Kronik İltihap Nedir?

Kronik iltihap nedir? Vücuttaki iltihaplar zaman içinde birbirinden farklı hastalıklara neden olabiliyor. Harvard Tıp Akademisi’nin yayınladığı rapora göre, kronik iltihap sorunu yaşayan insanların, zaman içerisinde kalp, astım, diyabet ve alzheimer, kanser gibi birçok hastalığa yakalanma riski çok daha yüksektir. {1*}

UCLA isimli bir tıp akademisinde çalışan Dr. David Heber ise iltihaba bağlı gelişen hastalıklar ile ilgili araştırmaların henüz çok yeni olduğunu vurgulamaktadır. Heber’e göre iltihaba bağlı yeni hastalıkların artmasında en önemli etken, modern tıbbın iltihabın temelindeki nedeni değil semptomlarını iyileştirmeye odaklanmasıdır. {2*}

Yine bu alanda 2012 yılında yayımlanan bilimsel bir makaleye göre, kronik iltihabın neden olduğu hastalıklara dair kanıtlar giderek artmaktadır. Örneğin kalp hastalığının, atardamar iltihaplanmasından kaynaklandığına dair veriler bulunmaktadır. Asıl önemli olansa bu tip verilerin ve araştırmaların giderek artmasıdır. {3*}

Vücutta oluşan iltihaplı bölgeyi iyileştirmek için ilaç kullanmanın yanı sıra doğal tedavi yöntemlerinden de yararlanılmaktadır. Anti-inflamatuar diyet doğal tedavi yöntemlerinin en başında yer almaktadır. Bilimsel olarak kanıtlanmış diyetler ile kronik hastalığa neden olan iltihaplanmayı önleyip azalmasını sağlamak mümkündür.

Kronik İltihap Nedir?

Tıp alanında enflamasyon olarak bilinen iltihap, vücudun bağışıklık sistemindeki doğal bir tepkidir. Oluşan herhangi bir yara, kızarıklık veya zararlı bir maddenin varlığında, vücutta hücrelerin o bölgeye müdahale etmesi, iltihabın en sade tanımıdır. {4*} Enflamasyon ve enfeksiyon karıştırılmaması gereken iki farklı terimdir. Enfeksiyon, bakteri veya mantar gibi zararlı maddelerden kaynaklandığı için ilerleyen evrelerde iltihaplanmaya neden olmaktadır. Enflamasyon, vücudun enfeksiyona verdiği tepkidir.

Bazı durumlarda vücuda zararlı olan iltihap, bazı durumlarda vücut için oldukça faydalı olabilmektedir. Tehlikeli olmayan iltihap, virüslere, bakterilere ve benzeri diğer hücrelere karşı vücudu korumaktadır. Hatta en basit yaralar bile iltihap olmadan enfeksiyonun ilerlemesine ve daha ciddi sonuçlar yaşanmasına neden olmaktadır.

Vücuda yabancı maddeler girdiğinde ilk olarak beyaz kan hücreleri harekete geçmektedir. Beyaz kan hücrelerinden geçen kimyasallar kan dolaşımına ve etkilenen dokuya salınır. Kimyasalların salınması, yaralanma veya enfeksiyon bölgesindeki kan akışını artırır. Kan akışının artması nedeniyle o bölgede gözle görülen bir kızarıklık ve sıcaklık oluşmaktadır. Bu zararlı maddeler vücudun dokularında sıvı sızıntısını tetiklediğinde o bölge de şişlikte gözlemlenir. Sinirlerde bu enflamasyon sürecinde uyarılır ve geçici ağrıya neden olmaktadır.

İltihaplar akut ve kronik olarak farklı süreçlerde ortaya çıkabilir. Akut iltihap oldukça hızlı başlayan ve yine aynı şekilde kaybolan iltihap türüdür. Kronik iltihap ise başka soruna bağlı olarak gelişen ve bu sorun ortadan kaldırılmadığı sürece devam edebilen iltihaptır.

Kronik İltihabın Belirtileri Nelerdir?

Bir iltihabın akut veya kronik olması, ortaya çıkan belirtilerin de değişmesine neden olmaktadır. Akut iltihap çoğu zaman vücudun dış kesimlerinde ve genellikle deride meydana gelir. Akut iltihabın ayırt edici bazı belirtileri vardır:  {5*}

• Ağrı
• Kızarıklık
• Deride şişme veya kabarma
• Hareket kısıtlaması
• İltihaplı bölgedeki ısı farkı

Eğer akut iltihap, vücudun dışında veya deride değil de organlarda veya iç dokularda meydana gelirse bu belirtilerin hepsini hissetmek imkansızdır. Örneğin, akciğerin çevresindeki dokularda sinir uçları olmadığı için bir iltihaplanma olsa bile ağrı hissi yaşanmayabilir.

