Raşitizm, vücut yeterli miktarda D vitamini, kalsiyum ve fosfata sahip olmadığında ortaya çıkan ve kemikleri etkileyen bir hastalıktır. Raşitizm, hastalığı genellikle hızlı büyüme dönemlerinde çocukları etkilemektedir. Ancak nadiren de olsa ergenlerde de raşitizm hastalığı görülebilmektedir.
D vitamini eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan raşitizm hastalığını tedavi edebilmek için hastanın bolca D vitamini takviyesi alması ve güneş ışığından faydalanması önerilmektedir. Bu durum en sık Orta Doğu, Asya ve Afrika’da görülmektedir. Ancak gelişmiş ülkelerde de bu vakalara rastlamak mümkündür.
Raşitizm hastalığı yeterli miktarda D vitamini alarak ve güneşte kalarak önlenebilmektedir. D vitamini eksikliğini giderebilmek için uygulanabilecek bazı doğal tedavi yöntemleri de bulunmaktadır.
Raşitizm Nedir?
Raşitizm, vücutta D vitamini, kalsiyum veya fosfat eksikliği olması durumunda ortaya çıkan bir kemik hastalığıdır. Vücuttaki D vitamini miktarının düşük olması, kalsiyum ve fosfat seviyelerinin kontrol edilmesini zorlaştırmaktadır. Vücutta bu minerallerden yeterli miktarda bulunmadığında vücut kalsiyum ve fosfatı kemiklerden almaya başlamaktadır. Bu da kemiklerin yumuşamasına ve zayıflamasına neden olmaktadır. Ayrıca büyüme sorunlarını, ağrıyı, kemik kırılmalarını ve eğri bacak veya skolyoz gibi şekil bozukluklarını beraberinde getirebilmektedir.
Raşitizm, sıklıkla gelişim döneminde olan çocuklarda görülmektedir. Çocuklar yeterli miktarda D vitaminine sahip olmadığında kemik büyümesi ve gelişimi hakkında sorunlar yaşamaya başlamaktadırlar.
Yetişkinlerde görülen raşitizm osteomalazi olarak adlandırılmaktadır. Osteomalazi de tıpkı raşitizm gibi D vitamini eksikliği durumunda kemiklerden kalsiyum ve fosfat alınmasına neden olmaktadır. Yetişkinler gelişim dönemlerini tamamladıkları için kemik deformitesi yaşamamakta ancak bu durumdan dolayı kemik ağrısı yaşamakta ve kemikleri daha hassas ve daha kolay kırılabilir hale gelmektedir.
Raşitizm Hastalığının Belirtileri
Raşitizm hastalığının belirtileri genellikle yavaş yavaş ortaya çıkmakta ve zaman içerisinde kötüleşmektedir. Vücut ihtiyaç duyduğu besinlerden uzun süre boyunca uzak kaldığında hastalık semptomları artış göstermektedir. Raşitizm hastalığının belirtileri şunlardır:
- Kollarda, bacaklarda, omurgada ve pelviste kemik ağrısı ve kemik hassasiyeti oluşması
- Nedeni açıklanamayan kilo kaybı
- Kaslarda güç kaybı yaşanması
- Büyüme hızının yavaşlaması ve uzun vadede boy kısalığı yaşanması
- Kaslarda kramplar oluşması
- Dişlerin zamanında çıkmaması ve diş yapısıyla ilgili problemlerin ortaya çıkması (diş minesinde delikler oluşması, diş enfeksiyonları ve dişler arasındaki boşlukların zaman içinde artması)
- Kemiklerin çok ağır olmayan darbelere karşı bile dayanıksız hale gelmesi ve kolayca kırılması
- Alın genişliğinin artması veya kafatasının şeklinin bozulması
- Bacakların eğik hale gelmesi, dizlerin çarpıklaşması, omurganın kavislenmesi (skolyoz veya kifoz olarak adlandırılmaktadır), pelvikte şekil bozukluklarının ortaya çıkması, göğüs kemiğinin dışarıya doğru çıkması (güvercin göğsü olarak adlandırılmaktadır), el ve ayak bileklerinin kalınlaşması ve dirseklerin genişlemesi gibi çeşitli deformasyonların ortaya çıkması
- Karın bölgesinin genişlemesi
D vitamini eksikliği veya raşitizm belirtileri ortaya çıktığında kısa süre içerisinde önlem almak gerekmektedir. Özellikle çocuklarda en kısa sürede tedaviye başlanması önerilmektedir. Bunun nedeni, D vitamini eksikliğinin raşitizm hastalığına zemin hazırlaması ve raşitizm hastalığının özellikle çocuklarda boy kısalığı ve kemik deformasyonu gibi önemli sorunlara neden olmasıdır.
