Crohn Hastalığı Nedir?

Crohn hastalığı, bir tür inflamatuar bağırsak hastalığıdır. Crohn’s & Colitis Foundation of America’ya (CCFA) göre 780.000 kadar Amerikalı bu hastalığa sahiptir. {1*}

Crohn hastalığı hakkında daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. Araştırmacılar,  bu hastalığın nasıl başladığından, hangi bireylerde görülmesi muhtemel olduğundan veya en iyi nasıl yönetileceğinden emin değillerdir. Son 30 yılda hastalığın tedavisindeki önemli gelişmelere rağmen, henüz bir tedavi mevcut değildir.

SAĞLIK TÜYOLARI İÇİN TIKLAYINIZ

Crohn hastalığı en sık olarak ince bağırsakta ve kolonda görülmektedir. Ağızdan anüse kadar gastrointestinal (GI) sistemin herhangi bir bölümünü etkileyebilmektedir. GI yolun bazı bölümlerinde görülebilmekte bazı bölümlerinde ise görülmemektedir.

Crohn hastalığı için şiddet aralığı hafif ve ağır olmak üzere değişebilmektedir. Belirtiler zamanla değişebilmektedir. Ağır vakalarda, hastalık yaşamı tehdit eden alevlenmelere ve komplikasyonlara yol açabilmektedir.

Menopozun Etkilerini Azaltacak Doğal Tedavi Yöntemleri. Doğal Menopoz Tedavisi Hakkında Detaylı Bilgi Almak İçin Youtube Videomuzu İzleyebilirsiniz. 

Crohn Semptomları

Crohn hastalığının semptomları genellikle yavaş yavaş gelişmektedir. Bazı semptomlar da zamanla daha da kötüleşebilmektedir. Mümkün olmasına rağmen, semptomların aniden ve çarpıcı bir şekilde gelişmesi nadir olarak gözlenmektedir.

Crohn hastalığının en erken belirtileri:

•  İshal
• Karın krampları
• Dışkıda kan görülmesi
• Ateş
• Yorgunluk
• İştahsızlık
• Kilo kaybı
• Bağırsak hareketlenmelerinden sonra bağırsakların boş değilmiş gibi hissedilmesi
• Sık sık bağırsak düzenleyici hareketleri yapmaya ihtiyaç duymak

Bazen bu semptomları gıda zehirlenmesi, mide rahatsızlığı veya alerji gibi başka bir durumun semptomlarıyla karıştırmak mümkün olabilmektedir. Bu semptomlardan herhangi biri devam ederse bir doktora görünmek gerekmektedir.

Hastalık ilerledikçe semptomlar daha şiddetli hale gelebilmektedir.

Daha şiddetli semptomlar şunlardır:

• Anüsün yakınında ağrıya neden olan perianal fistül
• Ağızdan anüse kadar herhangi bir yerde meydana gelebilecek ülserler
• Eklemlerin ve cildin iltihaplanması
•  Nefes darlığı veya anemi nedeniyle egzersiz yapma yeteneğinin azalması

Erken teşhis ciddi komplikasyonları önlemeye ve tedaviye erken başlanmasına yardımcı olur.

Crohn Hastalığına Neler Sebep Olur?

Crohn hastalığına neyin neden olduğu net değildir. Bununla birlikte, belirli faktörler hastalığın gelişimini etkileyebilmektedir.

Chron hastalığına sebep olan bazı faktörler şunlardır:

• Bağışıklık sistemi
• Genler
• Çevre

CCFA’ya göre Crohn hastalığı olan kişilerin %20’sinin bir ebeveyninde, çocuğunda veya kardeşinde de bu hastalık bulunmaktadır.

Yapılan bir araştırmaya göre, bazı faktörler hastalığın semptomlarının şiddetini etkileyebilmektedir. Bu faktörler:

• Sigara içme
• Yaş
• Rektumun tutulup tutulmaması
• Hastalığın süresi

Crohn hastalığı olan kişilerin ayrıca bakteri, virüs, parazit ve mantarlardan kaynaklanan bağırsak enfeksiyonları geliştirme olasılığı daha yüksektir. Bu durum semptomların şiddetini etkileyebilmekte ve komplikasyonlara neden olabilmektedir.

Crohn hastalığı ve tedavileri, bağışıklık sistemini de etkileyerek bu tür enfeksiyonları daha da kötüleştirebilmektedir.

