B12 vitamini et ürünlerinde doğal olarak bulunan, diğer tüm B grubu vitaminleri gibi suda çözünen bir vitamindir. İnsan vücudu B12 vitaminini depolayabilir. Fazla miktarı ise idrarla vücuttan atılabilir.
Bakteriler tarafından üretilmektedir. Yapısındaki kobalt nedeni ile Kobalamin (cbl) olarak da adlandırılmaktadır. Yapısal olarak en karmaşık vitamindir.
B12 Vitamini Ne İşe Yarar?
B12 vitamini insanlar için hayati önem taşımaktadır ve vücuttaki birçok süreçte kritik rol oynar.
- Sinir sistemi sağlığı
- Beyin fonksiyonlarını düzenleme
- Kırmızı kan hücrelerinin üretimi
- Enerji üretimi
- Yağ asitlerinin sentezi
- DNA’nın oluşturulması ve düzenlenmesi
B12 Vitamini Eksikliği
Vücutta B12 vitamini düzeylerinin çok azalması durumunda B12 vitamini eksikliği ortaya çıkar. B12 vitamini eksikliği yaygın görülen bir durumdur.
B12 vitamini insan vücudunda üretilemediği için dışarıdan alınması gereklidir. Yeterli B12 vitamini alınmadığında B12 eksikliği oluşur.
Bununla birlikte B12 vitaminini yeterli olarak alsanız bile emilim problemleri, bazı hastalıklar, bazı ilaçlar B12 emilimini etkileyerek azaltabilir. Bu gibi durumlarda B12 vitamini eksikliği yaşamanız kaçınılmazdır.
B12 Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
B12 vitamini beslenmenizde yeterince yer almıyor ise veya emilim problemi yaşıyorsanız B12 eksikliği riskiniz yüksek demektir.
Aşağıda sizler için sıralanan B12 vitamini eksikliği belirtileri, B12 vitamini eksikliğiniz olup olmadığını anlamada size yol gösterici olacaktır.
- Soluk cilt rengi
- Zayıflık
- Yorgunluk/halsizlik
- Unutkanlık
- Üşüme
- Dikkat eksikliği
- Karıncalanma hissi
- Denge bozuklukları
- İltihaplı, ağrılı, kırmızı dil
- Ağız ülserleri
- Nefes darlığı
- Baş dönmesi
- Bulanık görme
- Ruh hali değişiklikleri
- Depresyon
- Kalp çarpıntısı
B12 Vitamini Eksikliği Nelere Yol Açar?
B12 vitamini eksikliği yaygındır ve kendini farklı şekillerde göstererek tanı almayı zorlaştırabilir.
B12 eksikliği belirtilerinin ortaya çıkması uzun sürebilir. Bu nedenle eksikliğin farkına varıldığında belirtiler ilerlemiş ve kalıcı hasarlara yol açmış olabilir.
B12 vitamini eksikliği; kalıcı sinir hasarı, beyin fonksiyonlarında bozulma, hafıza kaybı ve kısırlığa neden olabilir.
B12 için risk grubundaysanız veya yukarıda sıralanan eksiklik belirtilerini yaşıyorsanız bir doktora başvurmanız gerekmektedir.
B12 Vitamini Eksikliği Nasıl Anlaşılır?
B12 eksikliği belirtileri ile hastaneye başvurduğunuzda veya doktorunuz bu durumdan şüphelendiğinde B12 seviyelerinize bakmak isteyecektir.
B12 vitamini eksikliği kan testi yapılarak tespit edilir. Kan testi sonuçları B12 seviyesinin normalden düşük olup olmadığını göstermektedir.
Aynı zamanda idrar testleri ile de B12 eksikliği saptanabilir fakat kan testleri daha güvenilirdir.
Yapılan bu testlerde;
- Vitamin B12
- Metilmalonik asit (MMA)
- Homosistein
- Holotranskobalamin (HoloTC) düzeylerine bakılabilir.
Metilmalonik asit ve Holotranskobalamin kandaki aktif B12’yi göstermektedir. Bu nedenle düşük B12 seviyelerini tespit etmekte daha güvenilir olduğu düşünülmektedir. (1)
B12 Vitamini Kaç Olmalı?
Peki yapılan bu testlere göre b12 vitamini kaç olmalı?
Hastanelere göre referans değerler değişiklik göstermekle birlikte genel olarak B12 seviyesinin 200 pg/mL’nin altında olması ciddi düzeyde b12 vitamini eksikliğini göstermektedir.
