Kolajen Nedir? Kolajenin Faydaları Nelerdir?

İnsan vücudunda sayıca en fazla bulunan protein olan kolajen; kan damarları, deri, kemikler, kaslar, sindirim sistemi ve tendonlarda bulunmaktadır. Vücutta en çok tip 1 hali bulunan kolajenin pek çok faydası vardır. Kolajen, cilde esneklik ve güç kazandırmasının yanı sıra ciltte bulunan ölü hücrelerin atılmasını kolaylaştırmaktadır. Ayrıca kolajen, tendon ve eklemler için de çok büyük öneme sahiptir.

İnsanlar yaşlandıkça vücuttaki kolajen üretimi azaltmaktadır. Kolajen üretiminin azaldığı bu dönemde vücutta cilt sarkması, cilt kırışıklığı, eklem ağrısı ve yaşlanma belirtileri meydana gelmektedir. Bu duruma ek olarak sigara kullanımı, güneş ışınlarına maruz kalmak, diyabet ve yetersiz beslenme gibi durumlar kolajen üretiminin azalmasına neden olmaktadır.

Yetersiz beslenme veya kolajen içerikli yiyeceklerin az tüketilmesi kolajen üretiminin azalmasına ve sindirim problemlerine neden olmaktadır. Kemik suyu gibi besinler kolajen üretimini arttırmaya yardımcı olmaktadır.

Kolajen Nedir?

Kolajen, 19 farklı aminoasit içermektedir. Arginin, prolin, glutamin, glisilin, kollagen gibi koşullu amino asitlerin sağlanması için kolajen çok uygun bir proteindir. Kolajen, birbirine bağlı 3 ayrı zincirden meydana gelmektedir. Zincirlerin her biri 1400 adet aminoasit içermektedir. {1*}

Zincirlerin içeriğinde bulunan en önemli aminoasit çeşitleri glisin ve prolin aminoasitleridir. Hayvanlardan elde edilen etlerde fazla miktarda bulunan glisin ve prolin aminoasitleri, et yemeyen insanlarda daha az bulunmaktadır. Hastalık esnasında ve stres altında kalındığı durumlarda vücutta üretilen kolajen seviyesi düşmektedir. Bu nedenle vücut için yeterli kolajen sağlanamadığı durumlarda vücut dışındaki kaynaklardan kolajen alınması gerekmektedir.

Kolajenin içerisinde bulunan aminoasitler ve bu aminoasitlerin faydaları şunlardır;

• Prolin: Kalp sistemine fayda sağlayan, kan damarlarını koruyan, eklemlerde oluşan sorunların iyileşmesine katkı sağlayan prolin aminoasidi, kolajenin %15’ine yakınını oluşturmaktadır. Prolin, vücutta herhangi bir sorun oluşmasını önlemeye yardımcı olmaktadır. {2*}
• Glisin: Kas gelişimine yardımcı olan, sağlıklı DNA zincirlerinin oluşmasına katkı sağlayan ve enerji üretiminin seviyesini yükselten glisin aminoasidi kolajenin üçte birini oluşturmaktadır. Glisin, vücuttaki hücrelerin doğru şekilde çalışmasını ve kreatin oluşmasını sağlamaktadır.
• Glutamin: Kaslarda üretilebilen ve vücutta fazla miktarda yer alan glutamin aynı zamanda dış kaynaklardan da alınmaktadır. Uyku sorunları, endişe, stres, gerginlik, güçsüz bağışıklık sistemi sorunları ve enerji düşüklüğü üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır. American Journal Of Clinical Nutriotion isimli dergide yayımlanan çalışmaya göre glutaminin büyüme hormonu üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sakinleştirici etki yaratan glutaminin vücutta salgılanması mental sağlığın düzeltilmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca glutamin, içerisinde fazla miktarda azot barındırdığından dolayı yaraların iyileşmesine de katkı sağlamaktadır. {3*}
• Arginin: L- arginin olarak tanınmaktadır. Arginin, kardiyovasküler sağlık ve atardamar sağlığı için gerekli olan nitrik aside dönüşmektedir. Erkeklerin libidosunu arttıran arginin aynı zamanda bağışıklık sitemini desteklemektedir. {4*}

Kolajenin Faydaları Nelerdir?