Crohn hastalığında mantar enfeksiyonları yaygındır. Bu enfeksiyonlar hem akciğerleri hem de bağırsak yolunu etkileyebilmektedir. Daha fazla komplikasyonu önlemek için bu enfeksiyonların teşhis edilmesi ve mantar önleyici ilaçlarla uygun şekilde tedavi edilmesi önemlidir.

Birçok Hastalığa Neden Olan Kronik İltihap Nedir?

Crohn ’un Tanısı

Crohn hastalığının teşhisi için tek bir test sonucu yeterli değildir. Tanısı için şu testler yapılmaktadır;

• Kan testleri, anemi ve inflamasyon gibi belirli durumların tespitine yardımcı olabilmektedir.
• Dışkı testi, sindirim sistemi kanalındaki kanı tespit etmede kullanılabilmektedir.
• Sindirim sistemi kanalının daha iyi görülebilmesi için endoskopi uygulanabilmektedir.
• Kalın bağırsağı incelemek için kolonoskopi uygulanabilmektedir.
• Tomografi ve MR taramaları gibi görüntüleme testleri, ortalama bir röntgen taramasından daha fazla ayrıntı vermektedir. Her iki test de doku ve organların belirli bölgelerinin görülmesine olanak tanımaktadır.
• Bağırsak yolu dokusunun daha yakından incelenmesi için endoskopi veya kolonoskopi sırasında bir doku örneğinin biyopsiyle alınması işlemi yapılabilmektedir.
• Doktor tarafından gerekli tüm testlerin gözden geçirilmesi tamamlandıktan ve belirtilerin diğer olası nedenleri ekarte edildikten sonra, Crohn hastalığı tanısı konmaktadır.

Crohn Hastalığının Tedavisi

Crohn hastalığı için bir tedavi henüz mevcut değildir, ancak hastalık yönetilebilmektedir. Belirtilerin şiddetini ve sıklığını azaltabilecek çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur.

İlaçlar

Crohn hastalığını tedavi etmek için çeşitli ilaç türleri mevcuttur. Diyareyi ve inflamasyonu önleyici ilaçlar yaygın olarak kullanılmaktadır. Daha gelişmiş ilaç seçenekleri, hastalığı tedavi etmek için vücudun bağışıklık sistemini kullanan biyolojikleri içermektedir.

İhtiyaç duyulan ilaçlar veya ilaç kombinasyonları, semptomlara, bireyin hastalık geçmişine, durumunun ciddiyetine ve tedaviye nasıl yanıt verdiğine bağlıdır.

Anti-inflamatuar İlaçlar

Doktorların Crohn hastalarını tedavi etmek için kullandıkları iki ana anti-inflamatuar ilaç türü, oral 5-aminosalisilatlar ve kortikosteroidlerdir. Anti-inflamatuar ilaçlar genellikle Crohn hastalığı tedavisi için alınan ilk ilaçlardır.

Bu ilaçlar genellikle hafif semptomlar ve seyrek hastalık alevlenmeleri olduğunda alınmaktadır. Kortikosteroidler daha şiddetli semptomlar için kullanılmakta, ancak kısa bir süre için alınmaktadır.

İmmünomodülatörler

Aşırı aktif bir bağışıklık sistemi, Crohn hastalığının semptomlarına yol açan inflamasyona neden olmaktadır. İmmünomodülatör adı verilen bağışıklık sistemini etkileyen ilaçlar, inflamatuar yanıtı azaltabilmekte ve bağışıklık sisteminin tepkisini sınırlayabilmektedir.

Antibiyotikler

Bazı doktorlar antibiyotiklerin Crohn hastalığının bazı semptomlarını ve bazı olası tetikleyicileri azaltmaya yardımcı olabileceğine inanmaktadır.

Antibiyotikler drenajı azaltabilir ve hastalığın dokular arasında anormal bağlantılara neden olduğu fistülleri iyileştirebilmektedir.

Vücuda Zarar Veren ve Yaygın Olarak Kullanılan Antibiyotikler

Biyolojik Tedaviler

Şiddetli Crohn hastalığında doktorlar hastalıktan kaynaklanabilecek inflamasyon ve komplikasyonları tedavi etmek için bir dizi biyolojik tedaviden birini deneyebilmektedirler. Biyolojik ilaçlar, inflamasyonu tetikleyebilecek spesifik proteinleri bloke edebilmektedir.