Raşitizm Hastalığına Neden Olan Risk Faktörleri
Raşitizm hastalığının en yaygın nedeni D vitamini eksikliğidir. Çoğu durumda D vitamini eksikliği, kişinin yeterli beslenememesinden ve güneş ışığından yeteri kadar faydalanamamasından dolayı ortaya çıkmaktadır. Raşitizm nadiren de olsa kalıtsal nedenlerden ve kişinin D vitamini, kalsiyum veya fosfat emiliminde sorun yaşamasından dolayı ortaya çıkabilmektedir.
Raşitizm hastalığını tetikleyen risk faktörleri şunlardır:
- 6-36 ay arasındaki bebeklerin raşitizm hastalığına yakalanma riski oldukça yüksektir.
- Kişinin yeterli miktarda balık, yumurta ve süt ve süt ürünleri tüketmemesi, raşitizm hastalığına yakalanma riskini arttırmaktadır. Bu durum vejetaryenlerde, veganlarda ve laktoz intoleransı olan kişilerde sıkça görülmektedir.
- Ten renginin koyu olması raşitizm hastalığına yakalanma riskini arttırmaktadır. Orta Doğu, Afrika ve Pasifik Adalarında yaşayan kişilerin ten rengi koyudur. Bu nedenle ciltleri güneş ışığına tepki olarak daha az D vitamini üretmektedir. Bundan dolayı bu bölgelerde yaşayan çocukların, raşitizm hastalığına yakalanma ihtimali oldukça yüksektir.
- Kişinin güneş ışığından yeteri kadar faydalanmaması D vitamini eksikliğine, D vitamini eksikliği de raşitizm hastalığının ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
- Kişi, kistik fibroz hastası, inflamatuar bağırsak hastası veya çölyak hastasıysa ya da kişinin böbrek yetmezliği varsa D vitamini ve fosfat vücutta emilememektedir. Bu da kişinin raşitizm hastalığına yakalanma riskini arttırmaktadır
- Bebeklerin yalnızca anne sütü ile beslenmesi ve anneyle bebeğin yeterli miktarda güneş ışığına maruz kalmaması, bebeklerin raşitizm hastalığına yakalanması riskini arttırmaktadır. Ayrıca bazı durumlarda annede hamilelik sonrasında veya erken doğum sonrasında D vitamini eksikliği görülebilmektedir. Bu durum hem anneyi hem de bebeği oldukça olumsuz etkilemekte ve özellikle bebeğin raşitizm hastalığına yakalanma riskini arttırmaktadır.
Raşitizm Nasıl Teşhis Edilir ve Geleneksel Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Raşitizm genellikle çeşitli kontroller ve testler sonucunda teşhis edilebilmektedir. Bu kontroller ve testler şu şekilde sıralanabilir:
- Fiziki muayene
- Hastanın sağlık geçmişi, beslenme düzeni ve alışkanlıkları hakkında sorular sorulmaktadır.
- Kemiklerde eğrilik, kalsiyum kaybı ve kemiklerin şeklinde değişiklik olup olmadığını kontrol etmek amacıyla röntgen çekilmektedir.
- Düşük fosfor ve kalsiyum seviyelerinin yanı sıra yüksek seviyelerde alkalin fosfataz olup olmadığını kontrol etmek için kan testleri yapılmaktadır.
- Hastanın raşitizm hastası olup olmadığını kontrol etmek için nadiren de olsa kemik biyopsileri alınmaktadır.
- Vücuttaki kalsiyum seviyesini öğrenebilmek için idrar testleri alınmaktadır.
Raşitizm hastalığının tedavisi için izlenecek yol hastalığın nedenine göre değişebilmektedir. Hastalık D vitamini eksikliğinden kaynaklanıyorsa hastanın beslenme düzeninde D vitamini açısından zengin olan besinlere yer vermesi ve gün içerisinde güneş ışığından faydalanması tavsiye edilmektedir. Çoğu zaman hastalığın, reçeteli ilaç kullanmadan besin takviyelerinden ve güneş ışığından faydalanarak tedavi edilmesi amaçlanmaktadır.