Kolajen, cilt sağlığından sindirim sistemi sağlığına kadar birçok faydası olan bir proteindir. Kolajen faydaları şunlardır;

Saç ve Cilt Sağlığını İyileştirmeye Yardımcı Olur

Kolajen, cilt sağlığı için son derece önemlidir. Yaşın ilerlemesi ile birlikte vücuttaki kolajen üretimi azalmaktadır. Kolajenin azalması ciltte kırışıklık ve sarkma meydana gelmesine neden olmaktadır. Ayrıca kolajenin azalması cildin esnekliğini de azaltmaktadır. Kolajen düzeyinin yüksek olması cildin pürüzsüz olmasını ve cilt hücrelerinin tazelenmesini sağlamaktadır.

35 ve 55 yaşları arasındaki kadınların katılımcı olduğu ve 8 hafta süren plasebo kontrollü bir çalışmada, kolajenin yaşlanma belirtileri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Çalışmaya katılan kadınlara günde bir kez 2.5-5 gram kolajen verilmiştir. Çalışma sonucunda kolajenin ciltteki kuruluğu azalttığı ve cildin esnekliğini arttırdığı tespit edilmiştir. {5*}

Vücuttaki kolajen miktarı azaldığında cilt eski esnekliğini yitirdiği için selülitler daha belirgin hale gelmektedir. Kolajen; vücuttaki çatlaklar ve selülitlerin giderilmesine yardımcı olmaktadır.

Eklem Ağrılarının Azalmasına Yardımcı Olur

Vücutta kolajen azaldığında eklemlerin ve tendonların hareket etmesi zorlaşmaya başlamaktadır. Bu durum da eklemlerin şişmesine ve ağrımasına neden olmaktadır. Kolajen; kemikleri ve eklemleri birbirine bağlamakta ve yaşlanma belirtilerinden kaynaklı oluşan ağrıları ve eklem ağrılarını azaltmaktadır.

Yapılan bir çalışmada romatoid artit hastalarına tip 2 kolajen desteği verilmiştir. Çalışma sonucunda bu hastaların eklem ağrılarında ve şişliklerinde iyileşme gözlemlenmiştir. Kolajenin romatoid artrit ve osteoartrit tedavilerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. {6*} {7*} {8*} {9*} {10*} {11*}

Uluslararası Tıp Bilimleri isimli dergide yayımlanan çalışmaya göre tip 2 kolajen desteği alan osteoartrit hastalarında, uyuma ve merdiven çıkma gibi günlük rutinlerin daha kolay bir şekilde yapıldığı gözlemlenmiştir. {12*}

Sindirim Sorunlarına Yardımcı Olur

Geçirgen Bağırsak Sendromu nedeni ile bağırsakta bulunan mikroplar ve zararlı partiküller, geçirgen hale gelen bağırsak astarından vücudun diğer kısımlarına ve kan dolaşımına yayılarak iltihaplanmalara ve sağlığın bozulmasına neden olmaktadır. Kolajen; zarar görmüş hücre duvarının onarılmasına, proteinlerin parçalanmasına ve bağırsak astarının işlevinin yerine getirilmesine yardımcı olmaktadır. Bu sayede Geçirgen Bağırsak Sendromunun iyileştirmeye de katkı sağlamaktadır. Kolajen, ürettiği bağ dokusu ile sindirim sistemini koruyan astarın iyileşmesine yardımcı olmaktadır.

Yapılan çalışmalarda, Geçirgen Bağırsak Sendromundan muzdarip kişilerde kolajen üretiminin azaldığını tespit etmiştir. Kolajenin içerisinde bulunan aminoasitler sindirim yolunu oluşturan dokuları oluşturduğundan dolayı bu sendromun iyileşmesine yardımcı olmaktadır. Buna yönelik olarak verilen kolajen desteği ile birlikte reflü, IBS, ülseratif kolit ve Crohn hastalıklarının belirtilerinin azaltılması ve iyileştirilmesi amaçlanmaktadır. {13*} Ayrıca kolajen, bağırsakta bulunan suyun daha kolay bir şekilde emilmesine yardımcı olmaktadır.

Metabolizmayı Hızlandırmaya ve Enerji Seviyesini Artırmaya Yardımcı Olur

Vücutta kolajenin artmasının faydalarından birisi de metabolizmayı hızlandırmasıdır. Kolajenin içerisinde bulunan glisinin görevi glikozu kasların kullanabilmesi için enerjiye çevirmektedir. Bu sayede kas dokusunun oluşumuna katkı sağlamaktadır. Kolajen, kas kütlesinin korunmasına yardımcı olmakta buna yönelik olarak da kemik sağlığına katkı sağlamaktadır. Ayrıca metabolizmayı hızlandırarak yağ yakma oranını arttırmaktadır. Vücudun kolajeni, işlevli bir proteine çevirebilmesi için C vitamini takviyesi alınması tavsiye edilmektedir.

