İshal, yaygın bir rahatsızlık ve enfeksiyon türüdür. Normal olmayan derecede sulu dışkı ve karın ağrısı belirtileri bulunan bir bağırsak hastalığıdır. Dışkının sık ve aşırı miktarda dışarı atılması ile gerçekleşmektedir. Çocuğu ya da kendi ishal olan bir kişinin soracağı ilk soru “İshali hızlı bir şekilde nasıl durdurabilirim?” olmaktadır. Tedavi için öncelikle ishalin nedenleri ve türleri bilinmelidir.
İshali Tanıyalım: Akut ya da Kronik İshal
İshalin iki çeşidi bulunmaktadır. Bunlar akut ve kronik ishal olarak tanımlanmaktadır. Akut ishal, geçici olan ve bir-iki hafta süren özelliktedir. Kronik ishal, bu süreden daha uzun süre geçmeyen rahatsızlık olarak bilinmektedir. Gün içinde üç ya da daha fazla kez çok gevşek ve sulu dışkınız varsa bu rahatsızlığın ne kadar sürdüğü önemli hale gelmektedir.
Akut İshal
Akut ishal denilen geçici ishal, vücudu virüsler ve enfeksiyonlardan korumakta ve kişilere fayda sağlamaktadır. Kişiye rahatsızlık veren ve günlük yapılması gereken işleri olumsuz etkileyen ishal belirtileri bir yandan da vücuda yararlıdır. Çünkü sindirim ve boşaltım sisteminizde yerleşmiş zararlı maddelerin dışkı yoluyla vücuttan hızla atılmasına yardımcı olmaktadır.
Kronik İshal
Kronik ishal denilen uzun süreli ishal ise farklıdır. Beslenme ve yaşam tarzınız ile gelişebilen bu rahatsızlık, stres ve bağışıklık sistemi ile bağlantılıdır. Kalıcı ishalin diğer adı seyahat ishali olarak tanımlanmaktadır. Başka ülkelere seyahat eden kişilerin yüzde 3’ünde meydana geldiği araştırmalar ile ortaya konmuştur.
Akut ishalin tedavisi ilaç ya da ciddi müdahale gerekmeden yapılabilmektedir. Ancak kronik ishal daha problemli olabilmektedir. Kalıcı ishal hemen çözülmezse besin eksiklikleri ve su kaybına sebep olmaktadır.
İshalin Nedenleri ve Belirtileri
İshal, sindirim sistemindeki enfeksiyon ya da zararlı bakterilere karşı vücudun doğal bir tepkisidir. İki ishal türü de doğal yollarla tedavi edilebilmektedir. Sıvılaşan dışkının katılaşmasını sağlamak, rahatsızlıkların bitirilmesi için evde tedavi uygulamak mümkündür. İshalin nedenlerinin ve belirtilerinin bilinmesi doğru tedaviyi uygulamak için önemlidir. Bu sayede, başlayan ishal rahatsızlığının tedavisi ve gelecekte tekrarının önlenmesi sağlanmaktadır.
İshalin Nedenleri Nelerdir?
İshalin nedenleri arasında bazı bakteri türleri, parazitler, gıda alerjileri ve mikroplar sayılabilmektedir. Bu rahatsızlığı tehlikeli yapan, kişiyi susuz ve bitkin hale getirmesidir. Çünkü vücudun kısa sürede yüksek düzeyde su ve mineral kaybetmesi söz konusu olmaktadır. Çocuklarda, bebeklerde ve yetişkinlerde farklı nedenlerle ishal gelişebilmektedir. Az su içilmesi, gıda zehirlenmesi, yenen besinlerin sindiriminin tam anlamıyla yapılamaması ya da duygusal stres durumları ishal hastalığının nedenleri arasında görülmektedir.
Yetişkinlerde ishalin en sık görülen nedenleri şöyledir;
- Bakteriyel enfeksiyonlar: Kişiden kişiye geçebilir ya da dokunulan yüzeyden vücuda yerleşebilir.
- İnce bağırsakta aşırı bakteri üremesi (SIBO): İyi ve kötü bakterilerin dengesiz dağılımı sebebiyle besinlerin düzgün sindirilme ve emiliminin sağlanmaması ile oluşmaktadır.
- Laktoz intoleransı gibi gıda alerjileri (süt şekerine laktoz adı verilmektedir): En yaygın görülen nedenlerden biridir. Çocuklukta ya da yetişkinlikte başlayabilmekte ve hamilelik gibi hormonal değişimler sebebiyle ortaya çıkabilmektedir.
- Gıda zehirlenmesi ya da parazit içeren kirli su içmek.
- Yeterince su içmemek ya da kusma sebebi ile fazla su kaybetmek.
- Zayıf sindirim sistemi ya da bağırsak sendromu hastalıkları.
- Çok fazla sıvıyı hızlı yemek ya da içmek.
- Olgunlaşmamış meyve yemek.
