Serotonin Nedir? Serotonin Doğal Olarak Nasıl Artırılır?

Serotonin neredeyse tüm insan davranışları süreçlerinde rol oynayan bir hormondur. Duygulardan sindirim ve motor becerilere kadar yaşam ve vücut işlevlerinin pek çoğunu etkilemektedir.

Serotonin reseptörleri beynin her bölgesinde bulunur ve bir bölgeden diğerine mesaj gönderilmesini sağlayan nörotransmitterler (Nöronlar arasında veya bir nöron ile başka tür bir hücre arasında iletişimi sağlayan kimyasallar) olarak görev alır. {1*} İnsan vücudunda bulunan serotonin hormonunun çoğu bağırsakta üretilmektedir. Bu hormon sindirim, iştah, metabolizma, ruh hali ve hafıza gibi birçok işlevi etkilemektedir.

Serotonin eksikliği, depresyon gibi olumsuz sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Serotonin seviyesinin artırılması depresyon için doğal bir tedavi yöntemidir. Ancak her şeyin fazlasının zararlı olduğu gibi serotonin miktarının da fazla olması olumsuz sonuçlara neden olabilmektedir. Bu nedenle serotonin seviyesini doğal yöntemler ile dengede tutmak oldukça önemlidir.

Serotonin Nedir?

Serotonin, beynin bir bölgesinden diğerine sinyal göndermeye yardımcı olan kimyasal bir habercidir. Serotonin hormonunun kimyasal adı 5-hidroksitriptamin’dir ve 5-HT olarak da adlandırılabilmektedir. Serotonin nörotransmitter olarak sinirsel aktiviteyi kontrol etmekte ve çeşitli nöropsikolojik süreçlerde rol oynamaktadır.

Vücuttaki serotonin miktarının  %2’si beyinde, %95’i bağırsakta üretilmektedir ve buradaki hormonal (endokrin, otokrin, parakrin gibi) sistemlerin sinyal iletimini sağlayan bölümlerin eylemlerini düzenlemektedir. Serotonin beyinde ve vücutta doğal olarak bulunmaktadır. Motor işlevlerinin yerine getirilmesi, ağrının algılanması, iştahın düzenlenmesi gibi eylemler için beyne sinyal göndererek nörotransmitter olarak çalışmaktadır. Ayrıca kardiyovasküler fonksiyon, enerji dengesi, sindirim fonksiyonu ve ruh hali düzenlenmesi de dahil olmak üzere çeşitli biyolojik süreçlerde rol almaktadır.

Triptofan beyinde serotonine dönüşen bir aminoasittir. Bu aminoasit beyinde serotonine dönüşerek, ruh halinin kontrol edilmesine ve stres hormonlarının üretiminin azaltılmasına yardımcı olmaktadır.

Serotonin ve Dopamin Arasındaki Farklar

Her ikisi de depresyonun giderilmesinde rol oynayan nörotranmitterdir. Serotonin ruh hali düzenleyicisi olarak işlev görmekte ve sindirim, uyku gibi birçok vücut sürecinde görev almaktadır. Dopamin ise, beyindeki zevk merkezi denen kısma bağlıdır. Mutlu olunduğunda vücut dopamin patlaması yaşamaktadır. Dopamin eksikliği ise düşük motivasyona ve çaresizlik duygusuna neden olabilmektedir.

Serotonin ve dopamin arasındaki en büyük fark, iki nörotranmitterin ruh halini nasıl etkilediğidir. Dopamin, zevkli deneyimlerden sonra salınmakta ve motivasyonu değiştirmektedir. Serotonin ise duyguları yaşama şeklini etkilemektedir.

Serotoninin Ruh Sağlığı ve Depresyon ile İlişkisi

Serotonin, sinir hücreleri arasında sinyalleri ileterek, ruh halinin ve uykuyu etkileyen beyin fonksiyonlarının değiştirilmesini sağlamaktadır. Serotonin yıllar boyunca birçok klinik ve klinik öncesi çalışmanın odak noktası olmuştur. Uzmanlar bu hormonun insanların beyin bölgelerindeki birçok alıcıya sinyal gönderdiğini bilmekte, ancak serotoninin antidepresan olarak nasıl çalıştığını hala araştırmaktadır.

Columbia Üniversitesi’nde yapılan çalışmalarda, serotonin için bilinen 15 reseptör olduğu, bu reseptörlerin çoğunun depresyon ve depresyon benzeri davranışlar ile bağlantılı olduğu ve en çok incelenen reseptörlerin de 1A ve 1B reseptörleri olduğu belirtilmiştir. Çalışmalar bu iki reseptörün depresyonda ve antidepresan tedaviside rol oynadığını göstermektedir. {2*}

World Psychiatry’de yayınlanan bir çalışmada, serotonin fonksiyonlarının bozulmasının depresyon gibi bazı klinik sorunlara neden olabileceğini gözlemlenmiştir. Ayrıca sonuçlar, düşük serotonin miktarının kişilerde ruh halini düşürmede birincil etkiye sahip olduğunu göstermektedir. {3*}

SSRI (Depresyon, uyku bozukluğu ve endişe ile ilişkili olan serotonin eksikliğini gidermede kullanılan, selektif serotonin geri alım inhibitörü olarak isimlendirilen reçeteli ilaçlar) üzerinde yapılan araştırmalar, serotonin hormonunun ruh hali üzerinde doğrudan etkisinin olmadığını, ancak duygusal tepkilerde depresyon semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabileceğini göstermektedir.