HoloTc için normal aralık 23-100 pmol/L’dir. HoloTC, B12 düşüklüğünün erken bir göstergesidir.
Türkiye’de yaklaşık olarak 200-800 pg/mL arasındaki B12 değerleri normal kabul edilmektedir.
ABD’ de 200-900 pg/mL, Japonya’da ise 500-1300 pg/mL arasındaki değerler normal kabul edilmektedir.
Referans değerlerle ilgili farklı rakamlar ve anlaşmazlıklar söz konudur. Bu alanda yapılacak çalışmalara ihtiyaç vardır.
Yapılan bir olgu çalışmasında, psikiyatrik hastalık öyküsü olan 66 yaşındaki bir bayanın B12 seviyesinin <100 pg/mL olduğu tespit edilmiş. Hastanın diğer kan değerleri normal sınırlarda bulunmuş.
Hasta B12 enjeksiyonu ile tedavi edilmiş. Tedavi sonrası hastanın B12 seviyesi 500 pg/mL’ ye yükselmiş. Bu süreçte hastanın ruh hali önemli düzeyde iyileşme göstermiş.
Bununla birlikte kişisel bakım, hijyen, uyku kalitesi gibi diğer semptomlar da iyileşme göstermiş. Hastanın kullandığı 2 psikiyatrik ilaçtan birisinin dozu azaltılmış diğerini ise kullanmasına gerek kalmamış.
İlaçlarında yapılan değişikliklerden sonra da hastadaki olumlu semptomlarda gerileme olmamış. İnceleyin
Hafif bilişsel bozukluğu olan yaşlı bireyler, beyin atrofisinin değiştirilip değiştirilemeyeceğini gözlemlemek için bir çalışmaya dahil edilmiş.
Katılımcıların yarısı 2 yıl boyunca B12 vitamini kombinasyonu ile tedavi edilmiş. Tedavi sonucunda katılımcıların B12 seviyesi 330’dan 672 pmol L’ye yükselmiş.
Katılımcıların beyin atrofisinde tedavi almayan gruba göre %30’luk bir yavaşlama tespit edilmiş. (2) (3)
Yapılan bir çalışmada, B12 seviyesi yüksek olan bireylerin (B12> 1.000 pmol/L olan) kanser riski daha yüksek bulunmuş. (4) (5)
Demanslı 14 hasta üzerinde yapılan bir çalışmada hastaların B12 seviyelerine bakılmış. Katılımcıların B12 değerleri 500 ila 1300 pg/mL arasında bulunmuş. B12 değerleri farklılık gösteren bireylerin demans şiddeti arasında anlamlı bir fark bulunmamış. Kaynak
Kanser tanısı olan hastalar üzerinde yapılan bir çalışmada;
Hastalar B12 seviyelerine göre;
- 200-600 pmol/L
- 601-800 pmol/L
- 800 pmol/L olmak üzere 3 gruba ayrılmış.
- Araştırma sonuçlarına göre B12 seviyeleri 601-800 pmol / L ve >800 pmol/L olan gruplarda mortalite (ölüm oranı), 200-600 pmol / L aralığındaki gruba göre daha yüksek bulunmuştur. Daha fazla bilgi
Bu araştırma göstermektedir ki yüksek B12 seviyeleri herkes için uygun olmayabilir.
Bazı uzmanlar ise B12 vitamininden yeterli fayda sağlayabilmek ve semptomların düzelmesi için B12 seviyesinin referans aralıklardan daha yüksek olması gerektiğini belirtmektedir.
Bununla birlikte yüksek B12 düzeylerinin vücuda olumlu/olumsuz etkileri, kimler için güvenli, kimler için risk oluşturuyor gibi soruların cevaplanmasını sağlayacak yeterli kanıt yoktur. B12 vitaminin referans değerlerinin belirlenebilmesi için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
B12 Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?
B12 eksikliği tedavisinde amaç B12 seviyelerini artırmaktır. Bununla birlikte bazı durumlarda eksiklik altta yatan başka bir hastalıktan kaynaklanabilir.
Bu nedenle asıl sorunun saptanıp nedene yönelik tedavi uygulanması ve kişiye özel bir tedavi planı oluşturulması önemlidir.