- Sindirimi zor olan fazla yağlı yiyecekleri tüketmek.
- Aşırı kafein ya da alkol tüketmek.
- Duygusal stres ve kaygının olması.
- Dışkıyı sulu hale getiren magnezyumu yüksek ilaçlar ya da bağırsakları uyaran kabızlık giderici ilaçlar.
- Antibiyotik ve takviye ilaçlar (C vitamini ve magnezyum içeren).
Çocuk ve bebeklerde ishalin en sık görülen nedenleri şöyledir;
- Mide gribi olarak bilinen rotavirüs, 2 yaş ve altındaki çocuklarda en sık görülen ishal nedeni olarak bilinmektedir.
- Süt, yer fıstığı, yumurta gibi besinlerin sebep olduğu gıda alerjileri.
- Emziren annenin sindirimi zor bir besini yemiş olması sebebiyle bebeğe verilen sütün bebeğe ağır gelmesi.
- Yeterince sıvı tüketmemek ya da çok fazla tüketmek (meyve suyu gibi)
- Kirli oyuncak, yüzey ve diğer insanlara dokunduktan sonra çocuğun ellerini ağzına sokması. Bu sebeple gündüz bakım evleri ve kreşlerde bağırsak enfeksiyonlarına yol açan bakterilere yakalanma riski daha yüksek olduğu bilinmektedir.
- Sağlıklı bakterileri öldüren ve sindirim sistemini etkileyen antibiyotik kullanımı.
Bebeklerin yetişkinlerden daha yumuşak bağırsak hareketlerine sahip olduğu unutulmamalıdır. Dışkıları farklı renklerde ve günde bir kereden fazla görülebilmektedir. Anne ve babalar bu durumda endişelenmemelidir.
Eğer bebeğin ya da küçük yaştaki çocuğun ishali birkaç günden fazla sürerse ve su kaybı belirtileri fark edilirse doktora götürmek gerekli olmaktadır. Su kaybı belirtileri daha az ıslanan bez, ağlarken gözden yaş akmaması, ağız kuruluğu, dışkıda kanama ve normalden çok daha fazla kötü kokan dışkı olabilmektedir.
İshalin Belirtileri Nelerdir?
İshalin farklı yaş gruplarında çeşitli sebeplerle göründüğü bilinmektedir. Ancak hastalığın olumsuz görülen yaygın özellikleri birbirine benzerlik göstermektedir.
- Günde iki defadan fazla tuvalete gitmek
- Sık bağırsak hareketleri
- Sulu ya da gevşek dışkı
- Karın ağrısı, kramp ya da mide şişkinliği
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Fazla su kaybedildiğinden susuzluğun artması
- Enfeksiyon sebebiyle oluşan ishallerde ateş
- Susuzluk nedeniyle baş dönmesi ya da kan basıncı değişikliği
İshal Nasıl Durdurulur?
İshal belirtileri iki haftadan uzun sürmüş ise ve rahatsızlığın neden olduğu tam olarak bilinemiyor ya da rahatsızlık durumunda iyileşme görülmüyorsa hastanın doktora gitmesi önerilmektedir. Uzman görüşü alındığında hastanelerde uygulanan tedavi yolları şu şekildedir;
- İshal önleyici ilaçlar: İshal belirtilerini hızla kesmeye yardımcı olmaktadır ama bu her zaman iyi bir şey değildir. Mikropları temizlemek için ishal gerekli olduğundan ilaç ile ani şekilde önlenmesi zararlı bakterilerin vücutta uzun süre kalması anlamına gelebilmektedir. Bu nedenle doktorlar akut vakalarda, su kaybı ile mücadele ettiğiniz sürece genellikle ilaç almadan beklemeyi tavsiye etmektedir.
- Diyet uygulaması: Kalıcı ishal belirtilerinden rahatsız olan hastalara doktorlar diyet uygulayarak hangi gıdaların sorunlu olduğunu belirtmektedir. Özellikle süt ve süt ürünlerinden bir süre kaçınmak gerekebilmektedir. İshale neden olan şüpheli gıdalar tekrar beslenme düzenine eklendiğinde belirtilerin geri gelip gelmediği gözlenmektedir. Böylece hasta hangi gıdalardan uzak durması gerektiğini öğrenmektedir.
İshale Evde Uygulanacak Doğal Çözümler Nelerdir?
İshal olunduğunda yeterince sıvı içmek, hafif yiyecekler tüketmek ve dinlenmek önemli olmaktadır. Rahatsızlığa sebep olan ürünlerden uzak durmak hastalıktan kurtulma konusunda destek olmaktadır.
Sindirimi Kolay ve Yatıştırıcı Yiyecekler Yiyin
İshal olunduğunda yenmesi ve yenmemesi gereken besinler bulunmaktadır. İshale iyi gelen yiyecekler muz, pirinç, basit kepekli tahıllar, elma gibi sindirimi kolay besinlerdir. Bu besinler lifli olduğundan dışkıya lif sağlayabilmekte ve hacim kazandırabilmektedir. Keten tohumu yağının ishal süresini kısalttığı bilinmektedir.