Serotoninin Faydaları

Serotonin hormonunun vücut işlevleri için birçok faydası bulunmaktadır. Bunlar:

Ruh Halini ve Hafızayı İyileştirir

Yapılan çalışmalar, beyindeki düşük serotonin miktarının zayıf hafıza ve depresif ruh ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca serotonin ve triptofan bağırsakta bağırsak-beyin dengesine etki ederek bilişsel sağlığı da etkilemektedir. Yapılan çalışmalarda, vücuttaki triptofan miktarı düşürülmüş ve beyindeki serotonin düzeyleri incelenmiştir. Triptofan miktarının düşürülmesi serotonin üretiminin azalmasına ve ruh halinin bozulmasına sebep olmuştur. {4*}

Sindirimi Düzenler

Vücuttaki serotonin miktarının %95’i bağırsakta üretilmektedir. Yapılan araştırmalar, serotonin hormonunun bağırsak hareketliliğinde ve iltihaplanmasında rol oynadığını göstermektedir. Bu hormon doğal olarak salgılandığında bağırsak hareketliliğini başlatmak için spesifik reseptörlere bağlanmaktadır. Serotonin iştahı düzenlemekte ve sindirim sistemini tahriş eden gıdaların daha hızlı bir şekilde ortadan kaldırılmasına yardımcı olmak için kimyasal üretmektedir. {5*}

Ağrıyı Gidermeye Yardımcı Olur

Ağrı Araştırma ve Tedavi Dergisi’nde yayınlanan bir araştırmada, kronik bel ağrılı hastalarda lomber diskektomi (bel fıtığı) ameliyatı öncesi ve sonrası serotonin değerleri değişiklikleri ve bunların ağrı ile ilişkisini değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, 15’i erkek olmak üzere ortalama yaşları 25-77 olan kırk hasta incelenmiştir. Çalışma sonucunda serotonin hormonunun ağrıyı azaltmaya yardımcı olduğu gözlemlenmiştir. {6*}

Bu konu hakkında yapılan başka bir çalışmada, gönüllü olan kişilere serotonin üretiminin artırılması için triptofan aminoasidi verilmiştir. Çalışma sonucunda, tritofan takviyesi yapılan kişilerin ağrılarında azalma ve ağrı eşiklerinde artma gözlemlenmiştir. {7*}

Kronik Ağrı Sendromu ve Doğal Tedavi Yöntemleri İçin Tıklayın.

Kanın Pıhtılaşmasını Sağlar

Kanın pıhtılaşması için yeterli miktarda serotonin hormonuna ihtiyaç bulunmaktadır. Bu hormon yaraların iyileşmesine yardımcı olmak için kan trombositlerinde salgılanmaktadır. Ayrıca küçük arterleri (atar damar) de kan pıhtıları oluşturacak şekilde daraltmaya yardımcı olmaktadır. {8*}

Serotonin yaraların iyileşme sürecine yardımcı olsa da, fazla serotonin de koroner kalp hastalığına sebep olan kan pıhtılarını oluşturabilmektedir. Bu nedenle olumsuz etkilerin önlenmesi için serotonin miktarı dengede tutulmalıdır.

Uluslar arası Moleküler Bilimler Dergisi’nde yayınlanan bir çalışmada, serotonin hormonunun yanık yaralarının iyileşmesine yardımcı olduğu gözlemlenmiştir. Araştırmacılar serotoninin hücre göçünü önemli ölçüde hızlandırarak yara iyileşme sürecini hızlandırdığını kanıtlamıştır. {9*}

Teşhisi

Serotonin eksikliği veya karsinoid sendromu (yüksek serotonin miktarı) kan testi ile belirlenmektedir. Normal serotonin miktarı aralığı 101-283 ng/mL’dir.

Eksiklik Belirtileri

Serotonin eksikliği belirtileri aşağıda listelenmiştir. Bunlar:

• Depresyon
• Endişe
• Panik atak
• Saldırganlık
• Sinirlilik
• Uyku düzeni bozukluğu
• İştah bozukluğu
• Kronik ağrı
• Zayıf hafıza
• Sindirim sorunları
• Baş ağrısı

Vücutta serotonin seviyesi düşük olduğunda diğer nörotranmitterlerde de eksiklik oluşabilmektedir. Uzmanlar, serotonin eksikliğinin neden kaynaklandığının kesin olarak bilinmediğini ve eksikliğin genetik, kötü beslenme alışkanlığı ve yaşam tarzından kaynaklandığını belirtmektedir.