Cerrahi

Küçük çaplı invaziv tedavilerin ve yaşam tarzı değişikliklerinin semptomları iyileştiremediği durumlarda, ameliyat gerekebilmektedir. CCFA, Crohn hastalığı olan kişilerin yaklaşık %75’inin hayatlarının bir noktasında ameliyat olması gerektiğini belirtmektedir.

Crohn hastaları için yapılan bazı ameliyatlarda, sindirim sisteminin hasarlı kısımları çıkarılır ve sağlıklı bölümlerle yeniden bağlanır. Diğer prosedürlerde ise hasarlı doku onarılır, yara dokusu veya derin enfeksiyonlar tedavi edilir.

Diyet

Besinler Crohn hastalığına neden olmaz, ancak alevlenmesini tetikleyebilmektedir.

Crohn teşhisi konulduktan sonra, doktorlar bir diyetisyen ile görüşülmesini önermektedir. Diyetisyen, besinlerin semptomları nasıl etkileyebileceğini ve bu hastalıkta diyetin nasıl yardımcı olabileceğinin anlaşılmasına yardımcı olmaktadır.

Başlangıçta diyetisyenler bir yemek günlüğü tutulmasını istemektedirler. Bu yemek günlüğü, bireyin ne tükettiğini ve bireye tükettiği besinin nasıl hissettirdiğini detaylandırmaktadır.

Bu bilgiyi kullanarak, diyetisyen bir yemek planı oluşturmaktadır. Bu diyet değişiklikleri, tüketilecek yiyeceklerden daha fazla besin alınmasına yardımcı olurken, yiyeceklerin neden olabileceği olumsuz yan etkileri de önlemektedir.

Crohn Hastalığı Diyeti

Crohn hastalığı olan bir kişi için işe yarayan bir diyet planı bir başkası için etkili olmayabilmektedir. Bunun nedeni, hastalığın farklı insanlarda sindirim sistemi yolunun farklı alanlarını tutabilmesidir.

Bir Crohn hastasına en uygun diyeti oluşturmak önemlidir. Bu da diyete belirli yiyecekleri eklerken veya çıkarırken semptomların takip edilmesiyle yapılabilmektedir. Yaşam tarzı ve diyet değişiklikleri, semptomların tekrarlanmamasını ve şiddetinin azalmasını sağlayabilmektedir.

Lif Tüketiminin Ayarlanması

Bazı insanlar yüksek lifli, yüksek proteinli bir diyete ihtiyaç duyarken bazı insanlar için meyve ve sebzeler gibi yüksek lifli besinler sindirim sistemlerinde rahatsızlığa neden olabilmektedir. Bu durumda, bu bireylerin düşük lifli bir diyet uygulamaları gerekmektedir. {2*}

Yağ Tüketiminin Sınırlanması

Crohn hastalığı, vücudun yağ parçalama ve besin emilimini etkileyebilmektedir. Fazla yağ, ince bağırsaktan kolona geçerek diyareye neden olabilmektedir.

Ancak, yapılan bir çalışmada bitki bazlı yağlardan oluşan bir diyetin Crohn hastalarının bağırsak mikrobiyatasını değiştirmede olumlu etkileri olduğu öne sürülmüştür.

Günlük Süt ve Süt Ürünü Tüketiminin Sınırlanması

Crohn hastaları bazı süt ürünlerini sindirmekte güçlük çekebilmektedir. Süt tüketmek bazı insanlarda mide rahatsızlığına, karın kramplarına ve diyareye neden olabilmektedir. {3*}

Süt Faydaları Nelerdir?

Yeterli Su Tüketimi

Crohn hastalığı, vücudun sindirim sisteminde su emilimini etkileyebilmektedir. Bu da dehidrasyona (susuzluk) neden olabilmektedir. İshal veya kanama durumunda dehidrasyon riski özellikle yüksektir. {4*}

Alternatif Vitamin ve Mineral Kaynakları

Crohn hastalığı, bağırsaklardan besin emilimini etkileyebilmektedir. Besin açısından yoğun beslenmek yeterli olmayabilir. İhtiyaç durumunda doktorlar multivitamin takviyesi verebilmektedirler.

Crohn İçin Doğal Tedaviler

Bazı insanlar, Crohn hastalığı da dahil olmak üzere çeşitli durum ve hastalıkların semptomlarını yönetmeye yardımcı olması için tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemlerini kullanmaktadır.

Gıda ve İlaç İdaresi bunları tedavi için onaylamamıştır, ancak bazı insanlar ana ilaçlara ek olarak bunları kullanmaktadır. Fakat bir doktora danışmadan mevcut tedavi planlarına yeni tedaviler eklenmesi önerilmemektedir.

