Temporal Arterit Nedir? Temporal Arterit Nasıl Tedavi Edilir?

Temporal arterit, baş ve boyun arterlerinde ağrı ve şişmeye neden olan tıbbi bir olgudur. Temporal arterit için kesin bir oluşum nedeni ve net bir tedavi şekli bulunmamaktadır. Ancak bazı hızlı tıbbi tedaviler sonradan oluşabilecek ciddi komplikasyonları önlemeye yardımcı olabilmektedir.

Bu hastalık, yeterli kanın geçmesini zorlaştıran ve iltihaplı kan damarlarına neden olan bir vaskülit türüdür. Otoimmün bir durumdur. Tıbbi tedavilere ve ilaçlara ek olarak temporal arterit semptomlarını yönetmenin bazı doğal yolları bulunmaktadır.

Temporal Arterit Nedir?

Temporal arterit, baş ve boyundaki arterlerin iltihaplanmasıdır. Çoğunlukla, şakaklardan geçen arterler de bu durumdan etkilenmektedir. Bu nedenle bu duruma Dev Hücreli Arterit (GCA), Horton hastalığı ve Kraniyal Arterit de denmektedir. Bazı durumlarda omuzlarda, kollarda ve vücudun diğer kısımlarındaki orta ve büyük arterler de etkilenmektedir. Bu durum kan damarlarında şişmeye ve hasara neden olarak kanın beyne ve vücudun diğer kısımlarına iletilmesini zorlaştırmaktadır. Bu, körlük ve felç gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilmektedir.

Temporal arterit teşhisi, semptomları diğer birçok hastalıkla benzerlik gösterdiği için uzman kontrolünde yapılmalıdır. Günümüzde bazı testler bu hastalık ile migren gibi benzer semptomlara sahip olan birçok sağlık sorununu ayırt etmeye yardımcı olmaktadır. Teşhis için fiziki muayene, kan testleri, ultrason görüntülemesi ve temporal arter biyopsisi yapılmaktadır. Ayrıca MRG’ler (Magnetik Rezonans Görüntüleme) de temporal arteriti tespit edebilmektedir. {1*}

Temporal Arterit Belirtileri Nelerdir?

Temporal arterit belirtileri kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bununla birlikte, yaygın görülen belirtiler şunlardır:

• Kafa derisinde, şakaklarda veya boyunda hassasiyet veya ağrı olması,
• Kafa derisi, şakaklar veya boyun ısısının değişmesi veya şişmesi,
• Şakaklarda veya başın arkasında zonklama yapan baş ağrıları,
• Çift görme veya tamamen görme kaybı gibi görme değişiklikleri,
• İştahsızlık, yorgunluk veya halsizlik hissi ve ateş gibi grip benzeri semptomlar,
• Baş dönmesi veya denge ve koordinasyon kaybı,
• Çenede veya dilde ağrı, özellikle çiğneme veya çeneyi geniş açma sırasında ağrı,
• Omuzlarda, boyunda veya kalçalarda ağrı veya sertlik.

Bu belirtiler aslında temporal arteriti olan tüm insanların yaklaşık yarısını etkileyen Polimiyalji Romatika semptomları da olabilmektedir.

Temporal Arterit Nedenleri ve Risk Faktörleri

Temporal arteritin kesin olarak nedenleri bilinmemektedir. Muhtemelen vücudun bağışıklık sistemi ile bağlantılıdır. Nadir durumlarda, bazı ciddi enfeksiyonlara sahip olmak veya yüksek dozda antibiyotik kullanmakla da ilişkilendirilmiştir.

Temporal arterit için risk faktörleri şunlardır: {2*} {3*}

• 50’li yaşlarda veya daha büyük olmak,
• Kadın olmak,
• Düşük vücut kitle indeksine (BMI) sahip olmak,
• 43 yaşından önce menopoza girmek,
• Polimiyalji romatizmasına sahip olmak,
• Temporal Arterit aile öyküsüne sahip olmak,
• Sigara içmek veya eski sigara tiryakisi olmak.

