Endometriozis Nedir? Endometriozis Belirtileri Nelerdir?

Endometriozis nedir? Endometriozis belirtileri nelerdir? Endometriozis, genellikle “çikolata kist” olarak bilinen ve kadınlar arasında en sık görülen sağlık sorunlarından birisidir. Ancak kalın dış katmanlı kist oluşumu bu hastalığın sonuçlarından sadece birisidir. Rahim ve karın bölgesindeki dokularda yapışma, şiddetli ağrı ve şiddetli kanama gibi birçok soruna neden olmaktadır. Ayrıca kısırlığın önde gelen nedenlerinden birisi olduğu düşünülmektedir.

Dünya çapında 176 milyondan fazla kadının endometriozise bağlı sorunlar yaşadığı tahmin edilmektedir. Hastalığın tam olarak neden olduğuna dair somut bir bilimsel argüman olmamakla birlikte tedavi açısından da net bir çözüm yoktur. Var olan tedaviler, hastalığın gerilemesi ve semptomların azalmasına yöneliktir. Ayrıca bu alanda yapılan bilimsel araştırmalar ise oldukça azdır.

Üreme bölgesinde ağrı ve baskı hissi, aşırı kanama ve regl dönemlerinden hemen önce bağlayıp bittikten sonra da devam eden ağrılar, endometriozis nedeniyle olabilmektedir.

Bazı bilimsel tedavilerin yanında bu hastalık için çok sayıda doğal tedavi yöntemi bulunmaktadır. Bir diğer önemli konu da endometriozise sahip her kadının ilaçlara ve tedavi süreçlerine verdiği yanıtların birbirinden farklı olmasıdır.

Endometriozis Nedir?

Endometriozis, rahim içinde olması gereken endiometrium zarına benzer bir dokunun, vücudun farklı bölgelerinde de büyümesi olarak tanımlanmaktadır.

Normal bir regl dönemi sırasında yumurtalıklar, rahim iç yüzeyinin kalınlaşmasına neden olan hormonları aktive etmektedir. Bu duruma endiometrium yani rahim iç mukozası denilmektedir. Amacı ise döllenmiş bir yumurtanın rahim içinde tutunmasını sağlamaktır.

Endometriozise sahip kişilerde, bu rahim içi mukozası, rahim dışındaki bazı dokularda da büyüyerek bir anomali oluşmasına neden olmaktadır. Yanlış yerlere yerleşmiş olan bu doku, her regl döngüsünde kalınlaşarak doku içi yapışmalara neden olmaktadır. Bu durum iltihaplanmalara ve ağrılara neden olmaktadır ki endometriozisteki şiddetli ya da sürekli devam eden ağrı hissinin sebebi budur.

Endometriozis hastalığının direkt olarak kısırlığa neden olduğuna dair çalışmalar sınırlı sayıda olsa da bu hastalığa bağlı semptomların, fallop tüplerinin kapanmasına neden olduğu görülmüştür. Ayrıca yumurtalıklarda doğurganlığı etkileyen koyu kırmızımsı, kahverengi kistler veya sıvı dolu torbalar olarak bilinen endometrioma oluşumu bu hastalığın en önemli sonuçlarından birisidir.

Kadınlar arasında bu hastalığın yaygınlığına dair yapılan bazı araştırmalara göre; şiddetli regl ağrısı çeken kadınların %40 ila %60’ında ve hamile kalamayan kadınların %20’sinde endometriozis hastalığı olduğu saptanmıştır. {1*}

Günümüzde endometriozis için kesin bir tedavi henüz bulunamamıştır. Uygulanan tedaviler ise semptomları hafifletmek ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak üzere verilen hormon ilaçlarıdır. Bu hormon ilaçlarının uzun vadede kullanımında ise kısırlık ve kanser riski ortaya çıkmaktadır.

Endometriozis Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Son yıllarda yapılan araştırmalara dayanılarak kadınların %2 ila %50’sinde, teşhis koyulmamış endometriozis olduğu düşünülmektedir. Bazı hastalarda ortaya çıkan semptomların benzer kadın hastalıkları ile karıştırılması ve hiç semptom göstermemesi gibi durumlar endometriozisin teşhis edilmesini güçleştirmektedir.

