Salatalığın Faydaları Nelerdir?

Salatalığın faydaları nelerdir? Günümüzde genel olarak salatalıkların oldukça sulu olduğu ancak çok az başka besin maddesini sunduğu bilinir. Bu durumun daha farklı olduğu uzmanların son zamanlarda yaptığı araştırmalar ile kanıtlanmıştır. Salatalık tüketiminin standart faydalarına kıyasla daha farklı fonksiyonel yararlar sağladığı saptanmıştır.

Salatalık tüketmenin faydaları yalnızca turşu yapmak veya göz çevrenizdeki şişliği veya ödemi azaltmak ile sınırlı değildir. Salatalığın faydaları arasında serbest radikal hasarı giderme ve vücuttaki iltihaplanma ile mücadele yer almak da vardır. Salatalık, en düşük kalorili meyvelerden biridir. Bununla birlikte oksidatif stresin neden olduğu yaşlanmayı doğal olarak yavaşlatmaya yardımcı olabilecek güçlü polifenol bileşikleri sağlar.

Araştırmacılar arasında anti-diyabetik, lipit (yağ) seviyelerini düşürücü ve antioksidan aktiviteleriyle bilinen salatalık, vücudu detoksifiye edici yani temizleyici bir etkiye de sahiptir. Düzenli olarak salatalık tüketmek, vücuttaki dehidrasyonu (su kaybı), kabızlığı ve harareti önlemenin harika bir yoludur.

Salatalığın Besin Değerleri Nelerdir?

Salatalık latince Cucumis sativus adıyla bilinen, yaygın olarak yetiştirilen bir “su kabağı” türüdür. Cucurbitaceae bitki ailesinin bir üyesidir. Salatalık, idrar söktürücü etkileri açısından birçok araştırmaya konu olmuştur. Dolayısıyla salatalık hem geleneksel tıpta hem de modern tıpta iyileştirici bir gıda olarak ün kazanmıştır. Teknik olarak, salatalık daha çok bir sebze gibi düşünülse de aslında bir meyvedir. {1*}

Küçük bir salatalık yemek, beslenme programında kişinin yeterli miktarda besin almasını sağlar. ABD Tarım Bakanlığı tarafından yayınlanan salatalık beslenme verilerine göre, kabuğuyla birlikte değerlendirilen yarım fincan salatalığın (yaklaşık 52 gram) içerdiği besin değerleri ve vitaminler: {2*}

• 8 kalori,
• 9 gram karbonhidrat,
• 3 gram protein,
• 1 gram yağ,
• 0,3 gram lif,
• 5 mikrogram K vitamini (günlük tavsiye edilen miktarın %11’i),
• 5 miligram C vitamini (günlük tavsiye edilen miktarın %2’si),
• 8 miligram magnezyum (günlük tavsiye edilen miktarın %2’si),
• 4 miligram potasyum (günlük tavsiye edilen miktarın %2’si).

Salatalığın Faydaları Nelerdir?

Salatalık güçlü polifenol bileşikler içerir. Salatalığın faydaları dendiğinde akla genellikle idrar söktürücü, anti-diyabetik, lipid seviyelerini düşürücü, antioksidan etkili, detoksifiye edici (vücut temizleyici) etkileri gelir.

Salatalığın faydaları arasında ayrıca vücudun pH’ını dengelemeye yardımcı olmak, sindirim sistemini iyileştirmek, şişkinlik ve kabızlığı tedavi etmek, kalp sağlığını korumak, baş ağrılarını önlemek, cildi nemlendirip gözlerdeki şişlikleri gidermek de yer alır.

Kanserle Savaşır

Bağışıklık sistemini güçlendirme söz konusu olduğunda salatalık oldukça idealdir. Salatalık, cucurbitacinler, glukozitler, lignanlar, apigenin ve fisetin gibi flavonoller dâhil olmak üzere çeşitli biyoaktif bileşiklere sahiptir. Araştırmacılar, salatalıklarda bulunan flavonoidlerin ve tanenlerin varlığının serbest radikal temizleyici ve analjezik etkilerinden sorumlu olduğunu bildirmiştir.