Tedavi genellikle birkaç ay sürmektedir. Ancak pek çok çocuk D vitamini açısından zengin besinlerle beslenmeye başladıktan birkaç hafta sonra (veya daha kısa süre) iyileşmeye başlamaktadır.
Ayrıca, Amerikan Pediatri Akademisi güneş kremi olmadan güneşlenmenin cilt kanserine yakalanma riskini arttırdığını ifade etse de gün içerisinde kısa bir süre de olsa güneş kremi olmadan güneşlenmek D vitamini eksikliği tedavisine oldukça olumlu katkılarda bulunmaktadır.
Raşitizm hastalığı metabolik sorunlardan kaynaklanıyorsa kişinin daha detaylı şekilde tedavi görmesi gerekebilmektedir.
Kemiklerde ortaya çıkan sorunlara bağlı olarak kemiklerdeki deformasyonları azaltmak ve önlemek amacıyla destek araçları ya da konumlandırma araçları kullanılabilmektedir. Kemik deformasyonu kritik noktalara ulaşmışsa ameliyat gerektirebilmektedir.
Raşitizm hastalığı iyileştikten sonra tekrar D vitamini düşüklüğü yaşamamak adına D vitamini açısından zengin olan beslenme düzeninize devam edebilir ve doktorunuz da tavsiye ederse gün içerisinde korunmasız şekilde güneşlenmeye (öğle saatlerinde her gün15 dakika) devam edebilirsiniz.
Raşitizm hastalığı kalıtsal bir sorun ise veya metabolik durumlardan dolayı ortaya çıkıyorsa kişinin sürekli takviyeler kullanması gerekebilmekte ve kişi sürekli çeşitli tedavi yöntemlerine ihtiyaç duyabilmektedir.
Raşitizm Tedavisinde Kullanılabilecek Doğal Tedavi Yöntemleri
Raşitizm hastalarının çoğu çocuklardır. Bu nedenle tedavi sürecinde ebeveynler ve doktorlar oldukça önemli roller üstlenmektedirler.
Raşitizm hastalığını tedavi etmenin en doğal ve etkili yolu güneş ışığında yeteri kadar zaman geçirmek ve besin değeri yüksek gıdalar tüketmektir. Aşağıda raşitizm hastalığının tedavisinde etkili olabilecek doğal yöntemlerden bahsedilmektedir.
Güneş Işığından Faydalanmak
Açık havada vakit geçirmenin sağlık açısından oldukça faydalı olduğu bilinmektedir. Raşitizm hastalığı, D vitamini eksikliğinden dolayı ortaya çıkmışsa açık havada vakit geçirmek, kişinin ihtiyaç duyduğu D vitaminini almasını sağlamakta ve kişinin iyileşmesine yardımcı olmaktadır.
Güneş kremi kullanmadan, korunmasız şekilde güneşe çıkmak pek çok uzman tarafından onaylanmamaktadır. Çünkü bu durum, cilt kanserine yakalanma riskini arttırmaktadır. Ancak kişinin yeterli miktarda D vitamini alabilmesi için, haftada 2 gün, 11.00-15.00 saatleri arasında 15 dakika boyunca güneşte kalması tavsiye edilmektedir.
Bir diğer tavsiye ise, kişinin Mayıs ayından Ekim ayına kadar haftada 3 kez güneş kremi kullanmadan güneşlenmesidir. Kişinin ten renginin koyu olması durumunda bu sürenin arttırılması gerekmektedir. Açık tenli kişilerin koyu tenli kişilere kıyasla daha kısa süre güneşte kalmaları tavsiye edilmektedir. Güneşlenirken güneş yanığı olmamaya dikkat edilmelidir.
Güneşlenmenin faydaları şu şekildedir:
- Güneşlenmek sanılanın aksine cilt kanserine karşı koruyucu etki gösterebilmektedir. (Güneş yanığı oluşmadığı sürece)
- D vitamini, kalsiyum ve fosfor minerallerinin aktivitesini kontrol etmektedir. Yeterli miktarda güneş ışığından faydalanmak, vücuttaki D vitamini seviyesinin artmasını sağlamaktadır. Bu da kişinin raşitizm hastalığına yakalanması riskini azaltmaktadır.