Temporal Arterit Tedavisi Nasıl Yapılır?

Bir uzman tarafından temporal arterit teşhisi koyulduğunda genel olarak hastalara yüksek dozda steroid verilmektedir. Daha sonra, semptomlar tamamen kaybolana kadar birkaç ay ila bir yıl veya daha fazla süre boyunca alınması gereken daha düşük dozlarda steroid reçete edilmektedir. Steroid, iltihapla savaşmaya yardımcı olmakta ve kan damarlarına daha fazla zarar gelmesini önleyebilmektedir.

Steroid, temporal arterite bağlı görme kaybı, felç ve ölüm gibi ciddi komplikasyonları önlemeye yardımcı olduğundan, sağlık uzmanının tavsiye ettiği süre boyunca steroid kullanmaya devam edilmelidir. Belirtiler geçtikten sonra doz kademeli olarak düşürülmektedir. Bazı insanlarda durum tamamen düzelememektedir. İlacı bıraktıklarında semptomları tekrar yaşamaları mümkündür ve tedaviye tekrar başlamaları gerekmektedir.

Genel sağlık durumuna veya alınan belirli steroid türüne bağlı olarak ayrıca şunlar da reçete edilebilmektedir:

• Bağışıklık sistemini baskılamak için bazı ilaçlar,
• Kanı inceltmek ve daralmış atardamarlardan kanın daha kolay geçmesini sağlamak için Aspirin,
• Bazı temporal arterit ilaçlarının yan etkileriyle savaşmak için anti-osteoporoz tedavileri,
• Aspirin veya benzeri ilaçların mide-bağırsak yan etkileriyle savaşmak için bir proton pompası inhibitörü-mide koruyucular.

Temporal Arterit Ne İyi Gelir? Doğal Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Temporal arterit tedavileri, kan damarı sağlığını iyileştirmektedir. Bununla birlikte, bazı ilaçlar iyileştirici etki yerine istenmeyen yan etkiler yaratabilmektedir. Temporal arterit şikayeti varsa genel sağlığı iyileştirmenin, semptomları yönetmenin ve ilaçların yan etkileriyle savaşmanın doğal yolları bulunmaktadır.

Egzersiz Yapmak ve Sağlıklı Beslenmek

Temporal arterit, kan damarlarını ve kanın bu damarlardan geçme fonksiyonlarını etkileyen bir durumdur. Egzersiz, temporal arterit ilaçlarının birçok yan etkisi ile savaşmaya yardımcı olabilmektedir. Ayrıca temporal arterite neden olan sebepleri de iyileştirebilmektedir. Aynı şekilde, sağlıklı bir beslenme programı edinmek, ilaçlardan dolayı kaybedilebilecek besin maddelerini kazanmaya yardımcı olmaktadır. Ayrıca sağlıklı beslenme, sağlığınızı desteklemekte ve hatta iltihapla savaşmaktadır.

Kan damarlarını doğal olarak korumaya veya iyileştirmeye yardımcı olacak ipuçları şunlardır:

• Hafif bir egzersiz programı edinmek: Bazı insanlar, aktif olduklarında temporal arteritlerinin ağrıya veya sertliğe neden olduğunu söylemektedir. Birey kendisi için en iyi egzersiz programı hakkında uzmanına danışmalıdır.
• Aerobik egzersizleri yapmak: Bu egzersizler başlangıç evresinde nefes alıp vermede bazı zorluklara sebep olabilmektedir. Yürüyüş yapmak ve yüzmek, kemik ve kan damarı sağlığını kuvvetlendiren, kan basıncını daha sağlıklı bir aralıkta tutabilen, kan şekeri seviyelerini kontrol edebilen, kalbin ve akciğerlerin sağlıklı kalmasına yardımcı olan düşük etkili egzersizlerdir. Ayrıca ruh halini iyileştirdiği de gözlemlenmiştir.
• Kalp dostu bir beslenme programına uymak: DASH diyetini (Hipertansiyonu Durdurmak İçin Diyet Yaklaşımları) uygulamak oldukça etkilidir. Alternatif olarak, kalp sağlığını destekleyen genel bir diyet oluşturulmalıdır.

