Liken planus, kaşıntılı ve yayılan kırmızı, mor veya mavimsi lezyonları olan bir döküntü çeşididir. Bu hastalık, stres, alerjenler veya viral bir enfeksiyona yanıt olarak bağışıklık sistemi tarafından tetiklenir. Vücudun neredeyse her bölümünü etkileyebilen agresif ve rahatsız edici bir döküntüdür. Deriyi, tırnakları, ayrıca ağız ve cinsel organları etkileyebilir. Vücutta birden fazla yerde gelişebildiği de bilinmektedir.
Liken planus, genel popülasyonun yüzde 0,1 ila 4’ünde, çoğunlukla perimenopozal dönemlerde (menapoza geçiş süreci) kadınlarda görülen kronik, inflamatuar, otoimmün bir hastalıktır. Ayrıca, bu hastalığın görülme riskinin 30-60 yaş aralığındaki kişilerde daha fazla olduğu da bilinmektedir. [1*] Amerikan Dermatoloji Akademisi’ne göre kızarıklık rahatsız edici olsa da bu durum ciddi olarak kabul edilmez ve bulaşıcı değildir.
Oral Liken Planus
Oral liken planus; retiküler, aşındırıcı, büllöz ve atrofik olarak üç çeşit klinik formda görülebilir. Bu türlerin özellikleri şu şekildedir;
- Retiküler: “Wickham’s Striae” adı verilen, beyaz ağ benzeri bir desene sahiptir.
- Aşındırıcı: Tipik olarak ağız ve cinsel organlar dahil olmak üzere mukoza zarlarını etkileyen parlak kırmızı bir döküntüdür. Daha ciddi vakalarda ülserasyon meydana gelebilir.
- Büllöz: Ağızda, cinsel organlarda, alt ekstremitelerde ve gövdede oluşabilen sıvı dolu kabarcıklar ve lezyonlardır. Bu, zaman zaman ağrılara neden olabilir. [2*]
- Atrofik: Cildi veya ağzı etkileyen bir durum olan liken planusun nadir görülen bir şeklidir. Atrofik liken planusta özellikle soluk papüller veya plaklar gelişir. Bu papüller vücudun herhangi bir yerinde bulunabilmesine rağmen, genellikle önceden liken planustan etkilenen cilt bölgelerinde karşımıza çıkar. [3*]
Genitalde Liken Planus
Aslında, yukarıda açıklanan dört liken planus türü, genellikle cinsel organların içinde ve çevresinde gelişir. Erkeklerde, penis bezlerinin veya şaftın etrafında döküntü şeklinde görülmektedir. Bu hastalık, kadınlarda cinsel organların etrafındaki cildi, ayrıca vulva ve vajinayı etkileyebilmektedir. Bazı araştırmalar, oral liken planusu olan kadınların yüzde 50’sinden fazlasının teşhis edilmemiş vulvar liken planusa da sahip olduğunu gösteriyor. [4*]
Tırnaklarda ve Saç Derisinde Liken Planus
Liken planus kişinin hem el hem de ayak tırnaklarında görülebilir. Bu durum bazı kişilerin sadece bir veya iki tırnağında olabilirken; bazılarının da tüm tırnakları etkilenebilmektedir. Bu, tırnakta geçici veya kalıcı hasara neden olabilir.
Kafa derisindeki liken planus, çoğunlukla ‘liken planopilaris’ olarak bilinir. Bu hastalık iyileşse de alopesi veya saç dökülmesine yol açan kalıcı yara izine neden olabilir. Tedavi için, oral steroidler ve topikal steroid sıvıları, Accutane veya hidroksiklorokin oral ilaçları kullanılır. [5*]
Liken Planus Belirtileri
İlk işaret, bilek, gövde veya bacaklarda retiküler döküntü görünümü olabilir. Bu belirtiler vücudun herhangi bir yerinde başlayabilir. Bu durumun diğer belirtileri şunlardır:
- Beyaz veya mavi renkte, içi sıvı dolu kabarcıkların veya patlayan ve kabuk bağlayan lezyonların görünümü,
- İnce beyaz çizgiler,
- Deri döküntülerinde kaşıntı,
- Yanma hissi ve tat değişikliklerinin eşlik ettiği ağızda Wickham’s Striae görünümü,
- Beyaz kireçli görünüme sahip çıkıntılı tırnaklar,
- Döküntü ile birlikte kafa derisinde kaşıntı ve ağrı,
- Kötü koku
- Vajinal akıntı, yanma, kaşıntı,
- Penis veya gövde üzerinde lezyonlar veya kabarcıklar ve kronik kaşıntı,
- Ağrılı cinsel ilişki.
Liken Planus Risk Faktörleri
Bu hastalığın kesin olarak sebebi belirlenmemiştir. Yine de birçok tıbbi durumun ve çevresel faktörün etkisinin olduğuna inanılmaktadır. Bu faktörler şu şekilde sıralanabilir;
- Genetik Yatkınlık: Geçmişte ailenizden birine teşhis konulduysa, bu hastalığın sizde de görülme riski artacaktır.
- Hepatit C: Hepatit C virüsü enfeksiyonu ile liken planus gelişimi arasında istatistiksel olarak bir ilişki bulunmuştur. [6*]
- Alerjenler: Bazı yapay boyalar ve kimyasallar gibi alerjenlere maruz kalmak bu hastalığa neden olabilir.