B12 eksikliği tedavi yöntemlerine bakacak olursak:
- B12 vitamininden zengin bir beslenme planı uygulamak
- Oral olarak (ağızdan) B12 hapları kullanmak
- Ciddi düzeyde eksikliği olanlar için B12 vitamini iğnesi (enjeksiyon)
- Nazal (burundan) sprey uygulaması
B12 seviyelerinize ve hastalık durumunuza göre doktorunuz size en uygun tedavi yöntemini önerecektir.
‼İlginizi çekebilir: B Vitamini Eksikliği Belirtileri
B12 Vitamini Takviye Formları
B12 vitamini birçok farklı formda bulunur. Bunlardan üç tanesinin doğal formu ticari olarak mevcuttur (metilkobalamin, adenozilkobalamin ve hidroksikobalamin).
Bu 3 form insan vücudunda bulunan ve hayvansal gıdalarda yer alan B12 ile biyolojik olarak özdeştir.
Sentetik olarak üretilen ve takviyelerde kullanılan formu ise siyanokobalamindir. Detaylı bilgi
Hidroksokobalamin
Asıl olarak bakteriler tarafından üretilen bir form değildir. Vücutta kan beyin bariyerini geçebilen tek B12 formudur.
Siyanüre bağlandığı için siyanür zehirlenmelerinde kullanılır.
Vücutta metilkobalamin veya adenozilkobalamine dönüştürülerek kullanılır. Glutatyon oranları düşükse hidroksikobalamin dönüşümü engellenmektedir. (6)
Adenozilkobalamin
Aktif bir B12 formudur ve vücut tarafından hemen kullanıma hazır hale getirilebilmektedir.
Mitokondride bulunan enerji üretmek için gerekli olan bir enzim için gereklidir.
Vücudumuz B12’nin çoğunu karaciğerde adenozil B12 olarak depolar. Vücutta gerekli olduğu zaman metil B12’ye dönüştürülür.
Siyanokobalamin
B12’nin en çok reçete edilen, en ucuz formudur. Uzun raf ömrüne sahiptir. Doğada bulunmaz ve sentetiktir. Sadece takviyelerde bulunur. Kaynak
Vücutta aktif değildir ve kullanılabilmesi için metilkobalamin veya adenozilkobalamin dönüştürülmesi gerekmektedir. (1)
Siyanokobalaminin metilkobalamine dönüşmesi 48 saatten uzun sürebilir. (7)
Ayrıca bazı bireylerdeki bir gende (MTHFR) meydana gelen mutasyon bu dönüşümü zorlaştırmaktadır.
Bu bireylerde siyonakobalamin kullanımı serum B12 seviyelerini yükseltir. Kan tahlilinde de inaktif B12 seviyesi ölçüldüğü için siyanokobalamin formu B12 seviyelerini yükseltiyor gibi görünmektedir.
Ancak durum bundan çok farklıdır çünkü hücrelerde ve dokularda metilkobalamin ve adenozilkobalamin eksikliği olacaktır. Daha fazla bilgi
Metilkobalamin
B12 vitamininin en doğal formudur. (8)
Vücutta kullanılması için başka bir forma dönüştürülmesi gerekmez. Kullanıma hazır bir halde olması etkinliğini artırmaktadır.
En az kararlı B12 formuna sahiptir bu nedenle raf ömrü kısadır.
Siyanokobalamin ve metilkobalamin formunu karşılaştıran bir çalışma, siyanokobalaminin idrar yolu ile yaklaşık 3 kat daha fazla atıldığını göstermektedir.
Bu durum metilkobalaminin vücutta daha iyi tutulabileceğinin kanıtıdır. Kaynak
B12 Eksikliğinde Ne Yemeli, B12 Hangi Yiyeceklerde Bulunur?
B12 vitamini eksikliğiniz var ise yapmanız gereken en önemli şeylerden birisi de B12 yönünden zengin bir beslenme düzeni benimsemektir.
Otla beslenen hayvanlar vücutlarında önemli düzeyde B12 vitamini depolar. B12 vitamininin en önemli kaynağı hayvansal gıdalardır.
B12 vitamini içeren yiyecekler: (9)
- Karaciğer
- Böbrek
- Kırmızı et
- Yumurta
- Peynir
- Balık
- Kabuklu deniz ürünleri
Besinlerde bulunan B12 miktarı:
- Karaciğer: 75 gr, günlük ihtiyacın %881’ini karşılar.
- Sığır böbreği: 75 gr, günlük ihtiyacın %311’ini karşılar.
- Alabalık: 75 gr, günlük ihtiyacın %61’ini karşılar.
