Karabaş otu faydaları nelerdir? Akdeniz bölgesi çok çeşitli bir bitki örtüsü ile karakterizedir. Karabaş otu Akdeniz bölgedesindeki en önemli tıbbi ve aromatik bitkilerden biridir. Tarih boyunca geleneksel tıpta çeşitli hastalıkları tedavi etmek için kullanılmıştır. Günümüzde ise yaygın olarak parfümlerde, sabunlarda, banyo tozlarında kullanılır. Düşük konsantrasyonlarda bile çaylara ve yiyeceklera tat verir. Birkaç etnofarmakolojik çalışma, çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanıldığını göstermiştir; antiinflamatuar, antioksidan, antispazmodik, sedatif, insektisidal, antimikrobiyal ve antifungal aktivitelere sahiptir.
BESLENME TÜYOLARI İÇİN TIKLAYINIZ.
Karabaş Otunun Tarihi Nedir?
Altı bin yıl önce, günümüz Mısır, Çin ve Hindistan’ındaki birkaç eski uygarlık, hastalıkları tedavi etmek ve manevi amaçlar için aromatik ve tıbbi bitkileri kullanmaya başlamıştır. {1*} Şifalı bitkilerin tedavi amaçlı kullanımı insanlık tarihi kadar eski bir uygulamadır. Bu uygulamalar 21. yüzyılda önemli bir evrim geçirerek aromaterapi biliminin gelişmesini sağlamıştır.
Karabaş otunun da dahil olduğu lavanta cinsi bitkiler çalı formundadır. Haziran ortası ile Temmuz ortası arasında tam çiçek açarlar ve asitli toprakları tercih ederler. Genellikle mor, mavi, menekşe, pembe veya leylak rengindedirler. Lavanta cinsi, tarihte uçucu yağ olarak kullanılan ilk bitkidir. Romalılar, Yunanlılar ve Araplar lavanta cinsini tıbbi özellikler için kullanan ilk milletlerdir. {2*}
Karabaş otu Akdeniz bölgesinde iyi bilinen bir bitki türüdür ve esas olarak antifungal ve anti-inflamatuar tıbbi özellikleri nedeniyle kullanılır. Ayrıca geleneksel yemeklerin, bitki çaylarının hazırlanmasında kullanılır. {3*}, {4*}
Etnobotanik ve fitofarmakolojik çalışmalara göre, karabaş otu Fas’ta romatizmal hastalıkları ve nefrotik sendromları tedavi etmek için kullanılır. Ayrıca ağrı ve enflamatuar sorunlarını azaltmak için de kullanılır. {5*}
Karabaş Otu Nerede Yetişir?
Karabaş otu Afrika, Avrupa ve Asya olmak üzere üç kıtada yayılım gösterir. Genel olarak Fas, Cezayir, Tunus, İspanya, Yunanistan, Fransa, İtalya ve Türkiye dahil olmak üzere Akdeniz havzasında büyür. Suudi Arabistan ve İran’da da bulunur. Fas’ta, bu bitki tipik olarak kireçli topraklarda ve yüksek rakımlarda yetişir. Tunus’ta 400 ila 1000 m arasındaki rakımlarda Kuzey, Kuzeydoğu ve Cape Bon bölgelerinde dağılır. Karabaş otu Hindistan’da Bihar ve Bengal’de de bulunur. Avrupa çapında ve Amerika, Asya ve Avustralya’daki ılıman/alt-ılıman bölgelerde de görülür.
Karabaş Otunun Geleneksel Tıpta Kullanım Alanları Nelerdir?
Karabaş otu, sefalik (tonik) ve gaz giderici özellikleri gibi tıbbi özellikleri nedeniyle Akdeniz bölgesinde sıkça kullanılır. Akciğer enfeksiyonlarını ve enflamatuar hastalıkları tedavi etmek için reçete edilir. Ayrıca halk arasında kolik ağrılarında ve epilepsi ve migren gibi merkezi sinir sisteminin çeşitli hastalıklarında spazm giderici olarak kullanılır.