- Yeterli miktarda güneş ışığından faydalanan ve vücudunda gerekli miktarda D vitamini bulunan kişilerin kolon kanserine ve meme kanserine yakalanma riski oldukça düşüktür.
- Güneşte belirli bir süre kalmak, multipl skleroz, prostat kanseri ve Hodgkin dışı lenfoma hastaları için oldukça önemli faydalar sağlamaktadır.
- Güneşte uzun süre kalacaksanız, güneş yanığınız varsa veya güneş ışınlarının en yoğun olduğu dönemde güneşe çıkacaksanız güneş kremi kullanımını ihmal etmemeniz önerilmektedir.
Daha Fazla Süt Tüketmek
1900’lü yılların başlarında ABD’de inek sütlerinin içerisine ekstra D vitamini karıştırılmaktaydı. Bu durum ABD’deki raşitizm vakalarının önemli ölçüde azalmasını sağlamıştır. Günümüzde ABD’de satılan pek çok inek sütü, yaklaşık 28 mg D vitamini takviyesiyle güçlendirilmektedir. Bu durum, ABD’de de ki raşitizm vakalarının az olmasının temel nedenlerindendir. İnek sütü dışında fındık, soya, pirinç ve hindistancevizi sütü satılması, D vitamini eksikliğinin ortaya çıkması ihtimalini güçlendirmektedir.
Kişinin sağlık sorunlarından ve inançlarından dolayı süt ürünleri tüketiminden kaçınması gerekmiyorsa günlük olarak belirli miktarda süt tüketmesi gerekmektedir. Düzenli şekilde süt tüketmek, kişinin kanında bulunan D vitamini düzeyini önemli ölçüde arttırmaktadır. Kişilerin, dondurma, tereyağı, yoğurt ve diğer süt ürünlerinin, D vitamini açısından süt kadar zengin olmadığını bilmeleri gerekmektedir.
En iyi D vitamini kaynakları şunlardır:
- Balık
- Zenginleştirilmiş süt
- Sığır karaciğeri
- Yumurta
- Havyar
Kalsiyum açısından oldukça zengin olan besinler şunlardır:
- Sardalya
- Yoğurt
- Süt
- Peynir
Protein açısından zengin olan gıdalar gibi (et vb.), rafine edilmiş tahıllardan yapılan besinler de fosfor açısından oldukça zengindir. D vitamini, kalsiyum ve fosfor açısında oldukça zengin olan bu besinlerin beslenme düzenine dahil ediilmes, raşitizm hastalığına yakalanma riskini oldukça düşürmektedir.
Daha Fazla Balık Tüketmek
Balık, vücutta oldukça önemli bir role sahip olan D3 vitaminini içermektedir. Bol miktarda balık tüketmek doğal D vitamini takviyesi olarak kabul edilmektedir. Çocukların ne kadar balık tüketmesi gerektiği hakkında bir doktora danışmanız ve bu doğrultuda hareket etmeniz tavsiye edilmektedir.
Bir çalışmada balıkların pişirildiğinde ve kızartıldığında ne kadar D vitamini içerdiği araştırılmıştır. Araştırma sonucunda balıkların, pişirildiklerinde D vitamini kaybına uğramadıkları ancak yarısı kızartıldığında bile önemli miktarda D vitamini kaybına uğradığı gözlemlenmiştir.
Crohn hastalığı olan hastalara küçük bir çalışma kapsamında balık yağı takviyesi verilmiştir. Bu çalışma sonrasında hastaların D vitamini düzeylerinde artış meydana geldiği ve kişilerin hayat kalitesinin arttığı gözlemlenmiştir.
Geçmiş dönemlerde morina karaciğeri yağı, özellikle az güneş alan bölgelerdeki çocukların raşitizm hastalığına yakalanmasını engelleyen önemli faktörler arasında yer almıştır. Kullanıldığı dönem içerisinde, pek çok kişide hastalık semptomlarının azalmasını sağlamıştır.
