Vertigo Nedir? Gün içinde birçok sebepten baş dönmesi yaşıyor olabiliriz. Peki vertigoyu nasıl anlarız? Baş dönmeleri, kulak çınlaması ve ani denge kaybı yaşadığınızda nedeninin iç kulaktaki anormal değişikliklerden kaynaklanan vertigo olduğu düşünülebilir. Etrafımızda da sıklıkla bu şikayetlerde karşılaşırız. Yapılan araştırmalar 40 yaş üzeri bireylerin %40’ının hayatları boyunca en az bir kez vertigo yaşayacaklarını belirtmiştir.
Vertigo Nedir?
Gün içinde sosyal faaliyetlerinizi gerçekleştirirken yorgunluk, kan şekerinin düşmesi gibi çok sayıda nedenle denge bozukluğu yaşayabilirsiniz. Denge dediğimiz şey, ‘vücudun kütle merkezini destek tabanı üzerinde tutma yeteneği’ olarak tanımlanır. [1*] Yani ayakta kalabilme kabiliyetimize denge diyebiliriz. İç kulaktaki hassas bölgelerin beyne doğru bilgi, gönderemediği durumda ise vertigo gelişir. Buna ise kulak enfeksiyonları, başa alınan bir darbe, yaralanma, iltihaplanma veya yaşlanma sebep olabilmektedir.
Vertigo Belirtileri Nelerdir?
İnsanlarda en sık görülen vertigo belirtilerini detaylı inceleyelim; [2*]
- Baş dönmesi hissi
- Mide bulantısı ve kusma
- Baş ağrısı
- Hareket ederken veya yürürken sallanma ve dengeyi kaybetme
- Bayılacak gibi hissetmek veya bayılmak
- Sıklıkla bir yöne çekiliyormuş hissi
- Anormal göz hareketleri (Nistagmus)
- İşitme kaybı veya kulaklarda çınlama
Vertigo Ne Kadar Sürer?
Vertigo süreci kişiler arasında farklılıklar gösterebilmektedir. Çünkü bu durum iç kulaktaki hasarın boyutuyla alakalıdır. Semptomlar gelip gidebilir ve birkaç dakika ile birkaç gün arasında devam edebilir. Bazı durumlarda kendi kendine geçtiğini düşünürsünüz ama herhangi bir uyarı olmadan zaman zaman tekrar ortaya çıkabilir.
Vertigoya Ne Sebep Olur?
Vertigo semptomlarıyla çoğunlukla yataktan kalkarken, egzersiz yaparken, ani bir harekette karşılaşırız. Çünkü vücut hareketleri iltihaplanma, kan basıncı ve duyu organlarınızı etkiler. Vertigo için bilinen üç olası neden bulunmaktadır;
- Kan basıncında ani düşüş.
- Uykusuzluk
- Vücudun susuz kalmasından kaynaklı stres
Tüm bu sebepler aniden ayağa kalktığınızda, dengenizi kaybetmenize, baş dönmesine ve titremenize neden olabilir. Vertigo için diğer önemli bilgi ise, 50 yaş üstü kişilerde daha sık görüldüğü ve kadınlarda erkeklere oranla iki kat fazla görüldüğüdür. [3*]
Vertigo Türleri Nelerdir?
Vertigo, iç kulaktaki hasarın sebebine bağlı olarak birkaç farklı kategoriye ayrılmaktadır;
İyi Huylu Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV)
Kulağın labirent olarak adlandırılan kısmında yer alan kulak içindeki kalsiyum kristallerinin yerinden çıkması sonucu oluşmaktadır. Bu kalsiyum kristalleri ya da yaygın ismiyle kulak taşları başın hareketlerini takip eden sıvı ve ince sensörler içeren yarım daire kanallarını etkiler. [4*] Başın ani hareketi kulak taşlarını yerinden oynatabileceği için anormal sıvı birikimine ve beyne yanlış sinyal gönderimine sebep olur. Bu yüzden;
- Başı tek tarafa fazla eğmek
- Hep tek tarafa doğru uyumak
- Hızla yukarı ve aşağı bakmak
- Bilinçsiz egzersiz
- Araba kazaları
BPPV sebebi sayılmaktadır.