Endometriozis hastalığı ağırlıklı olarak yumurtalıkları, bağırsak ve rahim arasında bulunan Douglas Kesesini ve yine bu bölgedeki bağ dokusunu etkilemektedir. Ayrıca yumurtalıklar veya fallop tüplerini etkileyen kist veya doku yapışması durumu ise kısırlık sorunlarına neden olmaktadır. {2*}

Yaygın olarak rastlanılan endometriozis semptomları:

• Ağrılı adet dönemleri
• Düzensiz adet
• Ağrılı cinsel ilişki
• Bağırsak hareketleri sırasında artan ağrı
• İdrar yaparken artan ağrı
• Aşırı kanama
• Döngüler arasında lekelenme ve kanama
• Ağrılı sindirim
• Kabızlık
• Mide bulantısı
• Kronik bel ve karın ağrısı
• Pelvik ağrısı
• Kısırlık
• Eklem ağrısı
• Nöralji
• Kronik yorgunluk
• Şişkinlik

Endometriozis için en önemli teşhis sorununun nedenleri arasında birçok kadının, hastalığa bağlı yukarıdaki semptomları göstermemesi veya yıllar içinde ağır ağır göstermesi yer almaktadır. Ayrıca her kadının semptomları, diğer bir kadından farklı olabilmektedir. Ancak bilinen ve en yaygın semptomu şiddetli ve kramp şeklinde geçmeyen ağrılardır. {3*}

Endometriozis Semptomları İçin Kullanılan Tedavi Yöntemleri

Endometriozis için günümüzde kullanılan ilaçlardan en yaygın olanı ağrı kesicilerdir. Tipik olarak endometriozis kaynaklı ağrıları tedavi etmek için önerilen bu ilaçlar, yüzeysel olarak gündelik yaşam kalitesini arttırmak üzere kullanılmaktadır.

Hormonal kontrasepsiyon veya hormonal tedavi gibi yöntemler, kadın doğum uzmanı olan doktorların tercih ettiği ilaçları kapsamaktadır. Bu tedaviler, hormonları düzenleyerek endometriyal implantların büyümesini yavaşlatmakta ve aşırı regl kanamalarını düzenlemektedir.

İlaç Tedavileri

Kullanılan bu ilaçlar hormonal kontrasepsiyon olarak tanımlanan ilaç grubunu kapsamaktadır. Farklı işlevlere ait ilaçlar hastanın yaşına, semptomların ve testlerin sonuçlarına göre verilmektedir.

• Lupron: Yapay bir hormon olarak üretilen lupron, endometriozisli hastaların hormonal dengesizliğini ve aşırı kanamayı düzenlemek amacıyla reçete edilmektedir. Ayrıca ağrıya bağlı sorunları büyük ölçüde ortadan kaldırmaktadır. {4*} Bu ilacın sıklıkla görülen yan etkileri arasında kan basıncında azalma, deride kızarıklık, ağrı, yorgunluk, baş ağrısı, mide rahatsızlığı ve kas ağrıları bulunmaktadır.
• Progestinler: Kadınlık hormonu olan progesteronu taklit ederek endometriyal sorunları azaltmak üzere reçete edilen bir ilaçtır. Pelvik boşlukta oluşan ve endometriozis kaynaklı iltihaplanmaları azaltmaktadır. {5*} Progestin ilacı, diğer hormon ilaçları gibi, akne, şişkinlik, kanama, depresyon, baş ağrısı, yorgunluk, mide rahatsızlığı ve bulantısı, kusma ve kilo alımı gibi, yaygın olarak görülen yan etkilere neden olmaktadır.
• Danazol: Erkek testisleri tarafından üretilen ve erkeklerin üreme sistemlerinden sakal ve kılın çıkması ile sesin kalınlaşması gibi işlevlere sahip hormonlardan olan danazol, sentetik bir stereod türüdür. Danazol, endometriozisin neden olduğu rahim içi veya dışındaki dokulardaki büyümeyi baskılamak için kullanılmaktadır. Ayrıca aşırı kanamayı da engellemektedir. {6*} Erkeklik hormonu olarak görev yapan danazol, kilo alma, vücut kıllarında ve sivilcelerde artma, meme büyüklüğünde azalma, seste kalınlaşma ve ödem gibi yan etkilere sahiptir.

Cerrahi İşlemler

Endometriozis hastalarının semptomlarının oldukça ilerlediği, kist ve iltihap sıvı keselerinin ilaçla kontrol edilemediği durumlarda cerrahi yöntemlere başvurulmaktadır. Bu amaçla kullanılan iki cerrahi yöntem ise şu şekildedir:

