Çinko Takviyesi Ne İşe Yarar?

Çinko takviyesi ne işe yarar? Çinko, vücut için hayati işlevleri olan esansiyel bir moleküldür. Bitkisel ve hayvansal birçok besinde doğal olarak bulunur. Bu besinlerin yetersiz alınması veya emilim sorunları nedeniyle günlük çinko alımı vücut için yetersiz kalır. Daha güçlü bir bağışıklık sistemine, sağlıklı saç, cilt ve tırnaklara sahip olmak ve kemik mineral yoğunluğunun artmasını sağlamak için çinko takviyesi kullanılmalıdır.

Çinko Nedir?

Çinko vücut tarafından üretilemeyen ve depolanamayan eser bir mineraldir. Vücut tarafından üretilemediği için beslenmeyle ya da takviye olarak alınması gerekir. Sağlıklı bir şekilde vücut fonksiyonlarının yerine getirilmesi için önemli rollere sahiptir: {1*}

• Gen ekspresyonu
• Enzimatik reaksiyonlar
• Bağışıklık fonksiyonları
• Protein sentezi
• DNA sentezi
• Yara iyileşmesi
• Büyüme ve gelişme

Çinkonun Vücuttaki Görevleri Nelerdir?

Çinko, metabolizmaya, sindirime, sinir fonksiyonlarına ve diğer birçok işleme yardımcı olan 300’den fazla enzimin aktivitesi için gereklidir. Bağışıklık hücrelerinin gelişimi ve işlevi için oldukça önemlidir. DNA sentezi ve protein sentezi için temel oluşturur. Hücre büyümesi ve bölünmesindeki rolü nedeniyle vücudun büyümesi ve gelişmesi çinkoya bağlıdır. Tat ve koku alma duyuları için de gereklidir. {2*} {1*} {3*} {4*} {5*}

Çinko Takviyesinin Faydaları Nelerdir?

Sağlıklı vücut fonksiyonları için çinko mineraline ihtiyaç vardır. Yapılan araştırmalara göre çinkonun sağlığa sayısız faydası bulunmaktadır. Bu faydaların en önemlileri şunlardır;

Bağışıklık Sistemini Güçlendirir

Çinko bağışıklık sisteminin güçlü tutulmasına yardım eder. Bağışıklık hücresi fonksiyonu ve hücre sinyali için gerekli olmasından dolayı, eksikliğinde bağışıklık sistemi zayıflar. Yapılan çalışmalarda günlük 80-92 mikrogram çinko takviyesi kullanımının soğuk algınlığının süresini %33 oranında azaltabileceği gösterilmiştir. Ayrıca çinko takviyesi kullanımı enfeksiyonların yani iltihap oluşumunun riskini azaltır ve yaşlı bireylerde bağışıklık yanıtını destekler. {6*} {7*}

Bağışıklık Sistemi Nasıl Düzelir? Bağışıklık Sisteminin Aşırı Tepki Vermesi Nedir?

Yara İyileşmesini Hızlandırır

Çinko eksikliğinde yaralar daha geç iyileşirken çinko takviyesi alan bireylerin yaraları daha hızlı iyileşmeye başlar. Bu yüzden çinko, hastanelerde cilt yaralanmaları, yanıklar ve bazı ülser çeşitlerinin tedavisi için yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu mineral kollajen sentezinde, bağışıklık fonksiyonunda ve inflamatuar yanıtta çok önemli roller oynadığından yara iyileşmesi için gereklidir. {8*}

Yaşa Bağlı Gelişen Bazı Hastalıkların Riskini Azaltır

Çinko; pnömoni, enfeksiyon ve sarı nokta hastalığı gibi yaşa bağlı gelişen hastalıkların riskini büyük ölçüde azaltır. Vücudu enfeksiyonlardan korumaya yardımcı olan T hücrelerinin ve doğal öldürücü hücrelerin aktivitesini arttırarak oksidatif stresi azaltır ve immün yanıtı iyileştirir. Çinko takviyesi kullanan yaşlı bireylerde pnömoni riskinin azaldığı ve zihinsel performansın arttığı gözlenmiştir. 80 mikrogram çinko ile birlikte alınan A vitamini, C vitamini ve E vitamini görme kaybını önemli düzeyde azaltmaktadır. {7*} {9*} {10*} {11*} {12*}