Meniere Hastalığı
İç kulakta görülen sıvı birikmesi sebebiyle kulak içindeki basıncın değişmesine neden olan bir hastalıktır. Baş dönmesi, kulak çınlaması ve işitme kaybı şeklinde görülür. Oldukça nadir karşılaşılan meniere hastalığı 40-60 yaş arasındaki nüfusun yaklaşık %2’sinde bulunmaktadır.
Vestibüler Nörit veya Labirentit
Vestibüler nörit veya labirentit vertigo, kulak enfeksiyonu ya da iç kulağa saldıran virüslerden kaynaklanmaktadır. Kulakta oluşan enfeksiyon, beyin/vücut ile denge iletişimini kuran sinirlere zarar vermektedir.
Ayrıca vertigo sebeplerini incelersek:
- Baş ve boyun yaralanmaları,
- Beyin tümörü veya inme,
- Kullanılan ilaçlardan kaynaklanan kulak enfeksiyonu,
- Migren veya güçlü baş ağrısı olabilmektedir.
Vertigo Nasıl Tedavi Edilir?
Vertigodan nasıl kurtuluruz? Vertigoyu bitirmenin yolu var mı? Vertigo için neler yapılmalı? Gibi sorularınız varsa yazımızı incelemeye devam edin!
Vertigo tedavisi, hasarın altında yatan nedeni belirleyerek iç kulağı onarmayı ve yaşam tarzınızda değişiklikler yaparak hastalığın tekrar etmesini önlemeyi amaçlar. Peki bunları nasıl yaparız?
Fizik Tedavi
Tekrarlayan vertigo yaşayan kişiler için yardımcı bir tedavi yöntemi olarak vestibüler rehabilitasyon uygulanmaktadır. Vestibüler sistem, sürekli olarak beyne sinir uçlarından bilgi gönderir. Böylece terapi ile vücutta denge hissini tekrar oluşturmak için diğer duyular ile gerekli organlar eğitilebilmektedir. Hareketsiz kaldığınız zamanlarda vertigo artış sağlayacaktır, bu nedenle fizik tedaviler kas yorgunluğunu ve ağrısını önlerken gücü, esnekliği ve hareketi artırmaya çalışır. Vestibüler rehabilitasyon; el-göz koordinasyonu oluşturma, dengeyi geliştirme, eklemleri ve kasları güçlendirme, zindelik ve ağrıların hafifletmede yardımcı olmaktadır.
Baş Manevraları (CRP)
Bazı egzersiz türleri kulak taşlarının kulaklarda sorunlara neden oldukları alandan uzaklaştırılmasına yardımcı olabilmektedir. Bu teknik de iç kulak odacıklarının kanallarını temizlemek için bir dizi spesifik baş ve vücut hareketi sunan Amerikan Nöroloji Akademisi tarafından tavsiye edilmektedir. CRP, BPPV tipi vertigo hastası insanlar için yaklaşık yüzde 80’lik bir iyileşme oranı ve tekrar oluşmasını önlemek için oldukça etkili olabilmektedir.
Peki vertigo için baş manevrası nasıl yapılıyor? Kafa belli bir yöne hareket ettiğinde, kanallar içindeki kulak taşları doğru yerlerine geri dönerler ve baş dönmesine neden olmayı bırakırlar. Genellikle baş, her biri yaklaşık 30 ila 45 saniye boyunca veya semptomlar devam ettiği sürece dört pozisyonda tutulur. Ardından semptomlar kaybolduktan sonra başınızı yaklaşık 20 saniye sabit bir pozisyonda tutarsınız. Tüm bu işlemler için doktorunuz ile beraber olmalısınız. [5*]
Stres Yönetimi
Stres ve iltihaplanma, vertigo risklerini artırmaktadır. [6*] Stres, bağışıklığı azaltabilir, bu da kulak enfeksiyonları, şişme ve vestibüler sistemle ilgili diğer sorunları meydana getirir. Ne kadar stresli olursanız, düzenli egzersiz yapma ve iyi bir uyku çekme olasılığınız o kadar azalır. Egzersiz, yoga, meditasyon ve sıcak banyo, uçucu yağlar kullanma ve dışarıda daha fazla zaman geçirme ile stresi doğal yollarla azaltabilirsiniz.