• Laparoskopik Cerrahi: Endometriozis tedavisi için en yaygın kullanılan prosedürlerden laparoskopik cerrahi, ışıklı bir görüntüleme aleti yardımıyla küçük kesikler açılarak ameliyat edilmesi işlemidir. Bu işlem sırasında ağrıya veya kısırlığa neden olabilecek kist, yara dokuları ve iltihaplı bölgeler temizlenmektedir. Karın içindeki bu hastalıklı dokuların lazer veya elektrik yöntemi ile yok edilmesi ile diğer cerrahi operasyonlardan daha kolaydır. {7*} Laparoskopik cerrahi, pelvik bölgesinde enfeksiyon, kontrolsüz kanama, ameliyat sırasında iç doku yaraları ile bağırsak, mesane veya boşaltım sisteminde hasar gibi bazı olumsuz sonuçlara neden olabilmektedir. {8*}
• Histerektomi: Rahmin, vajinal ya da karın duvarı yoluyla çıkarılması işlemidir. Histerektomi ameliyatı sırasında yumurtalıklar ve fallop tüpleri de gerekli görülürse çıkarılabilmektedir. Histerektomi, endometriozisin neden olduğu tüm semptomlardan kurtulmayı garanti etmemektedir. Bunun nedeni, rahmin çıkarılmasından sonra da vücudun farklı bölgelerindeki endometriyal dokunun kalabilme olasılığıdır. ObGyn’de “Gerçekler, Görüşler ve Vizyon” içeriğinde, 2014 yılında yayımlanan bir incelemeye göre, bu tip ameliyatlarda bırakılan yumurtalıklar ilerleyen zamanlarda %62’lik bir oranla hastalığın tekrar etmesine neden olmuştur. {9*}

Endometriozis Hastalığının Nedenleri

Endometriozis hastalığının tam olarak tespit edilmiş bir nedeni, bilimsel olarak henüz bulunamamıştır. Ancak eldeki verilere dayanarak bu hastalığın genetik bağlantılarla tekrar ettiği görülmüştür. Cinsel yolla bulaşma gibi dış etkenlere bağlı olarak gelişen bir hastalık değildir. Endometriozis özellikle kadınların üreme dönemine girmeleriyle ortaya çıkmaktadır. {10*}

Endometriozise, bazı doku kökenli hücresel nakillerin veya bağışıklık sistemindeki sorunların neden olduğu düşünülse de henüz net bir araştırma bulunmamaktadır.

Endometriozis Kanser Riskini Artırır mı?

Yapılan bazı araştırmalara göre endometriozis hastalığına sahip kadınların yumurtalık, meme ve endometriyal kanser türlerinde daha riskli kesimde oldukları düşünülmektedir.  Kadın Hastalıkları ve Doğum dergisinde 2012 yılında yayımlanan bir araştırmaya göre endometriyal kanserin, 2008 yılından bu yana %21 oranında arttığını göstermektedir. {11*}

2008 yılında İtalya’daki bir bilimsel incelemede, kanser riskini artırmada endometriozisin etkili olduğuna dair bulgulara rastlanmıştır. Ayrıca endiometriozisin neden olduğu hormon değişimlerinin de kanser riskini ortaya çıkardığı düşünülmektedir.

Ancak yapılan araştırmalar, kısırlık ve endometriozisin kanser riski üzerindeki olası nedenleri hakkında kesin cevaplar olmadığını göstermektedir. Ancak gebelik tedavisi ve yumurtalıklardaki sorunlar için tedavi gören kadınlar üzerinde çalışmalar sürmektedir. {12*}

American Journal of Obstetrics and Gynecology’de yayınlanan bir araştırma ise kanser tanılarını belirlemek için 1969-1983 yılları arasında endometriozis tanısı ile hastaneye yatırılan 20 binden fazla kadın incelenmiştir. Bu kadınların %55’inin, endometriozis tanısı ile jinekolojik operasyon geçirmiş olduğu tespit edilmiştir.

Yapılan araştırmalar göstermektedir ki endometriozis hastalığına sahip kadınlar, kanser tanısı konusunda daha dikkatli davranmalıdır.

Endometriozis Doğal Tedavi Yöntemleri

Endometriozis hastalığının kesin bir tedavisi bulunmamakla beraber neden olduğu semptomlar için bazı bitkisel tedavi yöntemleri şu şekildedir:

Sağlıklı Diyet

Endometriozis semptomları için ilk dikkat edilmesi gereken konu iltihaplanmaya neden olan gıdalardan uzak durmaktır. Süt ürünleri, işlenmiş gıdalar, kafein ve karbonhidrat temelli beslenmenin iltihaplanmayı arttırdığı görülmektedir. Bu gıdaları en az 3-4 hafta boyunca beslenme listesinden çıkarmanın birçok endometriozis semptomunu azalttığı görülmektedir.

