleri yaşar.
- Nüfusun %17’si oda spreyleri ve koku giderici ürünler nedeniyle umumi tuvaletleri kullanmayı tercih etmez.
- Nüfusun %20’si sentetik koku maddeleri içeren ürünlerin kullanıldığı bir iş yerine girdikten sonra bu ürünlere maruz kalmamak için işten ayrılmak zorunda kalabilir.
Baş ağrısı ve migren probleminiz varsa Baş Ağrısı ve Migrende Etkili 5 Uçuçu Yağ yazımızı okuyabilirsiniz.
Sentetik Kokuların Kullanımı Sonucu Oluşan Hastalıklar
Doğal koku maddeleri yerine sentetik koku maddeleri içeren ürünler bütçe dostu olsa da uzun süreli kullanım sonrası kişide ciddi hasarlar bırakabilir:
Kanser
Meme Kanseri Fonu’na göre sentetik koku maddeleri içeren ürünlerden kaçınmak kanseri önlemeye yardımcı olur. Bunun nedeni sentetik koku maddelerinde hormonların bozulmasına yol açan ftalatlar ve sentetik miskler bulunmasıdır. {8*}
Ulusal Bilimler Akademisi ve Ulusal Toksikoloji Programı’na göre stiren, insanlarda kanserojen etkiye sahip bir bileşiktir. Stiren, sigara dumanı ve araba egzozunda bulunur. Buna ek olarak kozmetik ve temizlik ürünlerinde de stiren bileşiğine rastlanabilir. Çevre Çalışma Grubu’na göre bir ürünün stiren içerip içermediğini anlamak için gaz kromatografi ve kütle spektrometresi kullanılabilir. {9*}
Ftalatlar da stirenler gibi ürün içeriğinde gizlenen ve kanser oluşumuna neden olan bileşiklerdir. Kanserle birlikte endokrin bozulmasına ve üreme problemlerinin yaşanmasına neden olurlar. Bu nedenle ftalat ve stirenlerin Avrupa Birliği’ndeki kozmetik ürünlerinin üretiminde kullanılması yasaklanmıştır. Ancak Amerika Birleşik Devletleri’nde üretilen ve satılan ürünlerde oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Ürün içeriğinde genellikle gizlenen bu bileşikler içerik kısmında DEP, DEHP DBP ve ftalat olarak görülebilir. {10*}
Çocuklarda Otizm ve Diğer Doğum Kusurları
Sentetik koku maddeleri arasında en tehlikeli olan bileşiklerden biri ftalatlardır. Mount Sinai Çocuk Çevre Sağlığı Merkezi’nden Dr. Philip J. Landrigan tarafından yapılan bir araştırma, ftalatlara maruz kalmanın dikkat eksikliği, hiperaktivite sorunları (DEHB), otizm ve nörolojik hastalıklara neden olabileceğini göstermiştir. Sentetik koku maddeleri içeren ürünlerin kullanımı, anne karnındaki fetüsün beyin gelişimini olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle hamilelerin kimyasal içerikli ürünlerden kaçınması gerekir. Buna ek olarak Çevre Sağlığı Perspektifleri’nde yayınlanan bir araştırmada, yüksek ftalat seviyelerine sahip kadınların çocuklarında yıllar sonra davranış bozukluğu gelişimi görülmüştür. {11*}
Anne ve bebek sağlığı hakkında daha fazla bilgi almak için Hamilelikte Beslenme Nasıl Olmalı? yazımızı okuyabilirsiniz.
Vücutta Oluşan Alerjik Reaksiyonlar
Koku maddeleri dünyadaki ilk beş alerjenden biridir. Vücutta oluşan alerjik reaksiyon örnekleri:
Son yıllardaki sağlık raporları sinüs problemlerinin, alerjilerin, migren ve astımın arttığını gösterir. Uzmanlar bu hastalıklardaki artışın, sentetik koku maddeleri içeren ürünlerin kullanımının artmasıyla bir bağlantısı olduğunu düşünür. {12*}, {13*}, {14*}
Çevre Sağlığı Arşivi’nde yayınlanan 1998 tarihli bir araştırmada sentetik koku maddeleri içeren ürünlerin, memeli hayvanlarda bıraktığı toksik etkiler gözlemlenmiştir. Araştırma sonucunda memelilerde burun-boğaz tahrişi, nefes darlığı ve nörotoksisite belirtilerine rastlanmıştır. {15*}
Astım ve Diğer Solunum Problemleri
Astım hastalığına sahip kişilerin kolonya ve parfüm gibi ürünlere maruz kaldıklarında solunum sıkıntısı yaşamaları oldukça yaygındır. Ancak maruz kaldıkları ürünler sentetik koku maddeleri içeriyorsa astım semptomları daha da kötüleşebilmektedir. {16*}
Bir çalışmada astım hastalığına sahip kişilerin kolonyaya maruz kaldıktan sonra meydana gelen semptomları incelenmiştir. İnceleme sonucunda hastaların ekshalasyon hacminin (Havanın akciğerden dışarı çıkması) %18 ila %58 oranında azaldığı görülmüştür.
Sentetik Kokulara Alternatif Öneriler Nelerdir?
Bilinçli bir tüketici bir ürünü kullanmadan önce ürün içeriğini dikkatle okumalıdır. Buna ek olarak sentetik kokuların hasarından korunmanın bazı yolları vardır:
- İçeriğinde DEP, DBP, DEHP, limonen ve linalool bileşenleri bulunan ürünlerden kaçınmak
- Doğal ve uçucu yağlar içeren ürünleri tercih etmek
- Sentetik koku maddeleri içerme olasılığı daha düşük olan organik ürünler kullanmak
- Evde ya da ofiste güzel koku sağlamak için taze bitkiler kullanmak (Bazı ev bitkileri iç mekân havasını temizlemeye yardımcı olur)
- Sentetik kokular içermeyen ev yapımı temizlik ürünleri hazırlamak
- Koku içermeyen ürün kullanmak (Bu ürünler kullanılmadan önce ürün içeriğine dikkat edilmelidir. Çünkü bazı ürünler koku azaltıcı etki sunmak için zararlı bileşenler içerebilir)
- Mum yerine, kurşun içermeyen bir fitil ve balmumu kullanmak
- Ürünlerinin koku kaynağını net olarak açıklamayan markalardan uzak durmak
- Sentetik koku maddelerinin zararı ile ilgili makaleleri işverenle paylaşarak bu ürünlerin ekonomik zararları hakkında konuşmak
- Saf uçucu yağlar içeren kokulu ya da kokusuz çamaşır deterjanı kullanmak
Yüksek kaliteli ve %100 doğal olan uçucu yağlar, sentetik kokular kadar bütçe dostu değildir. Bunun nedeni esansiyel yağların konsantre olmasıdır.