- Konserve somon: 75 gr, günlük ihtiyacın %61’ini karşılar.
- Kıyma: 75 gr, günlük ihtiyacın %40’ını karşılar.
- Yumurta: 2 büyük yumurta, günlük ihtiyacın %25’ini karşılar.
- Süt: 250 ml, günlük ihtiyacın %20’sini karşılar.
- Tavuk: 75 gr, günlük ihtiyacın %3’ünü karşılar.
‼İlginizi çekebilir: B Vitamini Nedir? Nelerde Bulunur?
Günlük Alınması Gereken B12 Miktarı
B12 vitamini vücutta üretilemez. Bu nedenle dışarıdan alınması gereklidir.
Günlük alınması gereken B12 miktarı kişinin genel sağlık durumuna göre değişkenlik gösterebilir.
Bu değerler sağlıklı bireylerin günlük alması gereken, kişinin normal ihtiyaçlarını karşılayan B12 vitamini miktarlarını göstermektedir.
Günlük alınması gereken B12 miktarı: (1)
- 14 yaş ve üstü için günlük 2.4 mikrogram (mcg)
- Hamile kadınlar için günlük 2.6 mcg
- Emziren kadınlar için günlük 2.8 mcg
50 yaşın üzerindeki bireylerde gerekli etken doz daha fazla olabilmektedir.
B12 Eksikliği Açısından Risk Altında Olan Gruplar
B12 vitamini eksikliğinin en büyük nedenlerinden birisi besinlerle birlikte yetersiz b12 alımıdır. Bununla birlikte bazı bireyler yeterli beslense bile B12 eksikliği ile karşı karşıya kalır.
Bu durumun, emilim problemlerine neden olan hastalıklar, bazı ilaçların kullanımı, vücudumuzda B12 emilimini sağlayan intrinsik faktör dediğimiz bir iç faktörün eksikliği gibi pek çok nedeni vardır. Peki Kimlerde B12 eksikliği görülür?
Aşağıda B12 eksikliği yaşama olasılığı normal bireylere göre daha fazla olan risk grupları sıralanmıştır: (10)
- Veganlar
- Vejetaryenler
- Yaşlı bireyler (50 yaş üzeri)
- Gebe ve emziren anneler
- Helicobacter pylori enfeksiyonu veya mide ülseri bulunanlar
- İrritabl bağırsak sendromu hastaları
- Gastrit, reflü hastaları
- Çölyak hastaları
- Chron hastaları
- Bağırsak ameliyatı geçirenler
- Antiasit kullananlar
Bazı ilaçlar da bağırsaktan emilirken B12 vitamine ile rekabete girebilir. Bu durum B12 vitamininin emilimini ve etkinliğini azaltabilir. B12 eksikliğine sebep olan ilaçlar nelerdir?
Bu ilaçlar aşağıda sıralanmıştır:
- Metformin
- Proton pompası inhibitörleri
- C vitamini
- Folik asit
- H2 reseptör agonistleri
- Kolsisin
- Kloramfenikol
- Aminosalisilik asit
B12 Takviyesi Kimler Kullanmalı?
B12 vitamini her birey için gerekli ve önemli bir vitamindir. Yapılan bir araştırmaya göre, yetişkinlerin en az %25’inin B12 vitamini eksikliği yaşadığı düşünülmektedir. Detaylı bilgi
Bununla birlikte tespit edilmemiş eksiklik yaşayan birçok vaka olduğunun düşünülmesi bu oranın çok daha yüksek olduğu anlamına gelmektedir.
B12 vitamini takviyesi alması gerekenler:
- B12 eksikliği belirtileri yaşayanlar
- Kan değerleri düşük olan bireyler
- Risk grubundaki bireyler
- Diyetle yetersiz B12 alımı olan bireyler bir uzman kontrolünde B12 kullanmalıdır.
B12 Vitamini Faydaları Nelerdir?
B12 vitamini vücudun ihtiyaç duyduğu ancak vücutta üretilemeyen bir vitamindir. Vücutta birçok yolakta görev alır. İnsan sağlığı için oldukça faydalı bir vitamindir.
Aneminin Önlenmesine Yardımcı Olur
B12 vitamini kırmızı kan hücrelerinin üretiminde görev alarak anemi gelişmesine karşı koruyucudur.