Beslenme
Vertigo için kullanılan reçeteli ilaçlar herkes için uzun vadeli çözüm olmayabilir. Beslenme düzeni ve vücudun susuz kalmasını önleme için besin değeri yüksek bir yaşam seçilmelidir. Anti-inflamatuar gıdalar kan basıncı seviyelerini dengede tutmak için önemlidir. Bu durumun sonucu olarak su kaybınız ile birlikte vertigo riskiniz de azalır. Peki ne yemeliyiz? Sebze, taze meyve (muz, avokado vb.), balık, Hindistan cevizi yağı ve organik yumurta, tavuk, et. Ayrıca gün içinde sıklıkla su içmeli, kafein ve alkol kullanımını da azaltmalısınız!
Dinlenme
Uykusuzluk, hareketsizlik ve ani hareketler vertigo oluşumunu tetiklemektedir. Her gün 7-8 saat uyumalı ve düzenli egzersiz yapmalısınız. Egzersiz ile kan basıncı seviyenizi düşürür ve kaslarınızın iyileşmesini sağlarsınız. Ayrıca baş dönmelerinizi azaltmak için uyurken iki yastık ile yatmalı başınızı yüksek tutmalısınız. Kalkarken yavaş hareket etmeye ve karanlık alanda fazla yürümemeye de özen göstermelisiniz.
Baş Dönmesi İçin Doktor Görüşleri
Baş dönmesinin tek sebebi elbette vertigo değildir. Şikayetleriniz tekrarlıyorsa, en kısa sürede kan testi yaptırmalısınız. B12 vitamini eksikliği, düşük tansiyon, anemik semptomlar, kalp komplikasyonları ve hatta anksiyete bile baş dönmesine katkıda bulunabilmektedir. Tansiyon ilaçları, anksiyete önleyici ilaçlar ve yüksek miktarda takviye almak da dahil olmak üzere bazı ilaçlar vertigo veya baş dönmesini daha da kötüleştirebilir.
Baş dönmesi yaşarken neler yapabiliriz?
- Dengeniz yokken araba kullanmamalı ve egzersiz yapmamalısınız.
- Başınız döndüğünde hemen oturmalı ya da uzanmalısınız.
- Gece karanlıkta hareket etmemelisiniz.
- Oturduğunuz veya yattığınız yerden aniden kalkmamalısınız.
- Dengenizi kaybetmeniz durumunda yardımcı olması için yanınızda bir baston taşıyabilirsiniz.
Vertigo İstatistikleri
- 40 yaşın üzerindeki insanların yüzde 40’ında vertigo görülmektedir (yaklaşık 125 milyon kişi olduğu tahmin edilmektedir).
- Araştırmacılar, vertigoya neden olabilecek 12’den fazla farklı denge bozukluğu olduğunu açıklamışlardır.
- Üç ana vertigo türü bulunmaktadır (BPPV, Meniere hastalığı ve vestibüler nörit).
- BPPV, vertigo gibi iç kulakla ilgili denge bozukluklarının 1 numaralı nedenidir. BPPV, her yıl nüfusun yaklaşık yüzde 2’sini etkiler.
- Meniere hastalığı, 40-60 yaş arasındaki nüfusun sadece yüzde 0,2’sini etkileyen nadir bir vertigo türüdür.
- BPPV vertigolu kişilerin yüzde 80’i, iç kulak taşlarını parçalayan kafa manevralarını denedikten sonra rahatlama yaşar.
- Vertigo hastalarının yüzde 50’si genellikle sorunu beş yıl içinde tekrar yaşamaktadır.
- Kadınların, henüz bilinmeyen nedenlerden dolayı vertigo yaşama olasılığı erkeklerin iki katıdır.