Crohn hastalığı için bazı tamamlayıcı ve alternatif tedaviler şunlardır:

• Probiyotikler: Bunlar, bağırsak yolundaki yararlı bakterilerin gelişimine ve yeniden oluşumuna yardımcı olabilecek canlı bakterilerdir. Probiyotikler ayrıca mikroorganizmaların bağırsağın doğal dengesini bozmasını ve Crohn hastalığının alevlenmesini önlemeye yardımcı olabilmektedir. Fakat probiyotiklerin etkinliği ile ilgili bilimsel veriler sınırlıdır.
• Prebiyotikler: Bunlar kuşkonmaz, muz, enginar ve pırasa gibi bitkilerde bulunan, bağırsaklardaki yararlı bakterileri beslemeye ve sayılarını artırmaya yardımcı olan potansiyel olarak faydalı besin ögeleridir.
• Balık yağı: Balık yağı omega-3 açısından zengindir. Somon ve uskumru gibi yağlı balıklar omega-3 bakımından zengindir.
• Takviyeler: Pek çok insan, bazı şifalı otların, vitaminlerin ve minerallerin, Crohn hastalığına bağlı inflamasyon da dahil olmak üzere çeşitli hastalıkların semptomlarını hafiflettiğine inanmaktadır. Hangi takviyelerin faydalı olabileceğine dair araştırmalar hala devam etmektedir.
• Aloe vera: Bazı insanlar aloe vera bitkisinin inflamasyonu önleyici özelliklere sahip olduğuna inanmaktadır. İnflamasyon, Crohn hastalığının temel bileşenlerinden biri olduğundan, insanlar aloe verayı doğal bir anti-inflamatuar olarak kullanabilmektedir. Ancak, aloe veranın Crohn hastalığında yararlı etkileri olduğunu öne süren güncel bir araştırma bulunmamaktadır.
• Akupunktur: Vücuttaki çeşitli noktaları uyarmak için deriye stratejik olarak iğne batırma uygulamasıdır. Yapılan bir araştırma, akupunkturun, cildin üzerinde veya yakınında, kurutulmuş şifalı otların yakılarak uygulandığı ve bir tür geleneksel Çin tıbbı olan yakı ile birlikte, Crohn hastalığının semptomlarını iyileştirdiğini göstermiştir. Bunun için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Doktor kontrolü dışında bu tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemlerinin uygulanması Crohn hastalığında kullanılan ilaçların veya diğer tedavilerin etkinliğini etkileyebilmektedir. Bazı durumlarda, bir etkileşim veya yan etki tehlikeli, hatta yaşamı tehdit edici olabilmektedir.

Crohn Ameliyatı

Crohn hastalığı cerrahisi son çare tedavi olarak kabul edilir, ancak Crohn hastalarının dörtte üçünün semptomlarını veya komplikasyonlarını hafifletmek için ameliyata ihtiyaç duyulmaktadır.

İlaçlar artık işe yaramadığında veya tedavi edilemeyecek kadar şiddetli hale geldiğinde, bazı ameliyatlar uygulanabilmektedir. Bunlar:

• Striktürplasti: Dokudaki yara izi veya hasarın etkilerini azaltmak için bağırsakları genişletme ve kısaltma uygulamasıdır.
• Bağırsak rezeksiyonu: Hasarlı bağırsak bölümleri çıkarılır. Sağlıklı bağırsak ile yeni bir bağırsak oluşturulması sağlanır.
• Ostomi: Vücudun atıkları ortadan kaldırabileceği bir delik açılır. Bunlar genellikle ince veya kalın bağırsağın bir kısmı çıkarıldığında gerçekleştirilir.
• Kolektomi: Kolonun hastalıklı veya hasarlı bölümleri çıkarılır.
• Proktokolektomi: Kolon ve rektumu çıkarmak için yapılan ameliyattır. Bu ameliyat sonrası, ayrıca bir kolostomiye (atıkları boşaltmak için kalın bağırsakta bir delik) ihtiyaç duyulmaktadır.

Crohn hastalığı ameliyatı semptomları hafifletmek için yararlıdır, ancak riskleri de bulunmaktadır.