Akut iltihaptan farklı olarak kronik olarak başlayan ve uzun süre devam eden iltihabın belirtileri ise biraz daha farklıdır:

• Bedensel yorgunluk
• Ağızda oluşan yaralar
• Göğüs ağrısı
• Karın ağrısı
• Yüksek ateş
• Deride döküntü
• Eklemlerde ağrı

Kronik olarak vücutta büyüyen iltihap zamanla farklı organları etkilemekte ve bu organların işlev kaybı yaşamalarına neden olmaktadır.

• Vakülit yani kan damarlarının şişmesi ve işlev kaybı
• SLE yani böbreklerde büyüme ve fonksiyon kaybı
• Jüvenil dermatomiyozit yani kasların şişmesi ve fonksiyon kaybı

Kronik ağrılar hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz Kronik Ağrı Sendromu ve Doğal Tedavi Yöntemleri yazımızı okuyabilirsiniz.

Kronik İltihabın Nedenleri Nelerdir?

İltihabın başlaması ve yayılmasında birçok neden etkili olabilir. Kötü beslenme bu nedenlerden en güçlüsüdür. Gıdalara karşı vücutta beliren alerjik reaksiyon, strese bağlı sinirsel gerginlikler, sürekli oturarak çalışma veya spor yapmamak gibi etkenler de iltihaba neden olan diğer önemli etkenler arasındadır.

Tetiklenen bir iltihap sürecinin vücutta başlamasının ve devam etmesinin nedenleri ise şu şekildedir: {6*}

• Kişisel İltihap Kimliği: Her insanın akut ya da kronik olsun, iltihaba dair süreçlere verdiği yanıtlar birbirinden farklıdır. Bazı insanların vücutları çeşitli etkenlerle beraber iltihabın hızla yayılmasını tetikleyebilmektedir.
• CYLD Proteini: Georgia State Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, CYLD adlı bir proteinin, vücuttaki iltihaba neden olan kötü bakteri ve virüsleri yok edebildiğine dair bulgular elde etmiştir. Kişide, bu CYLD proteinindeki bir bozulmanın iltihabın yayılmasındaki temel nedenlerden birisi olduğu düşünülmektedir.
• Aşırı Kilo: Vücutta bulunan aşırı yağlanma ve obezite gibi sorunların, uzun üreli iltihabın nedenlerinden birisi olduğuna dair bilimsel araştırmalar bulunmaktadır.
• Psikolojik Etkiler: Arizona Üniversitesi Bütünleştirici Tıp Merkezi’nin bir araştırmasına göre kronik olarak strese maruz kalan kişilerin, iltihaba neden olan bakteri ve virüslere karşı gerekli proteinleri salgılayamadıklarını keşfetmiştir.
• Yaşam Tarzı: Araştırmalara göre sigara içmek, sağlıksız ve düzensiz beslenmek ile hareketsiz yaşamak gibi nedenler iltihaba zemin hazırlamaktadır.
• Bağırsak Sağlığı: Bağırsaklarda bulunan bakterilerin iyi ve kötü olarak sayılarındaki dengesizlik, başta bağırsak olmak üzere birçok sindirim sistemi organında iltihaba neden olmaktadır.
• Çevresel Faktörler: Hava kirliliği gibi dış etkenlerin vücuttaki iltihabın başlamasında ve yayılmasında etkili olduğu görülmüştür.

İltihaba Neden Olan Hastalıklar Nelerdir?

Akut iltihaplanmayı tetikleyen hastalıklar, genellikle dış etkenlere veya soğuk algınlığına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu hastalıklardan bazıları:

• Soğuk algınlığı veya grip gibi hastalıkların neden olduğu boğaz ağrıları
• Deride oluşan yaralar
• Ayak tırnaklarındaki batık
• Fiziksel travma
• Akut bronşit
• Sinüzit
• Egzama

Vücudun iltihap üretmesine neden olan ve kronik olarak değerlendirilen hastalıklar da vardır:

• Astım
• Kalp hastalıkları
• Romatizmaya bağlı eklem iltihabı
• Mide ve bağırsaklarda oluşan yaralar (Peptik Ülser)
• Skleroz
• Lupus
• Bağırsak hastalığı olan Kolit
• Periodontitis
• Hepatit
• Crohn hastalığı

İltihaba Neden Olan Yiyecekler Nelerdir?