- Cezayir’de karabaş otunun toprak üstünde kalan kısmının tamamı çay yapılarak diş ağrısı, baş ağrısı, depresyon tedavileri için kullanılmıştır. {6*}
- Yunanistan’da karabaş otu yaprakları çay veya yağ yapılarak diyabet, adet ağrıları, böbrek taşları, orta kulak iltihabı (otit) ve hipertansiyon tedavilerinde kullanılmıştır. {7*}
- İran’da karabaş otunun toprak üstünde kalan kısmının tamamı çay yapılarak epilepsi nöbetleri, bipolar bozukluk, nöropatik ağrı, spazm ağrıları tedavilerinde, kullanılmıştır. {8*}
- Fas’ta karabaş otunun toprak üstünde kalan kısmının tamamı kaynatılarak elde edilen öz, romatizma, egzama, sindirim sistemi problemleri, sistit ve böbrek iltihabı tedavisinde kullanılmıştır. {5*}
- Pakistan’da karabaş otunun toprak üstünde kalan kısmının tamamı kaynatılarak elde edilen öz, epilepsi nöbetleri ve migren ağrıları tedavisinde kullanılmıştır. {9*}
- Portekiz’de karabaş otunun toprak üstünde kalan kısmının tamamı çay yapılarak mide ekşimesi, deniz tutması, kan dolaşımı problemleri tedavisinde kullanılmıştır. Ayrıca yatıştırıcı olarak da kullanılmıştır. {10*},{11*}
- İspanya’da karabaş otunun çiçekli kısmı çay yapmak için likör yapmak için kullanılmıştır. {12*}
- Türkiye’de karabaş otunun çiçekli kısmı çay yapılarak balgam söktürücü, adet düzenleyici, antispazmodik ve gaz giderici, yara iyileştirici olarak kullanılmıştır. {13*}
Balgam probleminiz varsa Balgam Söktürücü Doğal Tedavi Yöntemleri Nelerdir? yazımızı okuyarak bilgi alabilirsiniz.
Karabaş Otu Faydaları Nelerdir?
Karabaş otunu da içeren lavandula cinsinde protokatekuik, kafeik, ferulik, klorojenik, rosmarinik asitler, pinobanksin, pinocembrin, kuersetin ve luteolin dahil birçok fenolik bileşik vardır. {14*} Lavanta ve karabaş otu insan sağlığı üzerinde genellikle aynı etkilere sahiptir.
Mantar Tedavisinde Kullanılır
Journal of Medical Microbiology’de yayınlanan bir araştırma, karabaş otunun dirençli enfeksiyonlarla mücadelede etkili olabileceğini buldu. Araştırmacılar, ayrıca karabaş otunun antifungal etkilerinin ciltte hastalığa neden olabilecek bir dizi mantar türü için de öldürücü olabileceğini buldu. {15*}
Yaraları İyileştirir
Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine dergisinde yayınlanan bir araştırma, yara iyileşmesi için çeşitli tedavilerin etkilerini karşılaştırdı. Araştırmacılar, transkutanöz elektriksel sinir uyarımı (TENS), salin solüsyonu, povidon-iyot ve karabaş otunun etkilerini karşılaştırdı. {16*}
Çalışma sonucunda TENS ve karabaş otu gruplarında yaraların kontrol gruplarına göre daha hızlı kapandığını belirtmişlerdir. Bu bulgular karabaş otunun yara iyileşmesini hızlandırıcı bir etkiye sahip olduğunu düşündürmüştür.
Saç Dökülmesini Önler
Lavanta cinsi saçkıran (alopesi areata) tedavisinde etkilidir. Saçkıran vücudun bazı bölgelerinde veya tüm bölgelerinde saçların döküldüğü bir sağlık sorunudur.
1998’deki araştırmalar, karabaş otunun da dahil olduğu lavanta cinsinin 7 aylık tedaviden sonra saç büyümesini %44’e kadar artırabildiğini göstermektedir. {17*}
Saç dökülmesini engellemek istiyorsanız Saç Dökülmesine Ne İyi Gelir? yazımızı okuyarak bilgi alabilirsiniz.
Rahatlama Sağlar
Yapılan çalışmalar sonucunda lavanta cinsi bitkilerin koklanmasının kaygıyı azalttığı ve rahatlama sağladığı bulunmuştur. Ayrıca karabaş otunun veya yağının kullanımı anksiyetenin hafiflemesine katkıda bulunabilir.