- İlaçlar: İçerisinde; arsenik, bizmut, altın veya kinidin gibi maddeler barındıran antibiyotikler, idrar söktürücüler, diyabet ilaçları, sıtma, yüksek tansiyon ve kalp hastalığı ilaçları bu hastalığı tetikleyebilir.
- Yaş: Liken planus her yaşta ortaya çıkabilir, ancak çoğu vaka 30 ila 60 yaşları arasında ortaya çıkar. [7*]
- Amalgam Dolgular: Dolgular oral liken planus gelişimine yol açan bir alerjen görevi görebilir.
Konvansiyonel Tedavi
Eğer bir liken planusunuz olduğunu düşünüyorsanız, bunun daha ciddi bir durumun işareti olabileceğini unutmayarak derhal doktorunuza danışın. Doktorunuz da bu durumdan şüphelenirse döküntünün belirli bölgelerine biyopsi yapabilir, kültür alabilir, hepatit C için test yapabilir veya alerji testleri yapabilir.
Bazen kullandığınız bazı ilaçlar da liken planusa neden olur. Bu gibi durumlarda, doktorunuz size ilacı bırakmanızı söyler ve genellikle semptomlar böylece ortadan kalkar. Kimi zaman, dolgunuz da oral liken planusa neden olabilir. Bu durumda dolgular çıkartılır ve ağrılı döküntü genellikle kendiliğinden geçer.
Liken Planus için Geleneksel Tedavi
Liken planus için tıbbi tedaviler bulunduğu gibi doğal ve geleneksel tedavi yöntemleri de bulunmaktadır. Liken planus için tıbbi ve geleneksel tedavi yöntemleri şunlardır;
- İlaç tedavisi (topikal, oral veya enjeksiyon),
- Antihistaminikler,
- Bağışıklık sistemini destekleyen reçeteli ilaçlar,
- Akne için yaygın olarak kullanılan retinoid ilaçlar,
- Foto kemoterapi ışık tedavisi,
- Lidokain içeren ağız gargaraları,
- Ağrı ilaçları.
Liken Planus için 9 Doğal Tedavi
- Zerdeçal: Araştırmalara göre, zerdeçal içeren merhemler oral liken planusun görünümünü azaltmak için faydalı olabilir. Ayrıca, zerdeçalın ağızda liken planus için bir risk olan skuamöz hücreli karsinomların büyümesini engellemeye yardımcı olabileceğine inanılıyor. Bunun yanında, cildinizdeki kaşıntı ve rahatsızlığı yatıştırmak için de zerdeçallı bir yüz ve vücut maskesini deneyebilirsiniz.
- A Vitamini: A vitamini cilt ve mukoza zarlarının sağlıklı kalmasına yardımcı olur. Liken planus bu iki sistemi hedef aldığından, A vitamini tüketiminizi artırmanız faydalı olacaktır. Ayrıca, A vitamini bağışıklık sistemini destekler ve iltihapla savaşır. Bu nedenle bu süreçte daha fazla A vitamini açısından zengin besinleri tüketmeniz önerilir.
- Folat: Yapılan çalışmalar oral liken planusu olan hastaların %44’ünün aynı zamanda folat eksikliğinin de olduğunu gösterdi. Bu hastalıkların tedavisi için kullanılan ilaçların da liken planusu tetiklediği bilinir.
- Epsom Tuzu: Nesiller boyu kullanılan epsom tuzunun stresi azaltmaya, toksinleri ortadan kaldırmaya, ağrı ve iltihabı azaltmaya yardımcı olduğu bilinmektedir.
- Çay Ağacı Yağı: Oral liken planusunuz varsa, özellikle aşındırıcı ve büllöz tiplerde çay ağacı yağı bazlı bir gargara hastalığın geçmesine yardımcı olabilir.
- Hindistan Cevizi: Günde iki kez hindistan cevizi tüketmeniz semptomlarınızı iyileştirebilir ve rahatlama sağlayabilir. Liken planusunuz cildinizdeyse, bu sefer etkilenen bölgelere hindistan cevizi yağı sürmeniz kaşıntı, ağrı ve yanma hissini en aza indirmenize yardımcı olabilir.
- Yulaf: Lezyonlar ve kabarcıklar hastalığın seyri boyunca değiştikçe, ölü deriyi atmak kaşıntıyı hafifletebilir ve görünümü iyileştirebilir. Bir ölçü yulaf ile bir ölçü yoğurdu bir miktar bal ile karıştırın. Etkilenen bölgelere bolca yayın ve 10 ila 15 dakika beklettikten sonra Ilık suyla iyice durulayın.
- Güneş: Güneş, D vitamini eksikliğini tedavi etmenin yanı sıra, doğrudan ve korumasız güneşe maruz kalmak iyileşmeyi hızlandırabilir. Bu nedenle, liken planusunuz varsa her gün en az 15 dakikanızı güneş ışığı altında geçirin.
- Stres Yönetimi: Stres hem bu hastalıkla ilişkili semptomları karmaşıklaştırır hem de tekrarlamasını tetikler. Bu nedenle yoga ve meditasyon gibi stresinizi azaltacak aktivitelere yönelin.