Yapılan araştırmalarda glisinin, merkezi sinir ve sindirim sistemi üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Glisin, antioksidan kullanımını aktive ederek yaşlanma belirtilerinin önüne geçmektedir. Ayrıca RNA ve DNA’dan hücre elde edilmesinde de glisin yer almaktadır. {14*}

Kolajenin içerisinde bulunan arginin; metabolizmayı hızlandırmakta, kas dokusunu iyileştirmekte, yaraları tedavi etmekte, vücudun protein geliştirme kapasitesini arttırmakta ve büyümeye yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda vücut için gerekli enerji seviyesinin korunmasına yardımcı olan glutamin, hücrelere enerji sağlamaktadır. {15*}

Saç, Tırnak ve Dişleri Güçlendirmeye Yardımcı Olur

Saç, tırnak ve dişlerin temeli kolajen’dir. Kolajen, saç dökülmesinin azaltılması, tırnak ve dişlerin güçlendirilmesini sağlamaktadır. Journal Of Investigative Dermatology dergisinde yayımlanan araştırmada kolajenin saç dökülmesi ve farklı cilt rahatsızlıkları için tedavi edici olarak kullanılabileceği bulgusuna ulaşılmıştır. {16*}

Karaciğer Sağlığını İyileştirmeye Yardımcı Olur

Kolajen; kan akışını düzenlemeye, kalp sağlığını korumaya ve vücudu toksik maddelerden temizlemeye yardımcı olmaktadır. Kolajenin içerisinde yer alan glisin; zararlı maddelerin ve alkolün karaciğere geçmesini önleyerek karaciğeri korumaktadır. Yapılan araştırmalarda glisinin, alkol kaynaklı karaciğer hasarının ve diğer karaciğer hastalıkları belirtilerinin azaltılmasında etkili olduğu tespit edilmiştir. {17*}

Kalp ve Damar Sağlığını Korumaya Yardımcı Olur

Prolin; kalpte bulunan arter duvarlarındaki yağın vücutta dolanımına izin vermekte ve arterlerdeki yağ oranının azalmasını sağlamaktadır. Arterlerin ve eklemlerin bozulan dokularının iyileştirilmesini ve yenilenmesine yardımcı olmaktadır. Yaş ilerledikçe vücuttaki kıkırdakları korumaya yardımcı olurken aynı zamanda vücudu şok etkilere karşı korumaktadır. Arterlerde meydana gelebilecek plak birikintisini önlemekte ve damar sertleşmesine engel olmaktadır. {18*}

Arginin; nitrik oksit oranını arttırmakta ve bu sayede arterlerin büyümesini sağlayarak kan dolaşımını iyileştirmektedir. Aynı zamanda kan damarlarını ve kas hücrelerini rahatlatmaktadır.

Kolajenin Türleri Nelerdir?

Journal Of Supramolecular Structure dergisi prokolajeni şu şekilde tanımlamıştır “kolajen sentezi sürecinde fibroblastlar ve diğer hücreler tarafından oluşturulan kolajenin öncüsüdür”. {19*} {20*} Kolajen, hayvanların dokularında ip şeklinde yer almaktadır. Kolajenin üç ya da dört zinciri bulunmaktadır. Polipeptit zinciri; mikrofibril sarmal ve molekül yapılarından oluşmaktadır.

Wellcome Trust Center For Cell Matrix- Research’ın açıklamasına göre “Kolajen, karakteristik eksenel periyodik sahip çok uzun fibriller olarak hayvan dokularında bol miktarda bulunmaktadır.” Kolajen fibril, dokuların korunmasını sağlamakta ve aynı zamanda dokuların biçiminin açıklanmasına yardımcı olmaktadır. Mirofiber yapı, kolajeni oluşturmaktadır. {21*}