Meyvelerin kaynatılması ve sebzelerin buharda pişirilmesi tüketim açısından önerilmektedir. Bal ve zencefil ile tüketilen bitki çayları mideyi sakinleştirmektedir. Ayrıca, küçük miktarlarda, hafif yiyecekler tüketmek ishale iyi gelmektedir.
Bu süreçte bazı yiyecekler kişilerde hassasiyet yaratabilmektedir. İşlenmiş süt ürünleri ishali kötü etkilerken çiğ süt ile hazırlanan doğal yoğurt, kefir gibi probiyotikler ile bağırsakları güçlendirmektedir. Kabuklu deniz ürünleri, fındık gibi gıda alerjileri sebebiyle olan rahatsızlıklarda bu ürünlerin yenmesi durdurulmalıdır.
Fazla yağlı, kızarmış yiyecekler ishali daha kötü hale getirebilmektedir. Şeker ve yapay tatlandırıcılar, gazlı ve şekerli içecekler, alkol tüketimi yine hastalığı olumsuz etkilemektedir. Kafein, sindirim sistemini uyardığından bağırsak hareketlerini ve krampları arttırabilmektedir. Armut, baklagiller, buğday, mısır ve kepeklerden bu süreçte uzak durulması önemlidir.
Sıvı Tüketimini Arttırın
Fazla dışkı sebebiyle su kaybı olduğundan yeterli su tüketmek önemlidir. Ev yapımı çorbalar, her saat başında tüketilen sıvılar belirtilerin kötüleşmesini engellemektedir. Özellikle ev yapımı kemik suyu çorbası vücuda gereken birçok besini sağlayabilmektedir.
Zencefil, meyan kökü, rezene ya da kafeinsiz nar çayı gibi bitki çayları ile midenin rahatlaması sağlanabilmektedir. Hindistan cevizi suyu, taze sebze suları ve ev yapımı meyveli dondurmalar ishale iyi gelmektedir. Suyu ne kadar tüketmek gerektiği idrarın rengine bakılarak anlaşılmaktadır. İdrarınız çok koyu sarı ise su içmeniz gerekmektedir. Açık sarı renge ulaşmak için yeterli miktarda su tüketmek önemlidir.
Dinlenmeyi Unutmayın
Yorucu aktiviteler ve fiziksel egzersizlerden kaçınmak gerekmektedir. Yeterince ve kaliteli uyuyamamak (8 saat ya da daha fazla) bitkin hissetmeye sebep olmaktadır. Dinlenerek ve stres seviyenizi düşük tutarak daha hızlı iyileşme sağlamak mümkündür.
Takviyeleri Deneyin
Ek olarak tüketilen bazı ürünler bağırsak ve sindirim sağlığına yardımcı olabilmektedir. Bunlar probiyotikler, sindirim enzimleri (yemek öncesi 2 adet), glutamin tozu (günde 5 gram), aloe vera suyu (günde 3 kez yarım fincan), keten ve chia tohumundan elde edilmiş ham filizlenmiş lif (günde 2-3 yemek kaşığı) olarak sıralanmakta ve bu ürünler dışkıyı katılaştırarak ishali durdurmaya yardım etmektedir.
Yağlardan Faydalanın
Araştırmalara göre, nane yağının bağırsak iltihabına iyi geldiği ve sindirim sistemini yatıştırarak ishali azaltabileceği bilinmektedir. Kramp ve ağrıları önleyen bu esans yağı, bağırsak sendromlarında karın ağrısını gidermede en etkili ürün olarak görülmektedir. Yaşam kalitesinin artmasını da sağlayan bu yağdan, tedavisi zor olan hastalıklarda da yararlanılmaktadır.
Bebek ve Çocuklarda İshali Durdurmak
Bağışıklık sistemleri tam gelişmediğinden bebeklerin ve küçük yaşta çocukların alerji ve hastalıklar nedeniyle ishal olma olasılıkları yüksektir. Bebeklerin yüzde 3’ünün anne sütünde bulunan proteinlere alerjisi olduğu tahmin edilmektedir. Bu alerjilerde ishale ek kusma ve döküntüler görülebilmektedir. Bebeklere ilaç kullanımı güvenli olmadığından doğal tedavi yöntemleri önerilmektedir.
- Bebeğe normalden fazla sıvı verin.
- Probiyotik gıdalardan olan kefir, yoğurt ve kültürlü sebzeler ya da ağızdan alınan damlalar gibi ek gıdalar verilebilir.
- Bebeğin altını sık değiştirmek sebebiyle ciltte tahriş ve pişik olabilmektedir. Bu durumda ılık su ve bez kullanımı uygundur.
- Cildi korumak için vazelin ve çinko oksit içeren merhem kullanılabilir.
- İshal üç gün içinde geçmezse doktoru aramak gerekmektedir.