Vegan Kalsiyum Kaynakları ve D Vitamini Kaynakları Kullanılmalı
Kişi, gıda alerjileri, sağlık sorunları ve görüşleri nedeniyle D vitamini açısından oldukça zengin olan besinleri (balık, süt, et) tüketmiyorsa farklı yollardan da D vitamini takviyesi alabilmektedir. En iyi vegan D vitamini takviyeleri şunlardır:
- Zenginleştirilmiş tahıllar
- İçeriği zenginleştirilmiş portakal suyu
- UV ışığında yetişen mantarlar
En iyi vegan kalsiyum takviyeleri şunlardır:
- Bamya (pişmemiş)
- Çin lahanası
- Badem
- Brokoli (pişmemiş)
- Tere otu
- Kara lahana
- Olgunlaşmamış soya fasulyesi
- İncir
- Portakal
- Kuru fasulye
- Meşe palamudu
- Kabak
Raşitizm Hastalığından Korunma Yöntemleri
Raşitizm hastalığına neden olan faktörleri bilmek hastalıktan korunmayı kolaylaştırmaktadır. Çoğu insan raşitizm hastalığına D vitamini eksikliğinden dolayı yakalanmaktadır. D vitamini eksikliği de kişinin, güneşte yeteri kadar zaman geçirmemesinden ve yeteri kadar beslenmemesinden dolayı ortaya çıkmaktadır.
Bu durum kişinin güneşte yeteri kadar zaman geçirdiğinde ve yeterli şekilde beslendiğinde raşitizm hastalığından korunabileceğini göstermektedir. Kişinin güneş ışınlarına yeteri miktarda maruz kalması ve dengeli beslenmesi D vitamini eksikliğinin ortaya çıkmasını ve kemiklerdeki minerallerin vücuda sızmasını engellemektedir.
D vitamini eksikliği, bazı durumlarda çeşitli metabolik rahatsızlıklardan ve kalıtsal problemlerden dolayı ortaya çıkmaktadır. Bu durumda kişinin takviye kullanması veya reçeteli ilaçlar alması gerekebilmektedir.
D vitamini eksikliği, yeterli beslenmemekten ve yeteri miktarda güneş ışığına maruz kalmamaktan dolayı ortaya çıkmamışsa kişinin, sağlık durumunun uzun süre boyunca takip edilmesi ve bu durumun nedeninin tespit edilmesi gerekmektedir.
Raşitizm Hastalığına Yakalanmamak İçin Alınabilecek Önlemler
Güneşte vakit geçirmek, D vitamini almak için oldukça etkili ve kolay bir yöntemdir. Ancak güneşte uzun süre kalmak güneş yanığı oluşumuna neden olabilmektedir. Bu nedenle güneş kremi sürmeden güneşe çıkılmaması ve kişinin güneş hassasiyeti varsa D vitaminini besinlerden alması tavsiye edilmektedir.
Raşitizm ve osteomalazi kişinin kendi kendine teşhis edebileceği hastalıklar değildir. Kişinin kemik ağrısının olması, kemiklerinin kolayca kırılması, halsizlik yaşaması ve raşitizm hastalığında ortaya çıkan diğer semptomlara sahip olması nadiren de olsa farklı hastalıkların habercisi olabilmektedir. Ayrıca raşitizm hastalığının tedavi edilebilmesi için, yeteri miktarda güneş ışığına maruz kalmaktan daha fazlası gerekebilmektedir. Bunlardan dolayı kişinin muhakkak bir doktora danışması ve doktor kontrolü altında tedavi görmeye başlaması tavsiye edilmektedir
Raşitizm hastalığı tedavi edilmediğinde çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Hastalık kısa süre içerisinde tedavi edilmezse nöbetlere, kemik ve diş problemlerine, ağrı ve şekil bozukluklarına neden olabilmekte ve bu sorunlar kalıcı hale gelebilmektedir. Kişi, D vitamini eksikliğinin olduğunu düşünüyorsa vakit kaybetmeden bir hekime danışmalı ve tedaviye başlamalıdır.
Raşitizm hastalığı tedavi edilmediğinde çeşitli sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Bu sağlık sorunlarından bazıları şunlardır:
- Büyümenin durması veya yavaşlaması
- Kavisli bacaklar
- Kavisli omurga
- Kemik deformasyonları
- Uzun süreli geçmeyen diş problemleri
- Nöbetler
- Uzun süreli kemik ağrısı
- Kemiklerin sebepsiz şekilde kırılması