Akne Tedavisine Yardımcı Olur

Akne tüm dünyada yaygın olan bir cilt hastalığıdır. Çalışmalardan elde edilen bilgilere göre hem topikal olarak çinko uygulanması (topikal tedavi ilaçların deriye uygulanması anlamına gelir) hem de ağızdan takviye olarak çinko alınması iltihabı azaltır. Böylece akne etkili bir şekilde tedavi edilebilir. Akneye sahip olan kişilerin vücutlarında çinko seviyelerinin düşük olma ihtimali yüksektir. Bu sebeple çinko takviyesi almak semptomları azaltmaya yardımcı olur. {13*} {14*}

İnflamasyonu Azaltır

Çinko, oksidatif stresi azaltır. Oksidatif stres, kalp hastalığı, kanser ve zeka geriliği gibi pek çok kronik hastalığa yol açan bir etken olan kronik inflamasyona sebep olur. {15*}

Çinko Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

Şiddetli çinko eksikliği nadir görülmektedir. Yine de genetik mutasyonları olan bireylerde, alkol bağımlılığı olan bireylerde ve bazı bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçları kullanan bireylerde çinko eksikliğine rastlanabilir. Şiddetli çinko eksikliği belirtileri arasında büyüme ve gelişmede meydana gelen bozukluklar, kronik ishal, cinsel olgunlukta gecikme, deri döküntüleri ve davranış sorunları bulunmaktadır. Çinko eksikliğinin daha hafif seyreden formlarına, özellikle yetersiz beslenen ve gelişmekte olan ülkelerdeki çocuklarda yaygın olarak rastlanmaktadır. Dünya çapında yaklaşık olarak 2 milyar insanın yetersiz beslenme yüzünden çinko eksikliğinin olduğu bilinmektedir. Çinko eksikliğinin her yıl 5 yaş altındaki çocuklarda 450.000’den fazla ölüme neden olduğu tahmin edilmektedir. Hafif çinko eksikliğinin belirtileri ise bağışıklığın zayıflaması, saçların incelmesi, cildin kuruması, ishal, iştahın azalması, duygu durum bozuklukları ve yara iyileşmesinin yavaşlamasıdır. {16*}

Çinko eksikliği bakımından riskli olan gruplar: {17*}

• Sadece anne sütüyle beslenen 1 yaşından büyük bebekler
• Crohn hastalığı gibi mide-bağırsak hastalığına sahip olanlar
• Orak hücreli anemi hastalığına sahip olanlar
• Kronik böbrek hastalığına sahip olanlar
• Hamile ve emziren kadınlar
• Vejetaryenler ve veganlar
• Aşırı alkol tüketenler
• Yetersiz beslenen kişiler

Çinko eksikliğini laboratuvar testleri kullanarak tespit etmek zordur. Bu yüzden testler normal seviyeleri gösterse bile hala eksiklik olabilir. Çinko eksikliği tanısında saçların çinko yeterliliği açısından incelenmesi ve çinko tat testinin kullanılması gerekir. {18*}

Çinko Faydaları Nelerdir? Çinko Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Çinko İçeriği Yüksek Olan Besinler Nelerdir?

Pek çok besinin doğal olarak çinko içeriği yüksek olsa da bazı hazır besinlerin içeriği çinkonun sentetik formları ile güçlendirilmektedir. Bu besinler arasında hazır kahvaltılık gevrekler, kek, galeta, bisküvi gibi unlu mamuller ve snack (atıştırmalık) barlar yer alır. {19*}

Çinko içeriği zengin olan besinler şunlardır:

• Kabuklu deniz ürünleri: İstiridye, midye, ıstakoz
• Et: Sığır eti, kuzu eti
• Kümes hayvanları: Hindi eti, tavuk eti
• Balık: Sardalya, somon ve dil balığı
• Baklagiller: Nohut, mercimek, barbunya, siyah fasulye
• Tam tahıllar: Yulaf, kinoa, esmer pirinç
• Sebzeler: Mantar, pancar bezelye, kuşkonmaz, yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, pazı, roka)
• Kuru yemiş ve yağlı tohumlar: Kaju fıstığı, yer fıstığı, kabak çekirdeği, susam
• Süt ürünleri: Süt, yoğurt ve peynir
• Yumurta