İnsanların vücudunda 16 tane değişik kolajen çeşidi bulunmaktadır. Tip 1, 2, 3, 5 ve tip 10 kolajen türleri de bu 16 tür içerisinde bulunmaktadır. Vücutta bulunan kolajenin %90 ya %80’ini tip 1, tip2 ve tip 3 kolajen oluşturmaktadır. Tip 1 kolajen kendi başına vücudun kolajen miktarının %90’ını oluşturmaktadır. Yapılan çalışmalarda vücutta farklı kolajen türlerinin de olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca gıdaların bir kısmı vücuda kolajen desteği almak için kullanılmaktadır. {22*} {23*}

Kolajenin farklı türleri ve bunların faydaları şunlardır;

• Tip 1 Kolajen: Vücutta en yüksek oranda bulunan kolajen türü olan tip 1 kolajen; deri, tendon, organlar ve bağlar gibi vücudun farklı bölgelerini oluşturan liflerden meydana gelmektedir. Cilde esneklik kazandıran tip 1 kolajen, aynı zamanda yaraların tedavi edilmesine ve kemiklerin oluşmasına yardımcı olmaktadır.
• Tip 2 Kolajen: Kıkırdak oluşmasına katkı sağlayan tip 2 kolajen, yaşlılığa bağlı gelişen eklem ağrılarının ve artrit belirtilerinin giderilmesine yardımcı olmaktadır.
• Tip 3 Kolajen: Cildi ve organları oluşturan, hücrelerin doku şeklinde birlikte olmasına yardımcı olan yapıdan ve retiküler liflerden meydana gelmiştir. Tip 1 kolajen ile birlikte bulunmaktadır. Cildin esneklik ve sıkılık kazanmasını sağlamaktadır. Tip 3 kolajen aynı zamanda dokunun ve kan damarlarının meydana gelmesini sağlamaktadır. Bu konuya yönelik yapılan çalışmalarda kolajen eksikliğinin erken ölümlere ve kan damarlarının parçalanmasına neden olabileceği tespit edilmiştir. {24*}
• Tip 4 Kolajen: Kasları ve organları saran dokunun oluşmasını sağlayan endotel hücrelerinde yer alan hücre dışı matriks yapısının oluşmasını sağlamaktadır. Hücre dışı matriks yapısı olan bazal laminadaki kan damarı ve sinirlerin işlevi için tip 4 kolajenin önemi büyüktür. Tip 4 kolajen sindirim organlarımızda bulunmakta ve bazal laminanın alt ve üst tabakası altındaki boşluk kısımlarında yer almaktadır. Üst kısmında bulunacağı doku için bir sıvı tabakası şekline sahiptir.
• Tip 5 Kolajen: Kadınların plasentalarını, saç tellerini, hücreleri ve dokuyu oluşturmaya yardımcı olmaktadır. {25*}
• Tip 10 Kolajen: Eklem kıkırdaklarının ve yeni eklemlerin oluşmasına katkı sağlamaktadır. Kemik kırıklarının iyileşmesine yardımcı olurken aynı zamanda zarar görmüş hareketli eklemlerin düzelmesinde aktif rol almaktadır. {26*}

Hangi Gıdalardan Kolajen Alınmaktadır?

Vücut için balık, yumurta kabuğu zarı, tavuk ve sığır etinden kolajen takviyesi alınmaktadır. Kolajen takviyesi alınan gıdalar şunlardır;

• Sığır Kolajeni: İneklerin kemik, kas ve derilerinden elde edilmektedir. Bu kolajen genellikle tip 1 ve tip 3 kolajen olmaktadır. İnsan vücudunda en çok bulunan kolajen türleri olduğundan dolayı kolay uyum sağlamaktadır. İçeriğinde glisin ve prolin bolca bulunmaktadır. Kreatin ve kas üretimine yardımcı olmaktadır.
• Tavuk Kolajeni: Tip 2 kolajen yapısındadır ve kıkırdak oluşumuna katkı sağlamaktadır. Eklem sağlığını korumaya yardımcı olurken yaşlanma belirtileri üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır. Kolajen destekleri yaygın olarak tavuk kolajeni şeklinde olmaktadır.
• Balık Kolajeni: Vücuda glisin, prolin, hidroksiprolin ve tip 1 kolajen içeriklerini sağlamaktadır. Balık kolajenin kan damarları, sindirim, kemikler, cilt ve önemli organlar için son derece büyük yararları vardır. Kolajen zincirinin önemli kısımlarından biri olan hidroksiprolin, eklem hasarları ve yaşlanma semptomları üzerinde etkilidir. Kolajenin dengesi için hidroksiprolin olması gereklidir. Hidroksiprolin; prolin amoniasitlerinin değiştirilmesi sonucunda oluşmaktadır. Bu oluşumun gerçekleşmesi için ise C vitamini gerekmektedir. Vücutta C vitaminin az bulunması kolajen miktarında değişikliğe neden olmaktadır.
• Yumurta Kabuğu Zarı Kolajeni: Yumurtanın beyaz kısmında ve kabuk kısmında yer alan yumurta kolajeni, tip 1 kolajen içermektedir. Yumurta kolajeni tip 3, 4 ve tip 10 kolajen de içermektedir ancak en fazla tip 1 kolajen içermektedir. Hyaluronik asit, bağ dokusu meydana getirme, yaraların onarılması ve ağrıların azaltılması gibi etkileri olan aminoasit üretiminde rol almaktadır. {27*}