Uykuya Dalmayı Kolaylaştırır
Karabaş otunu yaygın olarak kullanan eski medeniyetler karabaş otunu kurutup yastıklarının içine koyardı. Karabaş otu sedatif etkileriyle vücutta genel bir rahatlama sağlar. Uykusuzluk problemi için karabaş otu çayı tüketilebilir. Alternatif olarak difüzer yardımıyla karabaş otu yağı yatak odasına yayılabilir. Yapılan araştırmalara göre karabaş otu ayrıca melatonin seviyesini artırarak uyku kalitesini de iyileştirir.
Böcek Isırıklarını Tedavi Eder
Karabaş otunun anti-inflamatuar özelliği böcek ısırıklarından kaynaklanan enfeksiyonları engeller. Karabaş otu ayrıca böcek uzaklaştırıcı olarak da kullanılabilir. Karabaş otu yağı jojoba yağı veya Hindistan cevizi yağı gibi taşıyıcı bir yağla birlikte vücuda sürülebilir.
Adet Ağrılarını Azaltır
Karabaş otu yağı geçmişte adet düzenleyici ve ağrı kesici olarak kullanılmıştır. Karabaş otunun düzenli tüketilmesi hem hormonların düzenlenmesini sağlar hem de hormon düzensizliğine bağlı adet ağrılarının oluşumunu engeller.
Şiddetli adet ağrılarınız varsa Adet Dönemi Krampları Doğal Tedavi yazımızı okuyarak bilgi alabilirsiniz.
Cilt Sağlığını Destekler
Karabaş otunun antimikrobiyal özelliği cildi kirleticilerden ve bakterilerden koruyarak akne ve sivilce oluşumunu engeller. Ayrıca antioksidanlar cildin daha dolgun ve aydınlık görünmesini sağlayarak kırışıklıkları engeller.
Karabaş otu yetiştiği bölgelerin geleneksel tedavi reçetelerinde yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Tarihte birçok hastalığın tedavisi için kullanılmıştır ancak tüm kullanım alanlarının doğrulayacak bilimsel çalışmalar henüz gerçekleştirilmemiştir. Karabaş otunu tedavi amaçla kullanacaksanız ilk olarak doktorunuza danışın. Karabaş otunun henüz kanıtlanmamış kullanım alanları:
- Depresyon
- Bebeklerde kolik
- Kabızlık
- Mide bulantısı ve kusma
- Migren
- Otitis veya kulak enfeksiyonu
- Yüksek kan basıncı
- Egzama
- Kansere bağlı ağrı
- Bunama
- Bitler
Depresyon ve antidepresanlar hakkında daha fazla bilgi almak için Antidepresan İlaçların Yan Etkileri ve Depresyon için 7 Doğal Çözüm yazımızı okuyabilirsiniz.
Karabaş Otu ve Lavanta Arasındaki Farklar Nelerdir?
Karabaş otu ve lavanta aynı bitkinin iki türüdür ancak görünüşleri, kokuları ve sertlikleri farklıdır. Lavanta resmi olarak Lavandula angustifolia olarak bilinir. Yabancı kaynaklarda İngiliz Lavantası olarak bilinir. Bunun sebebi İngiliz kraliyet ailesi için yaygın olarak parfüm olarak kullanılmasıdır. Benzer şekilde, Karabaş otu bilimsel olarak Lavandula stoechas veya dentata olarak bilinir. Yabancı kaynaklarda Fransız lavantası olarak da geçer. Fransız lavantası adı ise Fransız parfüm sektöründe yaygın olarak kullanılmasından dolayıdır.
Her iki bitkinin de karakteristik mor (ahem, lavanta) tonu vardır, ancak şekilleri biraz farklıdır. Karabaş otunun en ucunda, neredeyse tavşan kulakları gibi, çok belirgin uzun taç yapraklarla kaplı kalın bir çiçeği vardır. Lavanta ise uzun ince bir sapın üzerinde hafif koni şeklinde çiçeklere sahiptir. Lavanta genellikle karabaş otundan daha açık renklidir.
Her iki lavanta çeşidi de hoş bir kokuya sahiptir ancak iki bitkiyi de koklamış bir kişi farkı kolayca anlayabilir. Lavanta, karabaş otundan çok daha hafif ve tatlı bir kokuya sahiptir. Bunun sebebi lavantanın daha az sayıda çamımsı veya odunsu kokulu kimyasal maddeler içermesidir. Kokusu biberiyeye benzerdir. Karabaş otunun daha fazla çam notası içeren daha güçlü bir kokusu vardır, bu da onu temizlik ve ev ürünleri için popüler bir seçim haline getirir.