Reproductive Biomedicine Online dergisinde yayımlanan bir incelemede, endometriozis hastalığına sahip kadınların, diğer kadınlara göre çok daha az oranda sebze, omega-3 yağ asidi tüketirken et, kahve ve trans yağları daha fazla tükettikleri görülmüştür. {13*}

Human Reproduction’da 2004 yılında yayınlanan bir araştırmada yeşil sebze ve taze meyve tüketen kadınlarda, endometriozise bağlı semptomların daha yavaş ilerlediği görülmüştür. {14*}

Ayrıca endometriozis hastalığına sahip kadınların anti-inflamatuar gıdaları ağırlıklı olarak tüketmeleri tavsiye edilmektedir:

• Yeşil yapraklı sebzeler
• Kereviz
• Pancar
• Brokoli
• Yaban mersini
• Somon
• Ananas
• Kemik suyu
• Ceviz
• Hindistan cevizi yağı
• Chia tohumları
• Keten tohumu
• Zerdeçal
• Zencefil

Ayrıca magnezyum açısından zengin olan kabak çekirdeği, siyah fasulye, avokado, badem, muz, ıspanak ve pazı gibi gıdaların rahimdeki iltihabı ve ortaya çıkan ağrıları azalttığı görülmüştür.

Demir açısından zengin besinler de önemlidir. Çünkü vücutta aşırı kanama nedeniyle oluşan demir kaybını yenilerler. Demir açısından zengin olan dana biftek, lacivert fasulye, siyah fasulye, ıspanak, yumurta sarısı, kuru erik, enginar ve karalahananın tüketilmesi tavsiye edilmektedir.

Demir eksikliğiniz varsa Demir İçeren 22 Besin yazımızı okuyarak bilgi alabilirsiniz.

Omega-3 içeren besinlerin iltihabı azalttığı, eklem ve kas ağrılarını dindirdiği ve hormon dengesini koruduğu görülmektedir.  Keten tohumu, chia tohumu, ceviz, somon, alabalık, ton balığı, sardalye, hamsi ve uskumru omega-3 açısından zengin gıdalardır.

Endometriozis belirtisi olarak ortaya çıkan kabızlık durumlarında kinoa, kahverengi pirinç, çilek, hindistancevizi, incir, enginar, bezelye, bamya, şalgam ve meşe palamudu gibi yüksek lifli bitkilerin tüketilmesi önerilmektedir.

Doğal Takviyeler

Balık yağı, hayıt otu ve deve dikeni bitkilerinin endometriozis hastalarının semptomlarının azaltılmasında fayda etmektedir.

Fransız deniz çamı kabuğu özütü olan pycnogenol, endometriozis tedavisinde doğal bir çare olarak kullanılmaktadır. Journal of Reproductive Medicine’de yayınlanan bir araştırmada, endometriozisi olan 58 kadına, 4-12-24 ve 48 haftalık periyotlar boyunca pycnogenol verilmiş ve sonuçları gözlemlenmiştir.

Pycnogenol ile tedavi sonucunda, endometriozis semptomlarının yavaş ama istikrarlı bir şekilde azaldığı görülmüştür. Ancak tedavinin bitiminden 24 hafta sonra, bazı semptomların kendini tekrar ettiği gözlemlenmiştir. {15*}

Endometriozis hastalığını tetikleyen ve sonuçlarından birisi olan hormon seviyelerinin dengesizliği için B vitamini tavsiye edilmektedir. Günlük 50 miligram B vitamini ile vücutta oluşan toksinler atılmaktadır. Ayrıca B6 vitaminin kronik ağrıyı hafiflettiği ve fiziksel, ruhsal anlamda olumlu etkileri olduğu bilinmektedir.

Akupunktur

Harvard Tıp Akademisi’nde yürütülen bir araştırmaya göre Japon tarzı akupunkturun, endometriozis kökenli ağrıları dindirmek için önemli etkileri bulunmaktadır. 12 ve 22 yaş aralığındaki 18 genç kadın üzerinde yapılan aktif akupunktur tedavisinin 4. haftasında ağrıların %62 oranında azaldığı tespit edilmiştir. {16*}

Akupunktur yaptırmayı düşünüyorsanız Akupunktur Nedir? Akupunktur Tedavisi Nasıl Yapılır? yazımızı okuyarak bilgi alabilirsiniz.

Uçucu Yağlar

Doğal yöntemler dediğimizde yağlardan bahsetmeden edemeyiz. Endometriozis ağrılarını ve iltihabını azaltmak için alt karın ve pelvik bölgenizde Hint yağı kullanabilirsiniz. Hint yağı, bağışıklık sistemini güçlendirir, sindirimi yatıştırır, ağrı ve iltihabı azaltmaya yardımcı olmaktadır. Ek olarak adaçayı kullanılması da tavsiye edilir. Alt karın üzerine iki ila dört damla uygulayıp sıcak kompres yapabilirsiniz. {10*}, {11*}