Et ve kabuklu deniz ürünleri gibi hayvansal kaynaklar, baklagiller ve tam tahıllar gibi bitkisel kaynaklara göre vücut tarafından daha kolay emilir. Aynı zamanda hayvansal ürünlerin çinko içerikleri daha fazladır. {20*}

Kırmızı et mükemmel bir çinko kaynağıdır. Çiğ olarak 100 gr kıyma 4,8 mg çinko içerir yani bu da günlük alınması gereken miktarın %44’ü demektir. Kabuklu deniz ürünleri sağlıklı ve aynı zamanda düşük kalorili çinko kaynaklarıdır. Nohut, mercimek ve fasulye gibi baklagiller önemli miktarda çinko içerirler. Baklagil ve tahılların içeriğindeki fitatlar çinko ve diğer minerallerin emilimini engellemektedir. Bu yüzden baklagil ve tahıllardan alınan çinko hayvansal kaynaklardan alınan çinko kadar iyi emilemez. Emilimi arttırmak için bitki kaynaklarının ısıtılması, filizlenmesi, ıslatılması veya fermente edilmesi gereklidir.

Yağlı tohumların salatalara, çorbalara, yoğurt ve diğer besinlere eklenmesi çinko yararlanımını arttıracaktır. Yumurta orta düzeyde çinko içerir. Örneğin 1 büyük yumurta yediğiniz zaman günlük çinko ihtiyacının %5’i karşılanmış olacaktır. Sebze ve meyvelerin çoğu zayıf çinko içeriğine sahiptirler. Ek olarak bitter çikolata da iyi bir çinko kaynağıdır ancak birincil çinko kaynağı olarak değil ölçülü şekilde tüketilmelidir.

Çinko Takviyesinin Zararları Nelerdir?

Çinko eksikliği sağlık sorunlarına yol açabilir fakat tam tersi çinko takviyesinin fazla alınması da olumsuz etkilere yol açabilir. Çinko fazlalığı görülmesinin en belirgin nedeni çok fazla çinko takviyesi kullanılmasıdır.

Çinko fazlalığının belirtileri şunlardır: {21*}

• Mide bulantısı ve kusma
• İştah kaybı
• İshal
• Karın krampları
• Baş ağrısı
• Azalan HDL (iyi) kolesterol seviyeleri

Çok fazla çinko alımı diğer besin öğelerinde de eksikliğe neden olabilir. Örneğin yüksek düzeyde çinko alımı bakır ve demir emilimini engelleyebilir.

Günlük Alınması Gereken Çinko Miktarı Nedir?

Önerilen günlük çinko alım miktarları (RDI) şu şekildedir: {22*}

• Erkekler için 11 mg
• Kadınlar için 8 mg
• Hamileler için 11 mg
• Emziren kadınlar için 12 mg

Çinko için tolere edilebilen üst seviye günlük 40 mg’dır.

Hangi Çinko Formu Kullanılmalıdır?

Çinko minerali takviye olarak önerildiğinde çeşitli formlara sahip olabilir. Çinko takviyeleri çinko glukonat, çinko sülfat, çinko asetat formunda olabileceği gibi multivitaminlerde de yer alabilir. Takviye, çinko sitrat ve çinko glukonat gibi emilim oranı yüksek formlarda alınmalıdır. Emilimi zayıf olan çinko oksit tercih edilmemelidir. Çinko orotat insan vücudu için en erişilebilir çinko şekli olarak kabul edilmektedir. {23*}

Çoğu insan günlük alması gereken çinko ihtiyacını beslenme ile karşılayabilir. Ancak bu durum emilimi engelleyen tıbbi bir durumu olan bireyler ve yüksek doz takviye alması gereken bireyler için geçerli değildir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta takviye kullanmaya başlamadan önce mutlaka bir sağlık uzmanına danışılmasıdır. Tercih edilen takviyenin kullanım önerisine göre genellikle 4-6 aylık kürler halinde kullanılması yeterlidir ancak belirtiler ortadan kalkana kadar tekrar kullanmak gerekir.