 Crohn Hastalığının Çeşitleri

Crohn hastalığının sindirim sistemindeki yerine bağlı olarak altı çeşidi vardır. Bunlar:

• Gastroduodenal Crohn Hastalığı: Bu yaygın olmayan durum esas olarak mideyi ve ince bağırsağın ilk kısmı olan duodenumu etkilemektedir.
• Jejunoileitis: Bağırsağın jejunum adı verilen ikinci kısmında meydana gelmektedir. Gastroduodenal Crohn Hastalığı gibi, bu çeşidi daha az görülür.
• İleitis: İleit, ince bağırsağın veya ileumun son kısmındaki iltihaplanmadır.
• İleokolit: İleumu ve kolonu etkilemektedir ve Crohn hastalığının en yaygın çeşididir.
• Crohn Koliti: Sadece kolonu etkilemektedir. Hem ülseratif kolit hem de Crohn koliti sadece kolonu etkiler, ancak Crohn koliti, bağırsağın daha derin katmanlarını da etkileyebilmektedir.
• Perianal Hastalık: Genellikle fistüller veya dokular arasındaki anormal bağlantılar, derin doku enfeksiyonları ve ayrıca anüs çevresindeki dış deride yaralar ve ülserler olarak bilinir.

Crohn Hastalığı ve Ülseratif Kolit

Crohn hastalığı ve Ülseratif Kolit (ÜK) iki tip inflamatuar bağırsak hastalığıdır. Aynı özelliklerin çoğuna sahiptirler.

Ortak özellikleri şunlardır: {5*}

• Hem Crohn hastalığının hem de ÜK’nin ilk belirtileri ve semptomları çok benzerdir. Bunlar diyare, karın ağrısı ve kramp, Rektal kanama, kilo kaybı ve yorgunluktur.
• Hem ÜK hem de Crohn hastalığı, 15-35 yaşları arasındaki kişilerde ve inflamatuar bağırsak hastalığının her iki türünden aile öyküsü olan kişilerde daha sık görülür.
• Genel olarak, inflamatuar bağırsak hastalıkları tüm cinsiyetleri eşit şekilde etkileme eğilimindedir, ancak bu yaşa bağlı olarak değişebilmektedir.

Onlarca yıllık araştırmaya rağmen, bilim adamları hala bu iki hastalığa neyin sebep olduğunu bilmemektedir. Her iki durumda da aşırı aktif bir bağışıklık sistemi bu hastalıkların olası nedenlerinden biridir, ancak diğer başka faktörler de muhtemelen hastalığın gelişmesinde rol oynamaktadır.

Birbirinden ayrılan özellikleri şunlardır:

• ÜK yalnızca iki noktayı etkiler. Crohn hastalığı ise ağızdan anüse kadar sindirim sistemi kanalının herhangi bir bölümünü etkileyebilmektedir.
• ÜK sadece kolonu kaplayan mukoza denilen en dıştaki doku tabakasını etkiler. Crohn hastalığı, yüzeyselden derine kadar bağırsak dokunuzun tüm katmanlarını etkileyebilmektedir.
• ÜK, kolon iltihabının yalnızca bir türüdür. Birkaç başka kolit türü vardır. Kolitin tüm formları, ÜK ile aynı tipte bağırsak iltihabına ve hasara neden olmaz.

Ülseratif Kolit Nedir? Ülseratif Kolit Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda Crohn Hastalığı

Crohn hastalığı olan çoğu kişiye 20’li ve 30’lu yaşlarında teşhis konulmaktadır, ancak inflamatuar bağırsak hastalıkları çocuklarda da gelişebilmektedir. Araştırmalara göre inflamatuar bağırsak hastalığına sahip olan yaklaşık 4 kişiden 1’i 20 yaşından önce semptomlar geliştirmektedir. {6*}

Yalnızca kolonu tutan Crohn hastalığı çocuklarda ve adölesanlarda (ergenlerde) yaygın görülmektedir. Bu, çocuk başka semptomlar göstermeye başlayana kadar Crohn ve ÜK’yi ayırt etmenin zor olduğu anlamına gelmektedir.

Tedavi edilmeyen Crohn hastalığı büyümede gecikmeye ve kemiklerde zayıflığa yol açabileceğinden, çocuklarda Crohn hastalığı için uygun tedavi önemlidir. Tedavi yöntemleri şunlardır:

• Antibiyotikler
• Aminosalisilatlar
• Biyolojikler
• İmmünomodülatörler
• Steroidler
• Beslenme planları

Crohn ilaçlarının çocuklar üzerinde bazı önemli yan etkileri olabilmektedir. Doğru seçenekleri bulmak için doktorla iletişim halinde olmak önemlidir.