Her iki bitki de Akdeniz iklimine ait olduğu için ılıman havayı tercih etme eğilimindedir. Bununla birlikte, lavanta kışa adapte olabilme konusunda daha iyidir ve -28 C°’ye kadar dayanabilir. Karabaş otu yalnızca -12 C° veya daha yüksek sıcaklıklara dayanabilir. Her iki tür de iyi drene edilmiş toprakta gelişir ve fazla gübre veya sulama gerektirmez.
Aromaterapi söz konusu olduğunda hem lavanta hem de karabaş otu eşit derecede faydalıdır. Her ikisi de uçucu yağlara damıtılabilir ve parfümlere, kremlere, oda spreylerine ve diğer ev ürünlerine dahil edilebilir.
Lavanta hakkında daha fazla bilgi almak için Lavanta Yağı Faydaları Nelerdir? yazımızı okuyabilirsiniz.
Karabaş Otu Mutfakta Nasıl Kullanılır?
Karabaş otu genellikle çay olarak tüketilir. Karabaş otu çayı yapmak için öncelikle bir demlikte veya cezvede su kaynatın. Kaynayan suya bir tatlı kaşığı karabaş otu ekleyin. Ağzını kapatın 2-3 dakika daha kaynamaya bırakın. Kaynadıktan sonra 5 dakika kadar çayın demlenmesini bekleyin. Tercihe bağlı olarak çaya bal veya limon ekleyebilirsiniz. Karabaş otu çayını günde 2 fincandan fazla tüketmemeye çalışın.
Karabaş otunun çay dışında farklı kullanım alanları da vardır:
- Karabaş otu çiçekleri hem tatlı hem de tuzlu yemeklerde kullanılabilir.
- Çiçekler içeceklere, çikolatalı pastalara veya dondurmalara garnitür olarak eklenebilir.
- Çiçekler muhallebilere, turtalara veya şerbetlere hoş bir koku katar.
- Çiçekler sebze suyuna ve güveçlere eklenebilir. Ördek, tavuk veya kuzu yemekleri için hazırlanan soslara eklenebilir.
- Çorba yaparken baharat gibi kullanılabilir.
Karabaş Otu Yan Etkileri Nelerdir?
Karabaş otu lavanta cinsinde bir ot olduğu için yan etkiler konusunda lavanta cinsine bağlı gelişebilecek semptomlar göz önünde bulundurulur. Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH), lavanta cinsindeki bitkilerin belirli ilaçlarla birlikte tüketilmesi konusunda uyarır:
- Benzodiazepinler, barbitüratlar ve Ambien gibi uykuya neden olan ilaçlar.
- Kaptopril, enalapril ve losartan gibi kan basıncını düşüren ilaçlar.
New England Journal of Medicine’de (NEJM) yayınlanan bir araştırma, lavanta cinsinin cilt üzerinde uzun süreler boyunca kullanılmasının, ergenlik öncesi erkeklerde meme dokusunun büyümesine neden olan bir durum olan prepubertal jinekomastiyi tetikleyebileceğini ortaya koymuştur.
Hamilelik sırasında veya emzirirken lavanta cinsi bitkilerin tüketiminin güvenliği de doğrulanmamıştır. Hamileyseniz veya emziriyorsanız, uçucu yağ, şifalı ot veya takviye alacaksanız doktorunuza danışın.
Lavanta cinsindeki bitkiler merkezi sinir sistemini yavaşlattığı için hastalar ameliyattan en az 2 hafta önce lavanta ve türevlerini kullanmayı bırakmalıdır.
Karabaş otunun dahili kullanımı genellikle güvenlidir ve besinlerle birlikte tüketilebilir. Görülebilecek olası yan etkiler arasında kabızlık, ishal ve baş ağrısı vardır.
Karabaş otunu ve karabaş otu yağını cilde uygulamak muhtemelen güvenlidir. Genellikle iyi tolere edilir, ancak bazen cilt tahrişine neden olabilir.
Karabaş otu solumak genellikle güvenlidir. 12 haftaya kadar aromaterapide kullanılabilir.