Sürekli stres altında olan kişilerde, ağır metal veya böcek ilaçları gibi toksik maddelere maruz kalan kişilerde serotonin eksikliğine daha sık rastlanmaktadır. Ayrıca yetersiz güneş ışığı alımı ve belirli ilaçların uzun süre kullanımı da serotonin eksikliğine neden olabilmektedir.

Serotonin Eksikliği İçin Doğal Tedavi Yöntemleri

Farmasötik ilaçlara ihtiyaç duyulmadan serotonin seviyelerini doğal gıdalar ile artırmak mümkündür. Bunlar:

Anti-İnflamatuar Gıdalar

Serotonin eksikliğinin tedavisinde bağırsak sağlığını iyileştiren iyi ve kötü bakteri dengesini sağlayan iltihap önleyici yiyeceklerin tüketilmesi önerilmektedir. Bu yiyeceklerden bazıları şunlardır:

• Somon
• Yumurta
• Yeşil yapraklı sebzeler
• Fındık

Bağırsaktaki iyi bakterilerin artırılmasına probiyotik gıdalar da yardımcı olmaktadır. Bu gıdalar:

• Kefir
• Kombu çayı
• Yoğurt
• Elma sirkesi

Bu gıdaların tüketilmesi bağırsak sağlığının iyileşmesine ve serotonin hormonunun üretilmesinin artırılmasına yardım etmektedir. Ayrıca hindistancevizi yağı, sızma zeytinyağı ve ghee gibi sağlıklı yağlarda iltihabı azaltmaya yardımcı olarak serotonin üretimini desteklemektedir.

Egzersiz Yapamak

Yapılan araştırmalar, egzersiz yapmanın nörotransmitterler olan dopamin, serotonin ve noradrenalin üretiminde faydalı olduğunu göstermektedir. {10*}

Yeterli Güneş Işığı Almak

Yeterli güneş ışığı alınmadığında serotonin hormonu düzgün bir şekilde üretilmemektedir. Araştırmalar güneş ışığı ile serotonin üretimi arasında doğrudan bir ilişki olduğunu göstermektedir. Güneş ışığına maruz kalmanın beyni serotonin üretmesi için tetiklediği düşünülmektedir. {11*}

Triptofan Takviyesi

Nutrient’te yayınlanan çalışmalarda, az miktarda alınan triptofan miktarının mutluluğu artıran belirli beyin aktivitelerinde önemli derecede azalmasına yol açabileceği belirtilmiştir. Yapılan bir araştırmaya göre, birkaç ay boyunca hastalara günde 6 gram L-triptofan takviyesi verilmiş ve duygu durum bozuklukları, bağımlılık,  hormonal problem gibi olumsuz etkilerin azaldığı gözlemlenmiştir.

5-HT Takviyesi

5-HT vücut tarafından doğal olarak üretilen bir aminoasittir. Bu aminoasit serotonin üretmek için kullanılmaktadır. 5-HT takviyesi genellikle ruh halini iyileştirmek ve depresyon semptomlarını azaltmak için kullanılmaktadır. Bu takviye gıdalar eczanelerde bulunmaktadır.

Ancak uzmanlar aminoasit dengesizliğinin önlenmesi için, 5-HT takviyelerinin dikkatli ve doktor gözetiminde kullanılmasını önermektedir.

SSRI Kullanımı ve Yan Etkileri

SSRI (Seçici Serotonin Geri Alım İntibitörleri) beyindeki serotonin seviyelerini artırarak depresyon semptomlarını iyileştirmek için kullanılan bir ilaç grubudur. En yaygın kullanılan SSIR türleri Prozac ve Zoloft’tur.

Nöroplastik üzerine yapılan araştırmalar hem sağlıklı hem de depresif katılımcılara SSRI türü ilaç gruplarını vermiştir. Araştırma sonuçlarına göre, katılımcılarda duygusal iyileşmeler görülmüştür. Yapılan diğer çalışmalar, hastaların sadece %50’sinin bu tür ilaçlara yanıt verdiğini bildirmektedir. {12*} {13*}

SSRI’lar dünyada en sık reçete edilen antidepresan ilaçlarıdır. Bu ilaçların en yaygın yan etkileri:

• Uyuşukluk
• Mide bulantısı
• Sinirlilik
• Baş dönmesi
• Baş ağrısı
• İshal
• Uyku düzensizliği
• Cinsel sorunlar
• Bulanık görmedir.

SSRI’lar belirli ilaç grupları ya da bitkisel takviyeler ile etkileşime girerek tehlikeli etkilere sebep olabilmektedir. Ayrıca SSRI tür ilaçların kullanımı bırakıldıktan sonra:

• Huzursuzluk,
• Baş dönmesi,
• Mide bulantısı,
• Grip gibi semptomlar görülebilmektedir.

Alınması Gerekilen Önlemler

Düşük veya yüksek serotonin seviyelerine sahip olan kişiler, bu olumsuz durumları gidermek için hap ve takviyeleri kullanmadan önce doktora danışmalıdır. Hamilelik veya emzirme döneminde olan kişiler için bu konu hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Bu nedenle bu kişilerin serotonin takviyesi alırken mutlaka doktora danışması gerekmektedir.