Doktorlar mevcut semptomlara göre, fizik muayene yaparak, röntgen ve kan testi de dahil olmak üzere test sonuçlarını analiz ederek hastalığın teşhisini ortaya koymaktadır. Teşhis için istenilen kan testinde vücuttaki iltihaplanmanın belirtisi olan C-reaktif protein (CRP) değerine bakılmaktadır. Kan testinde 10mg/L az olduğunda normal seviyededir. 10 mg/L’den yüksek bir değer ortaya çıktığında ciddi enfeksiyon, travma veya kronik hastalık belirtisi olduğu anlaşılmaktadır.

Artrit Vakfı araştırmalarına göre, beslenme şekli ve tüketilen yiyeceklerin iltihap oluşumuna neden olduğu tespit edilmiştir. İltihaba neden olan başlıca gıdalar şu şekilde sıralanabilir: {7*}

• Şeker: İltihaptan korunmak için şeker kullanımından kaçınmak gerekir. Özellikle tüketilen ürünlerin içeriklerini kontrol edip sakaroz veya fruktoz yazan ürünlerden uzak durmak gerekir.
• Trans Yağlar ve Doymuş Yağlar: Ambalajlı ürünlerin birçoğunda, fast foodlarda, kızarmış ürünlerde, margarin vb ürünlerde bu yağlar bulunmaktadır. Bu yağlardan uzak durarak enflamasyona yakalanma riski azalmaktadır.
• Yüksek Omega-6 Yağları ve Ürünleri: Vücut için gerekli olan omega-6 yağ asitleri aşırı tüketimde enflamasyonu destekler. Omega-6 yağ asitleri mısır yağı, aspir yağı, ayçiçeği yağında ve sebzelerde bulunur.
• Rafine Karbonhidratlar/ Beyaz Un: Ekmekler, krakerler ve diğer tahıl ürünlerinde rafine karbonhidratlar bulunur. Bu ürünler, yüksek glisemik indeksli gıdalardır. Yüksek glisemik indeksli gıdalar, vücutta gelişmiş glikasyon (AGE) ürünlerinin oluşumunu hızlandırır ve enflamasyonu tetikler.
• Monosodyum Glutamat (MSG): Monosodyum glutamat günümüzde kullanılan gıdalarda yer alan katkı maddesidir. Bu katkı maddesinin kronik enflamasyonu tetiklediği ve karaciğer sağlığını olumsuz yönde etkilediği ortaya çıkmıştır. Genellikle hazır çorbalarda, fast food ürünlerinde, salata soslarında, şarküteri etlerinde görülmektedir.
• Gluten: Gluten intoleransı olan kişilerde enflamasyon riskinin arttığı gözlemlenmiştir. Çölyak hastalığı olan kişilerin glutenden uzak durması gerekmektedir. Gluten içeren ürünler tüketildiğinde enflamasyon düzeylerinde artış görülmüştür.
• Kazein: Özellikle sporcuların kullandığı süt proteinidir. Artrit gibi iltihap sorunu olan kişilerin kazeinden kaçınması gerekmektedir. Kazein tüketimi arttığında enflamasyona yakalanma oranı da yükselmektedir.
• Aspartam: Yapay tatlandırıcı olan aspartam tüketimi sağlığı olumsuz yönde etkiler. Arthritis Foundation’ın belirttiği gibi, aspartam gibi bir kimyasala duyarlı olan kişinin bağışıklık sistemi bu “yabancı maddeye” kimyasala saldırarak tepki verebilir ve bu da iltihabi bir tepkiye neden olmaktadır.
• Alkol: Alkol, sağlık için tehlikeli olan ürünlerin başında yer alır. Özellikle karaciğeri etkilediği için karaciğerler için büyük tehlike oluşturmaktadır. Alkol tüketimi, karaciğer fonksiyonlarını yavaşlatır. Aynı zamanda vücuttaki diğer organları da ciddi şekilde etkiler. Bu nedenle iltihaplanmaya neden olmaktadır. Enflamasyon oluşumundan kaçınmak için alkol tüketmemek gerekir.

Karaciğer detoksu için 6 Adımda Karaciğer Detoksu yazımızı okuyabilirsiniz.

Kronik İltihap Nasıl Tedavi Edilir?