Amerikan Kalp Derneği, genel bir beslenme programının şunlara odaklanmasını önermektedir: {4*}

• Çeşitli sebze ve meyveler,
• Az yağlı süt ve süt ürünleri,
• Derisiz, kümes hayvanları gibi yağsız protein kaynakları,
• Fındık, baklagiller ve tam tahıllar,
• Bitkisel yağlar (zeytinyağı, avokado yağı vb.),
• Sınırlı kırmızı et tüketimi
• Tatlılar, trans ve doymuş yağlar ve şekerli içecekler hariç bitki çayları (yeşil çay, adaçayı, ıhlamur vb.)
• Alkol alımını sınırlamak: Çok fazla alkol tüketimi kalp ve kan damarı sağlığını olumsuz etkilemektedir. Ayrıca metotreksat, leflunomid ve azatioprin gibi temporal arterit tedavisi için kullanılan bazı ilaçlarla etkileşime girebilmektedir. Alkol ayrıca temporal arteriti tedavi etmek için kullanılan steroidlerin bir yan etkisi olabilen kemik kaybını da hızlandırabilmektedir.

Sigarayı Bırakmak

Sigara içmek ve hatta eski bir sigara içicisi olmak, temporal arterit gelişme riskini artırmaktadır. Bununla birlikte, sigarayı bıraktığınızda kan damarı sağlığınız hızla iyileşecektir. {5*} Bireyin sigarayı kendi başına bırakabilmesi için zihin-beden stratejilerini denemesi etkili olabilmektedir. Ayrıca alışkanlığı kırmak için profesyonel yardım alınabilmekte veya bir sigara bıraktırma programı takip edilebilmektedir. Tütün kullanımını tamamıyla bırakmak kalp damar sağlığı için anında ve uzun vadeli faydalar sağlamaktadır.

Kemikleri Korumak

Uzun süreli steroid kullanımı zayıf kemiklere neden olabilmektedir. Egzersiz yaparak osteoporozla doğal olarak savaşmak mümkündür. Kemik sağlığını korumayı amaçlayan bir beslenme programı edinilmelidir. Kalsiyum, D vitamini, magnezyum, potasyum ve K vitamini, güçlü kemikler oluşturmak ve kemik yoğunluğunu korumak için temel besinlerden bazılarıdır. Bu besinlerden bazıları şunlardır: {6*}

• Az yağlı süt ve süt ürünleri,
• Ton balığı ve somon gibi yağlı balıklar,
• Yeşil yapraklı sebzeler,
• Domates, enginar, patates,
• Kuru üzüm ve kuru erik gibi kurutulmuş meyveler,
• Papaya, ananas, narenciyeler, çilek,
• Dolmalık biber çeşitleri ve Brüksel lahanası,

Kemik düşmanı gıdalardan kesinlikle kaçınılmalıdır. Bunlara alkol, kafein ve alkolsüz bol şekerli içecekler dâhildir. Kalsiyum ve D vitamini takviyesi alınmalıdır. 50 yaş ve üstü kadınlar ve 70 yaş ve üstü erkekler için günde 1.200 mg kalsiyum ve 800 IU D vitamini önerilmektedir. Bir takviyeye başlanmadan veya takviye programını değiştirmeden önce daima bir sağlık uzmanına danışılmalıdır. {7*}

Beslenme programında yeterince kemik destekleyici besin almakta zorlanan kişilere, sağlık uzmanları magnezyum, K vitamini, çinko, potasyum ve iyi olabilecek diğer takviyeleri önermektedir.