Salatalığın faydaları içerisinde bulunan bileşiklerin, DNA’yı ve hücreleri oksidatif strese bağlı hasarlardan koruma yetenekleri nedeniyle kansere karşı savunmasından kaynaklanır. Fisetin özellikle beyin sağlığı ve bilişsel işlevin korunması ile bağlantılıyken, cucurbitacinlerin kanserli tümörleri azaltıcı ve küçültücü etkileri olduğu bilinir. {3*}

Ayrıca salatalık gibi bol miktarda antioksidan içeren yiyecekler tüketmek, kanser riskini azaltmaya yardımcı olmaktadır. {4*}

Kanser oluşumunu engelleyen diğer besinler hakkında bilgi almak için Kanser Savaşçısı Mantarlar yazımızı okuyabilirsiniz.

Kilo Vermeye Yardımcı Olur

Salatalık, su içeriği en yüksek meyvelerden biridir. Bu, salatalık tüketiminin değerli vitaminler ve mineraller sunduğu, ancak kalori bakımından çok düşük olduğu anlamına gelir. Bir fincan başına sadece yaklaşık 16 kaloridir. Salatalıkların %95’i su olduğu için midede yer kaplama konusunda oldukça etkilidir.

Sağlıklı kilo verme amacıyla, düşük kalorili veya düşük karbonhidratlı beslenme planına bağlı kalınırken daha fazla salatalık tüketilebilir. Bu durum kolaylıkla tokluk hissine sahip olunabileceği anlamına gelir. Ayrıca, salatalık tüketimi susuzluğu gidermeye yardımcı olur ve dehidrasyon (vücudun susuz kalması) nedeniyle atıştırma isteğini önler.

Vücudun Detoksifiye Eder

Cucurbitacinler, salatalık da dâhil olmak üzere Cucurbitaceae familyasının bitkilerinde bulunan çeşitli bileşiklerin bir kategorisidir. Bu bileşikler sindirim sistemini ve karaciğer işlevlerini destekler. Salatalık aynı zamanda doğal bir idrar söktürücü besindir. Bu, vücudun toksinleri ve atıkları vücuttan uzaklaştırması için daha fazla idrar üretmesine yardımcı olur. {5*}

Aşırı tüketilen tuzlu yiyecekler veya alkol tüketiminden sonra vücutta oluşan şişkinliği ve rahatsız edici su tutulmasını (ödem) azaltmak için salatalık tüketmek oldukça etkilidir.

Alerjik Cildi Yatıştırır

Salatalığın faydaları sadece etli ve çekirdekli kısımla sınırlı kalmaz, kabukları da en az etli ve çekirdekli kısmı kadar faydalıdır. Kabuk ve tohumlar (çekirdekler) önemli bileşikler içerdiğinden, salatalık mümkün olduğuncabütün olarak tüketilmelidir.

Salatalık, cilt sağlığına yardımcı olabilecek iyi bir A vitamini kaynağıdır, ayrıca ciltteki şişkinliği (ödemi) azaltabilecek idrar söktürücü etkileri bulunur.

Taze salatalık suyu yüzyıllardır hasarlı, kuru veya hassas cildi doğal olarak beslemek için kullanılmıştır. Bazı araştırmalara göre cilde doğrudan uygulanan salatalık dilimleri veya tohumları cilt tahrişlerine karşı yatıştırıcı ve serinletici bir etki sağlayarak şişlik ve kızarıklığı azaltır. Akne, yara izleri ve diğer lekeleri doğal olarak tedavi etmek için dahi kullanılır. {6*}