Kolajen Peptitler Nedir?

Kolajen ile benzer aminoasit grubunu içeren kolajen peptitler; kısa protein zincirlerine sahip olmak için hidroliz aşamasından geçmiş olan kolajen çeşididir. Kolajen peptitler; soğuk veya sıcak suda ayrışmakta ve sindirimi kolaylaştırmaya yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda kolajen peptitlerin; cilt ve saç sağlığının düzeltilmesi, eklem ağrılarının giderilmesi ve bağırsak sağlığının iyileştirilmesi gibi faydaları vardır.

Kolajen Almanın Yolları Nelerdir?

Vücuda daha fazla kolajen desteği almak için şunlar yapılmaktadır;

• Kolajen desteği için kemik suyu içilmektedir.
• Dışarıdan kolajen desteği toz ya da kapsül şeklinde alınabilmektedir. Alınan kolajen takviyeleri vücutta yeni kolajen üretimini sağlayacak hidrolize kolajenlerdir.
• Kolajen peptit alındığı durumlarda takviyeninin kolay emilimine uygun bir beslenme tercih edilmektedir.

Hayvanların doku, tendon ya da bağ gibi atılan kısımları yüksek miktarda kolajen içermektedir. Tavuk suyu ya da dana eti suyundan yapılan çorbalar kolajen miktarı yüksek yiyeceklerdir. Kolajen içerikli takviyeler ve protein tozları; içeceklere ve yemeklere eklenerek kullanılmaktadır.

Kolajen ve Jelatin Arasındaki Fark Nedir?

Kolajenin parçalanması sonucunda jelatin meydana gelmektedir. Kemik suyunda yüksek oranda kolajen bulunmaktadır. Kemik suyunun elde edilmesi sırasındaki pişirme işleminde kolajen parçalanarak jelatine dönüşmektedir. Çin tıbbında tedavi edici olarak kullanılan jelatin, özellikle yiyeceklere alerjisi olan kişilere büyük fayda sağlamaktadır. Sindirimi kolaylaştıran jelatin, sindirim sistemindeki sorunların giderilmesine de yardımcı olmaktadır.

Jelatin içeriği bakımından zengin olan kemik suyu, Geçirgen Bağırsak Sendromunun iyileştirilmesine ve mukoza zarının onarılmasına katkı sağlamaktadır.

Kolajenin Zararları Nelerdir?

Kolajenin bilinen bir yan etkisi bulunmamaktadır. Ancak kolajen alerjisi olan kişiler ve yüksek miktarda kolajen alanlar için yan etki ihtimali bulunmaktadır. Tip 2 kolajen tavukta, tip 1 ve tip 3 kolajen sığır, yumurta zarı kabuğu ya da balıkta yüksek oranda bulunmaktadır. Bu gıdalara alerjisi olan kişilerin bu gıdalardan kolajen alması tavsiye edilmemektedir. Bir yan etki olmamasına karşın kolajen takviyesi tozları ya da haplarının kötü koku koktuğu söylenmektedir.

Kolajen Hakkında Genel Bilgiler

Kiraz, yaban mersini ve kiraz gibi yiyecekler prolin, bakır, C vitamini ve antosiyanidleri fazla yiyeceklerdir ve kolajen üretimini desteklemektedir. Alınan kolajen desteğinin vücutta etkin hale gelmesi için C vitamini ile birlikte alınması gerekmektedir.

Kolajen takviyesinin yararını yükseltmek için hidrolize kolajen ya da kolajen peptileri alınması önerilmektedir. Tavuk, yumurta, süt, balık gibi hayvanlardan elde edilen gıdalar kolajen üretiminin arttırılmasına katkı sağlamaktadır.