Araştırmalar B12 düşüklüğünün kırmızı kan hücrelerinin gelişimini olumsuz etkilediğini göstermektedir. (11)
Doğumsal Hastalıkları Önleyebilir
Hamilelik dönemini sağlıklı bir şekilde geçirmek için B12 vitamini önemlidir.
Yapılan bir çalışma, 250 mg / dL’den düşük B12 vitamini seviyesine sahip gebelerin, yeterli B12seviyelerine sahip olanlara kıyasla, doğumsal kusurlu bir çocuğu doğurma olasılığının üç kat daha fazla olduğunu belirtmektedir. İnceleyin
Gebelik süresince annede B12 eksikliği bulunması erken doğum veya düşük yapmaya katkı sağlayabilir. (12)
Kemik Sağlığını Destekler
B12 vitamini kemiklerin sağlıklı gelişimi için katkı sağlar.
Yapılan bir çalışmada, B12 vitamini eksikliği olan kişilerin normal bireylere göre daha düşük kemik mineral yoğunluğuna sahip olduğu belirtilmektedir. (13)
Ruh Halini İyileştirebilir
B12 vitaminin bu etkisi tam olarak anlaşılamamıştır. Ruh halinin düzenlenmesinde etkili olan serotonin hormonunun üretilmesinde B12 vitamini etkilidir. Bu nedenle B12 eksikliğin serotonin üretiminin azalmasına neden olduğu düşünülmektedir.
Beyin Fonksiyonlarını İyileştirebilir
B12 vitamini eksikliği özellikle yaşlı bireylerde hafıza kaybı ile ilişkilendirilmektedir.
Yapılan bir çalışmada düşük B12 seviyelerinin zayıf hafıza performansına katkı sağladığı gösterilmiştir.
Bireyde B12 eksikliği olmasa bile B12 vitamininin hafızayı iyileştirdiği düşünülmektedir. Daha fazla bilgi
Kalp Sağlığını İyileştirebilir
Kanda yüksek seviyede homosistein olması kalp hastalığı riski ile ilişkilendirilmektedir.
B12 vitamini eksikliğinde kanda homosistein düzeyleri yükselmektedir ve bu durum da kalp sağlığını olumsuz etkilemektedir.
Yapılan çalışmalar, B12 vitamininin homosistein seviyelerini düşürmeye yardımcı olduğunu ve kalp hastalığı riskini azaltabileceğini göstermiştir. (14) (15)
Bununla birlikte B12 vitamininin bu etkisini gösteren yeterli kanıt yoktur. Bu alanda daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Sağlıklı Cilt ve Saç İçin Gereklidir
B12 vitamininin hücre oluşumunda rol alması, cildin ve saçların sağlıklı olmasında katkı sağlamaktadır.
B12 vitamininin, B12 eksikliği olan bireylerde dermatolojik semptomları düzelttiği gözlemlenmiştir. Kaynak
Ancak eksiklik yaşamayan bireylerde cilt ve saç sağlığına katkısı söz konusu değildir.
B12 Vitamini Zararları
B12 vitamini suda çözünür ve bağırsaklardan emilir. Emildikten sonra vücutta gerekli sistemlerde kullanılır ve fazlası ise karaciğerde depo edilir.
Oral olarak (ağızdan) alınan B12 hapları genel olarak güvenlidir. B12 vitaminin doz aşımının gerçekleşmesi düşük bir ihtimaldir çünkü fazlası idrar yolu ile vücuttan uzaklaştırılabilir.
Ciddi eksiklik durumlarında doktorunuz B12 vitamini iğnesi reçete edebilir. Damardan enjekte olarak kullanılan B12 iğneleri aşağıdaki yan etkilere neden olabilir.
- İshal
- Kaşıntı
- Deri döküntüsü
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Mide bulantısı
- Kusma
- Ödem
- Konjektif kalp yetmezliği
- Damar trombozu
- Şişme hissi
B12 vitamini nadir olarak yüzün, dilin boğazın şişmesi, yutma ve nefes almada güçlük belirtileri ile kendini gösteren anaflaktik şok gibi ciddi reaksiyonlara neden olabilir.
Bunlar ciddi yan etkilerdir. Herhangi bir yan etki yaşamanız durumunda doktorunuza başvurmalısınız.
B12 vitamininin kullanımı genel olarak güvenlidir fakat vücut depolarında yetersizlik yok ise de kullanımı gereksizdir. Sizin için en uygun dozu ve tedavi yöntemini belirlemek için bir uzman desteği almanız önemlidir.