Hastalanmaktan Kaçınmak

Temporal arterit tedavisi için kullanılan bazı ilaçlar bağışıklık sistemini zayıflatmaktadır. Daha sık hastalanmamak için şu ipuçlarına göz atılmalıdır:

• Hijyen tavsiyelerine mutlaka uyulmalıdır.
• Tuvaleti kullandıktan, tokalaştıktan veya halka açık alanlarda bulunduktan sonra eller yıkanmalıdır.
• Bulaşıcı hastalıkları veya öksürüğü olan kişilerle yakın temastan kaçınılmalıdır.
• Mikrop bulundurma potansiyeli yüksek alanlar düzenli olarak temizlenmelidir. Bunlara klavyeler ve bilgisayar fareleri, kapı kolları, musluk kolları, ışık anahtarları ve ellerin sık dokunduğu diğer alanlar dâhildir.
• Bağışıklık sisteminizi güçlendirmek için takviyeleri kullanılmalıdır. Ekinezya, mürver, zencefil, D vitamini ve daha fazlası gibi takviyeler tercih edilmelidir. Bununla birlikte, bazı bağışıklık güçlendirici bitki ve takviyelerin kanı inceltebileceği, kan damarlarını etkileyebileceği veya ilaçlarla etkileşime girebileceği unutulmamalıdır. Bu sebeple mutlaka bir uzman kontrolünde kullanılmalıdır.

Enflamasyonu Azaltmak

Enflamasyon, diğer birçok vasküler sağlık probleminde ve ağrı durumlarında olduğu gibi temporal arteritte de önemli bir rol oynamaktadır. İltihapla savaşmak ve genel sağlık durumunuzu korumak için aşağıdaki beslenme stratejileri önerilmektedir: {8*}

• Tüm meyve ve sebzeler,
• Tam tahıllı buğdaylar, fasulye ve baklagiller,
• Derisiz kümes hayvanları eti, yumurta, balık,
• Somon, ton balığı, fındık, zeytinyağı, avokado ve öğütülmüş keten tohumu gibi Omega-3 açısından zengin besinler tüketmek.

Beslenme programından çıkartılması gerekenler besinler ise şunlardır:

• Pastırma, sosis gibi işlenmiş et ürünleri,
• Yüksek yağlı kırmızı etler ve derili kümes hayvanları,
• Tereyağı, tam yağlı süt ürünleri, tam yağlı ve tuzlu peynirler, doymuş yağ oranı yüksek gıdalar,
• Beyaz pirinç ve beyaz ekmek gibi rafine nişastalar,
• İşlenmiş şekerler ve şekerli yiyecekler veya içecekler,
• Önceden paketlenmiş (kek, bisküvi, krakerler vb.) fırınlanmış ürünler, çikolata ve meyveli yoğurt gibi atıştırmalıklar ve aromalı kahve kremasında bulunan trans yağlar

Sağlık uzmanına danışıldıktan sonra, iltihapla mücadeleye yardımcı olması için aşağıdaki takviyeleri kullanmak düşünülmelidir:

• Zerdeçal veya kurkumin içeren kapsüller,
• İyileşmeye yardımcı olabilecek A ve C vitaminleri,
• Yaraların iyileşmesine yardımcı olan bakır,
• Sarımsak, karanfil,
• Bir bardak yüzde 100 ananas suyunda bulunabilen bromelain,
• Doku hasarını iyileştirmeye yardımcı olan çinko.

Baş Ağrısını Hafifletmek

Temporal arterit teşhisi konulur konulmaz tıbbi tedaviye hemen başlanmalıdır. Çoğu insan semptomlarında tedaviye başladıktan sadece birkaç gün sonra büyük bir iyileşme fark etmektedir. Teşhis edilen temporal arteritin neden olduğu semptomlar, bir baş ağrısı ile seyreden zonklama, şişkinlik, ağrı, sıcaklık, hassasiyet, görme değişiklikleri veya baş dönmesi de olabilmektedir. Steroidler etki etmeye başlayana kadar baş ağrısı, doğal yöntemlerle dindirmeye çalışılmalıdır.