Salatalık ayrıca güneş yanığı sonrası ağrıyı, lekeyi ve şişliği dindirme ve hafifletme özelliğine sahiptir ve güneş yanığının verdiği acı hissini azaltıp vücudu rahatlatır. Ek olarak salatalık kanamayı durdurmaya, iltihaplanma ile ilişkili ısı birikimini azaltmaya, susuzluğu yani dehidrasyonu gidermeye ve güneş çarpmasının yarattığı etkilerle savaşmaya yardımcı olmaktadır. {7*}

Gözlerdeki Şişliği Giderir

Anti-inflamatuar ve idrar söktürücü etkileri sebebiyle salatalık, göz çevresindeki şişkinliği azaltmaya yardımcı olur. Ayrıca göz çevresindeki cildin nemli kalmasını ve daha az yorgun görünmeyi sağlar.

Salatalık dilimlerini 20-30 dakika gözlerin üzerinde bekletmek dahi oldukça etkilidir. Salatalık dilimler halinde kesilir, bir süre buzdolabında bekletilerek soğutulur ve sonra gözlerin üzerine koyulur. Ayrıca soğutulmuş salatalık rendesi ile lavanta yağı veya papatya yağı, biraz bal karıştırılarak bir macun hazırlayıp cilt üzerine ve göz çevresine uygulamak son derece faydalıdır. {8*}

Lavanta yağı hakkında daha fazla bilgi almak için Lavanta Yağı Faydaları Nelerdir? yazımızı okuyabilirsiniz.

Kalp Sağlığını Destekler

Salatalıklarda bulunan cucurbitacinler sitotoksik, hepatoprotektif (karaciğer sağlığı), kardiyovasküler ve anti-diyabetik etkileri için araştırılmıştır. Salatalıklarda bulunan lignanlar, kardiyovasküler hastalıklarla savaşmak için yararlı olan, bağışıklık sistemi fonksiyonunu artırıcı, anti-inflamatuar etkilere sahiptir.

Salatalık ayrıca potasyum ve magnezyum da dâhil olmak üzere sağlıklı bir kalbin korunmasına yardımcı olan önemli mineraller içerir. Potasyum, vücuttaki sıvıların kontrolüne yardımcı olduğu için daha sağlıklı kan basıncı seviyeleriyle bağlantılıdır.

Bağırsakları Rahatlatır

Salatalık tohumlarının (çekirdekler) vücut üzerinde iyileştirici, ısıyı azaltıcı bir etkisi olduğu bilinir ve genellikle Ayurveda gibi geleneksel tıp formlarında kabızlığı önlemek ve doğal olarak bağırsakları rahatlatmak için kullanılır.

Birçok insan farkında bile olmadan magnezyum eksikliğinden muzdariptir. Düzenli salatalık tüketimi, bağırsaklardaki astarı (geçirgen bağırsak yüzeyi) nemlendirmeye yardımcı olabilecek magnezyum ve diğer elektrolitlerin vücuda alınmasını sağlar. Bu durum da bağırsak boşaltımının kolaylaşmasını sağlar. {9*}

pH Değerini Korur

Salatalık tüketimi, vücudun pH seviyesini dengelemeye ve asidik bir beslenme düzeninin etkilerini önlemeye yardımcı olan en iyi alkali gıdalardan biridir. Vücutta asit oluşturan gıdaların tüketimini sınırlamak ve bunun yerine daha fazla alkali etki oluşturan gıdalar tüketmek, vücudu asidik bir ortamda gelişen hastalıklardan korumak için etkilidir.

Çevre Halk Sağlığı Dergisi’nde yayınlanan bir rapora göre, yeryüzündeki yaşam, canlı organizmalar ve hücreler içindeki ve çevresindeki uygun pH seviyelerine bağlıdır. Dengelenmiş bir pH seviyesinin ayrıca, açlık ve iştah kontrolü ile bağlantılı ana hormon olan leptin seviyelerini ve iltihabı azalttığı düşünülür. Vücut sıvı haldeki besinleri kolayca sindirebildiğinden, salatalıkların yeşil alkali meyve sularında popüler bir bileşen olmasının bir nedeni de budur. {10*}

Vücut pH dengenizi korumak için Sağlığa Zararlı Asidik Gıdalar Nelerdir? yazımızı okuyabilirsiniz.