Yapılan doktor muayenesi ve testler sonunda teşhis edilen bir süreçte bazı önemli değerler bulunmaktadır. İltihabın vücuttaki varlığının en önemli göstergesi olan C-reaktif Protein kan testindeki değer 10mg/L’den az olmalıdır. Eğer sonuçlardaki değer bu orandan yüksek çıkarsa vücutta bir iltihabın olduğu netleşmektedir. {8*}

Yaygın olarak tavsiye edilen tedavilerde ilaç kullanımı ilk sıradadır. Ardından dinlenmek, egzersiz veya ilerleyen bir durumda ameliyat önerilebilmektedir. Kısa süreli ve akut iltihaplarda aspirin, naproksen ve ibuprofen gibi ilaçlar verilmektedir. {9*}

Ancak bazı iltihap türlerinde kullanılan ilaçların etkileri konusunda tartışmalı araştırmalar dikkat çekmektedir. Örneğin asetaminofen iltihaplanma olarak bilinen beyinde oluşan bir hastalıkta önerilen ilaçların ise ABD Ulusal Tıp Merkezine göre hiçbir etkisi bulunmamaktadır. {10*}

Damar içi iltihaplanma ve astım gibi kronik hastalıklarda verilen ilaçların ise kilo alımı, uykusuzluk ve vücutta ödem oluşması gibi yan etkileri olduğu kanıtlanmıştır. {11*}

İltihaba karşı verilen ve uzun vadede kullanılan ilaçların bilinen diğer yan etkileri şöyledir:

• Kemik erimesi
• Yüksek kan basıncı
• Şeker hastalığı
• Aşırı kilo
• Katarakt
• Göz Tansiyonu
• Kas Güçsüzlüğü
• Derinin incelmesi ve kolay morarma

İltihap için Doğal Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

İltihaba karşı verilecek ilk ve en önemli mücadele yaşam tarzının iyileştirilmesi ve beslenme düzeninin sağlıklı bir seviyede tutulmasıdır.

İltihap Önleyici Besinler

İltihap önleyici bir beslenme için en ideal olanı Akdeniz diyetidir. Bu diyet, sadece iltihabı engellemekle kalmaz aynı zamanda iltihabın neden olduğu hasarları da iyileştirir. {12*}

Genel olarak iltihap önleyici besinler ve ideal dozları şu şekildedir:

• Sebzeler :  Günde en az 4-5 porsiyon pancar, havuç, brokoli, karnabahar, deniz sebzeleri, soğan, bezelye gibi sebzeler tüketilmelidir.
• Meyveler: Elma, böğürtlen, yaban mersini, kiraz, portakal, greyfurt, ananas, erik, nar veya çilek gibi meyveler, günde 3-4 porsiyon yenmelidir.
• Su: Her insan kendi vücut ağırlığına uygun miktarda su tüketmelidir. Ayrıca maden suyu ve şekersiz bitki çayı da tüketilebilir.
• Baklagiller: Islatılmış ve filizlenmiş ansazi ve adzuki fasulyesi ile siyah fasulye, börülce, nohut veya mercimek günde 1 ila 2 porsiyon olarak yenebilir.
• Sağlıklı Yağlar: Her gün düzenli olarak avokado, sızma zeytinyağı, keten tohumu ve kenevir tohumu yağı gibi sağlıklı yağlar tüketilmelidir.
• Baharatlar: Fesleğen, pul biber, tarçın, köri, sarımsak, zencefil, biberiye, zerdeçal ve kekik gibi antioksidan bakımından zengin baharatlar kullanılmalıdır.
• Protein: Organik yumurta, peynir ve benzeri süt ürünleri düzenli olarak tüketilmelidir.
• Çay: Mükemmel bir doğal iltihap önleyici olan yeşil ve beyaz çay düzenli olarak içilebilir.
• Taze Sebze ve Meye Suları: Bir meyve sıkacağı ile, kereviz, salatalık, zencefil, ananas, ıspanak ve limonu kullanarak mükemmel bir iltihap önleyici bir meyve suyu elde edilir.

Ulusal Tamamlayıcı ve Bütünleştirici Sağlık Merkezi (NCCIH) tarafından iltihaplanmaya karşı etkili olan takviye gıdalar aşağıdaki gibidir:

• Omega-3 yağ asitleri : Genel olarak, omega-3 yağ asitleri, vücuttaki iltihaplara karşı oldukça etkilidir. Özellikle iltihaba neden olan çok karmaşık sorunların tedavisinde takviye bir gıdadır. {13*}
• Zerdeçal : Zerdeçal, içeriğindeki kurkumin isimli bileşen ile iltihabı önleme konusunda oldukça etkilidir. {14*}
• Söğüt Kabuğu : Söğüt ağacından, gövdesinden ve dallarından elde edilen söğüt kabuğu, vücutta ağrı, artrit ve yorgunluk başta olmak üzere iltihap için de ideal bir takviyedir. {15*}
• Ananas : Ananasın içeriğinde bulunan bromelain maddesi, iltihaba bağlı oluşan şişmeyi azaltarak sorunlu bölgenin rahatlamasında oldukça etkilidir.