Baş ağrısı ile mücadele yöntemlerinden birisi de aromaterapidir. Lavanta ve nane yağını solumak baş ağrısını hafifletebilmektedir. Biraz taşıyıcı yağlar ile karıştırılıp şakaklara ve avuç içlerine sürülebilir veya bir difüzöre koyulup ortama dağıtılabilir.

Birkaç bilimsel çalışma, magnezyum ve B vitaminlerinin, baş ağrılarını azaltabileceğini ve hafifletebileceğini bulmuştur. Bununla birlikte, kan pıhtılaşma seviyelerini veya kan damarlarının açıklıklarını da değiştirebilmektedir. Baş ağrısı için magnezyum ve B vitaminlerini kullanmaya başlamadan önce mutlaka bir uzmana danışmanız gerekmektedir.

Geleneksel Çin tıbbındaki bazı araştırmalar, vasküler kaynaklı baş ağrılarının tedavisinde etkili olmak için akupunktur ve bitkisel ilaçların bir kombinasyonunu bulmuştur. Bununla birlikte, diğer şifalı bitkiler ve takviyelerde olduğu gibi, Çin tıbbındaki kaynatılarak tüketilen şifalı bitkiler ilaçlarla etkileşime girebilmekte veya yan etkilere neden olabilmektedir. Kullanılmadan önce bir uzmana danışılmalıdır. {9*}

Baş ağrısı tetikleyicilerinden büyük ölçüde kaçınılmalıdır. Birincil baş ağrısı, şakaklardaki veya boynundaki iltihaplı kan damarlarından kaynaklanıyor olsa da, yaygın tetikleyicilerden kaçınarak bazı baş ağrılarından kaçınmak mümkündür. Bu tetikleyiciler, alkol, kafein, çikolata, peynir, bazı ilaçların aşırı kullanımı, stres veya kaygı olabilmektedir.

Diğer en önemli tetikleyiciler arasında parlak ışıklar veya yüksek sesler, güçlü kokular, havadaki değişiklikler, dehidrasyon (susuz kalmak) veya açlık, uyku eksikliği, çok fazla aktivite, gıda katkı maddeleri veya hormonal değişiklikler bulunmaktadır. Temporal baş ağrısı, diğer problemlerin veya tetikleyicilerin neden olduğu baş ağrıları ile daha da kötüleşebilmektedir.

Temporal Arterit için Bazı Uyarılar ve Önlemler

Bir sağlık uzmanının rehberliği olmadan temporal arterit tedavi edilmeye çalışılmamalıdır. Tıbbi tedavi olmadan hastalık ölümcül olabilmekte, beyin anevrizmaları veya felç nedeniyle kalıcı sakatlıklarla sonuçlanabilmektedir. Temporal arterit semptomları diğer birçok hastalık belirtilerine benzeyebilmektedir. Bireyler kendi kendilerine teşhis koymaya çalışmamalıdır. Temporal arterit semptomlarından şüpheleniliyorsa eğer acilen bir sağlık uzmanı ile görüşülmelidir.

Bir doktor yönlendirmesi olmadan temporal arterit tedavisi için kullanılan ilaçların kullanımı bırakılmamalıdır. Steroidleri ve diğer ilaçları aniden bırakmak kişiyi daha da çok hasta edebilmektedir. Şifalı otlar ve çeşitli vitamin takviyeleri, ilaçlarla etkileşime girebilmekte ve farklı yan etkilere neden olabilmektedir. Doğal bir tedavi yöntemine başlanılmadan önce mutlaka doktora danışılmalıdır.