Kemik Sağlığını Destekler

Bir porsiyon salatalık, uzmanlar tarafından günlük olarak tavsiye edilen K vitamini miktarının %22’sini karşılamaya ve kemik mineral yoğunluğunu korumaya yardımcı olur. K vitamini (K2 formunda), kemik sağlığını korumak için kalsiyum ve magnezyum gibi diğer temel besinlerle birlikte çalışan yağda çözünen bir vitamindir.

K vitamini ayrıca sağlıklı bir metabolizmayı ve besin emilimini destekler. Kalp sağlığının korunmasına, kanın pıhtılaşma problemlerine, nörolojik işlevi desteklemeye ve kansere karşı korunmaya yardımcı olur. Yeşil sebze ve meyveler bakımından zayıf bir beslenme programı, düşük kolesterol diyetleri, ilaç kullanımı ve besinlerin zayıf emilimi nedeniyle, yetişkinler ve çocuklar arasında K vitamini eksikliği oldukça yaygındır.

Ağrıları Hafifletir

Geleneksel olarak salatalık, iltihaplanma ve ödem ile savaştığı için doğal bir baş ağrısı ilacı ve ağrı kesici olarak kullanılır. Baş ağrısı veya migren; dehidrasyon, stres, yorgunluk, düşük kan şekeri ve beslenme eksiklikleri gibi birçok şey tarafından tetiklenebilir.

Birçok çalışma, salatalık gibi su ve magnezyum içeriği yüksek gıdaların, vücuttaki sıvıları dengeleyerek ve dehidrasyonu önleyerek baş ağrılarıyla savaştığını göstermektedir. {11*}

Salatalık Çeşitleri Nelerdir?

Dünyada yetişen düzinelerce farklı salatalık çeşidi vardır ancak günümüzde yaygın olarak üç ana çeşidi bulunur. Bunlar, dilimlenen veya çiğ yenen salatalıklar, turşu yapımında kullanılan salatalıklar (kirbys) ve çekirdeksiz salatalıklardır.

Cucurbitaceae bitki grubu içinde, daha yaygın salatalık çeşitlerinden bazıları:

• Kornişon salatalık,
• İngiliz salatalığı,
• Ermeni salatalığı (Acur)
• Diva salatalık,
• Burpless salatalık,
• Boston turşusu salatalığı,
• Limon salatalığı,
• Suyo Uzun salatalığı.

Salatalık Nasıl Yetiştirilir?

En iyi salatalıkları seçmek için, bazı püf noktalar vardır. Hem dış görünüşleri sağlam hem daha küçük hem de daha kabarık türler (kirby) seçilmelidir. Kirby, turşu yapmak için en sık kullanılan türdür. Alışveriş sırasında, parlak ve koyu yeşil, sert, yumuşamış ve sulanmış olmayan salatalıklar seçilmelidir.

Mümkün olduğunca organik salatalıklar tercih edilmelidir. Salatalığın faydaları, organik ve mumsuz (mum salatalıkları parlatmak için kullanılabiliyor) salatalıklar ilk satın alındığında daha fazladır. Salatalığın faydaları çok fazla faydalı kimyasal içermesinden kaynaklanır. Pestisitlerle kirlenmiş toprakta yetiştirildiğinde, pestisitler bu faydalı kimyasallara tutunarak insan vücuduna geçebilir.

Organik salatalıklarda bile balmumu olabilir ancak bunlar daha az zararlı maddelerden yapılır. Organik olarak yetiştirilen salatalıklarda kullanılmasına izin verilen mum sentetik değildir ve tüm kimyasal kirleticilerden arındırılır.