Kırmızı Şarap

Kırmızı şarapta, zengin antioksidan kaynağı olan flavonid oranı oldukça yüksektir. Flavonoidlerden biri olan kersetin, anti kanserojen ve antiviral aynı zamanda anti-inflamatuar özelliğe sahiptir. Kersetin (Quersetin), enflamasyonu önleyip inflamatuar enzimleri inhibe eder.

Kırmızı şarap, resveratrol, olarak bilinen yüksek anti-inflamatuara sahip bileşen içerir. Frontiers’in Aging and Neuroscience’da yayınlanan araştırmaya göre resveratrol ayrıca Alzheimer hastalığının ana özelliklerini kontrol edebilir ve bunama ilerlemesini yavaşlatabilir. Bu, resveratrolün inflamasyonu ve oksidatif stresi azaltma ve aynı zamanda bir nöroprotektan görevi görme yeteneği sayesindedir.

Alkol kullanmayan kişilerin şarap içmeye başlaması önerilmez, ancak günlük hayatta alkol kullanan kişilerin organik şarap tercih etmeleri önerilebilir. Alkol seçenekleri arasında kırmızı şarap iltihap önleyici özelliği ile daha sağlıklı bir seçim olacaktır. Şaraba alternatif olarak, kuersetin soğan, elma, lahana, yaban mersini ve yeşil çay gibi sağlıklı gıdalarda da bulunmaktadır.

Anti-inflamatuar Takviyeler

Ulusal Tamamlayıcı ve Bütünleştirici Sağlık Merkezi (NCCIH), iltihaplanmayı ve iltihaplanma ile ilişkili ağrıyı tedavi etmek için uzun bir kullanım geçmişine sahip olan bazı takviyeleri önerir:

• Omega-3 yağ asitleri: Omega-3 yağ asitlerinin sağlığa faydası oldukça fazladır. Romatoid artrit ile ilişkili iltihaplanmalara yardımcı olduğu bilinir. Yapılan birçok araştırmada, omega-3 yağ asitlerinin çok çeşitli sağlık sorunlarına çözüm olduğu aynı zaman da iltihaplanmanın iyileşmesine yardımcı olduğu kanıtlanmıştır.
• Zerdeçal: Zerdeçal, antioksidan açısından zengin olan bir baharattır. Kurkumin adı verilen iltihabı önlemeye yardımcı olan bileşenler içermektedir.
• Söğüt Kabuğu: Söğüt ağacından elde edilmektedir. Geleneksel tedavi yöntemleri arasında yer almaktadır. İltihap hastalıklarında kullanılmaktadır. Özellikle bel ağrısı, genel ağrılar, osteoartrit, bursit ve romatoid artrit için yaygın olarak kullanılmaktadır.
• Bromelain: Bromelain maddesi ananasta bulunmaktadır. İltihap sonucu oluşan bölgesel şişme durumlarında bromelain etkin rol oynamaktadır.

Omega-3 yağ asidi açısından zengin besinleri öğrenmek için Omega 3 İçeren Besinler yazımızı okuyabilirsiniz.

Egzersiz ve Meditasyon

Sağlıklı bir yaşam için egzersiz ve meditasyon gibi fizik-zihin bütünlüğü sağlayan aktiviteler oldukça önemlidir. Behavior and Immunity dergisinde 2017 yılında yayınlanan bir araştırmaya göre günde 20 dakikalık bir egzersizin iltihap başta olmak üzere birçok hastalığa karşı etkili olduğunu kanıtlamıştır. Bir diğer önemli faydası ise düzenli egzersiz yapmanın, iltihaplanma gibi hastalıkları engellemesidir. {16*}

Bir başka araştırma ise 2014 yılında yapılmış ve meditasyonun, kronik hastalıkları ve strese bağlı sağlık sorunlarını engellediğini ortaya koymuştur. Araştırma ayrıca, iltihaplanma ile ilişkili genlerin aktivitesini azaltmanın en ideal yolunun meditasyon ve tai chi gibi uygulamaları olduğunu kanıtlamıştır. {17*} {18*}

Şifaya yönelik dua etme ve meditasyon yapmanın da bedenin iyileşme gücünü arttırdığını göstermiştir. Özellikle iltihaplanmayı tetikleyen genlerin devre dışı bırakıldığı saptanmıştır. {19*}