Salatalıkları saklarken, soğuk ortamlarda daha sağlam kalabildikleri unutulmamalıdır. Kullanmaya hazır olana kadar buzdolabında plastik bir torbada saklanmalı ancak en fazla üç ila beş gün içinde tüketilmelidir.

Salatalık Yetiştirmek İçin İpuçları:

Salatalık fideleri yaygın olarak satılır ve bu bitkiyi yetiştirmek kolay ve uygun maliyetlidir. Salatalık hava sıcakken gelişen tropikal bir meyvedir. Ayrıca suyun bol olduğu nemli iklimlerde de daha verimli olur.

Yıl içeinde daha sıcak hava ve yağmurun bol olduğu aylarda salatalık yetiştirmeye başlanması önerilir. Donmaya karşı hassastırlar ve toprak sıcaklıkları yükselene kadar dikilmemelidirler. Salatalık dikmek için son don tarihinden sonra en az iki hafta beklenmelidir. {12*}

Salatalık bitkileri iki şekilde büyür. Bunlar asma ve çalı türleridir. Çalı türleri zeminin altında bir bitki oluştururken, sarmaşıklar zemin boyunca ilerleyerek tutunabileceği yerlere tırmanır. Çalı türleri, daha az mahsul verdiği için saksılar ve küçük bahçeler için uygundur ancak asma türleri daha fazla mahsul üretr. Bu yüzden daha geniş bahçelere ekilmelidir.

Çeşitliliğe bağlı olarak, salatalık fideleri 1 ila 1,5 metre aralıklarla dikilmelidir. Yukarı doğru büyümeleri planlanan sarmaşıklar da birer ayak arayla ekilmelidir. Fideleri diktikten kısa bir süre sonra çam samanı, buğday samanı veya doğranmış yapraklar kullanarak bitkilerin sıcak ve nemli kalması sağlanabilir.

Salatalık Nasıl Yenir?

Genel olarak salatalık çiğ yenildiğinde daha lezzetlidir. Su oranları çok yüksek olduğundan, pişirildiklerinde genellikle lezzetli ve görünüş açısından hoş olmazlar.

Kornişon turşularda, biraz sirke kullanılarak fermente turşu yapılabilir. Fermantasyon, salatalığı turşu haline getirdikten sonra belirgin şekilde keskin, ekşi ve tuzlu lezzetini veren faktördür. Ayrıca bu faktör vücut için yararlı etkileri olan canlı mikroorganizmaları içerir.

Her gün salatalık tüketmenin, düşük kalori miktarı ve diğer faydaları göz önüne alındığında, hiçbir dezavantajı bulunmaz. Bununla birlikte, turşular lifler, K vitamini ve probiyotikler gibi bazı harika besin bileşenlerine sahip olsa da tuz içeriği nedeniyle yine de günde bir veya iki tane tüketmek yeterlidir. Turşular ne kadar uzun süre bekletilirse o kadar güçlü bir tat geliştirirler, sadece 30 dakika bekletilmeleri bile lezzet almalarını sağlar.

Salatalığın Zararları Nelerdir?

Salatalık oldukça zararsız bir meyvedir ve nadiren alerjiye neden olur. Bazı laboratuvar ortamlarında kullanılan salatalık özünün bile vücut tarafından iyi tolere edildiği ve yan etkilere neden olma ihtimalinin düşük olduğu gösterilmiştir. {13*}

Dikkate alınması gereken başka bir durum da, kişi kendi fermente turşularını yaparsa eğer kontaminasyon (bakteriyel kirlilik) riski oluşabilir. Salatalık fermantasyonu sırasında gözlemlenen değişikliklerden karmaşık mikrobiyota sorumludur ve turşu kavanozu bakteriler ile kontamine olmuşsa, bu şekilde hazırlanan turşular tüketilirken hasta olmak mümkündür. Salatalıkları fermente ederken steril ekipman kullanılmalıdır ve hastalık riskini daha da sınırlamak için organik ürünler satın alınmalıdır.