Günümüzde stres yaratan birçok etken ve yoğun iş programları birçok insanı yorgun bırakmaktadır. Bu sebeple bireyler daha enerjik olmanın ve uyanık hissetmenin yollarını aramaktadır. Yeterli uyku, besin açısından zengin bir öğün yemek, sağlıklı vücut ağırlığını korumak ve kişisel bakım uygulamak iyi hissetmek için önemlidir. {1*}
Sizi Gün İçinde Daha Enerjik ve İyi Hissettirecek Doğal Detoks Tarifi. Doğal Detoks Kürü Tarifi Youtube Videomuzu İzleyebilirsiniz.
Enerji ve düşünce sağlığını arttırmak için bitkisel olanlar dahil çeşitli takviyeler almak gerekmektedir. {2*} Birçok yaygın kullanılan bitki reçeteli ilaçlarla etkileşime girdiğinde yan etkilere sebep olabilmektedir. Bu nedenle herhangi bir ek gıda almadan önce sağlık uzmanı ile konuşmanız önerilmektedir.
Bilimsel araştırmalara göre odaklanmayı sağlayan ve enerji veren en etkili 10 bitki şu şekilde sıralanmaktadır;
Ginseng
Ginseng, enerji veren bitkilerden biri olarak bilinen popüler bir bitkisel üründür. Beyin fonksiyonlarını uyardığı ve zihinsel etkinlikleri olumlu yönde etkilediği için sıklıkla kullanılan bir bitki olarak tanınmaktadır. Panax ginseng, insanlar üzerinde yapılan çalışmalarda en çok çalışılan takviye bitkidir. Bu bitki, enerji ve beynin çalışma performansını arttıran bazı bileşikler içermektedir. İnsanlar üzerinde yapılan bir çalışmada, ginseng takviyelerinin hareketsiz ya da sürekli hareket halinde olan kişilerde fiziksel performansı iyileştirdiği, yorgunluğu engellediği ve zihinsel uyanıklığı arttırdığı kanıtlanmıştır. {3*}
Günde 200-1000 miligramlık dozlar halinde kullanıldığında yetişkin bireylerde enerji seviyesi, odaklanma yeteneği ve ruh halinin iyileşmesi üzerine olumlu etkilerle ilişkilendirilmiştir. {4*} Ginseng kullanmanın uykusuzluk, ishal, kan basıncı ya da kalp hızını arttırma gibi yan etkileri olabileceği unutulmamalıdır. Ayrıca bu bitki, diyabet, depresyon ve kalp hastalığını tedavi etmek amacıyla düzenli kullanılan ilaçların yanında tüketildiğinde kişiyi olumsuz etkileyebilmektedir.
Adaçayı
Araştırmalar, adaçayının yetişkinler için etkileyici zihinsel gelişim etkilerinin olduğunu göstermektedir. Bu yüksek düzeyde faydayı sağlayan bitkinin bileşiğinde yer alan kafur, asit türleri, apigenin ve kersetin gibi maddelerdir. Ek gıda olarak kullanıldığında adaçayının sağlıklı gençler ve yaşlı yetişkinlerde duygu kontrolü sağladığı, uyanıklığı ve dikkati arttırdığı, hafıza ve kelime hatırlama seviyesini iyileştirdiği kanıtlanmıştır. {5*}
Aynı zamanda adaçayı, güçlü bir inhibitör görevi görmektedir. Hafıza, dikkat ve motivasyon sağlama dahil olmak üzere beyin fonksiyonunda önemli bir rol oynayan hem de sinir aktarımını hızlandıran bir enzim içerdiğinden öne çıkmaktadır. Beyin sinirlerini uyararak bilişsel hareketleri geliştirmektedir.
Yapılan bir araştırmada 36 yetişkin incelenmiş ve adaçayı yağı ile uygulanan tedavinin hafıza ve dikkat görevlerini geliştirdiği kanıtlanmıştır. Ayrıca 4 saat boyuna zihinsel yorgunluğu azaltarak uyanık kalmayı desteklemiştir. {6*}
Guarana
Enerji veren bitkilerden biri olan Guarana, uyarıcı etkiler nedeni ile enerji içecekleri ve takviyelerde yaygın olarak kullanılan bir bileşiktir. Enerji sistemi ve beyin fonksiyonu üzerinde faydalı etkileri olduğu düşünülen kafein dahil olmak üzere bir dizi madde içermektedir. {7*}
Yapılan çalışmalarda günlük 37,5-300 miligram arasında değişen dozda tek başına ya da diğer besinlerle tüketilen guarana özlü ek gıdanın dikkat, hafıza ve uyanık kalmayı olumlu yönde desteklediği görülmektedir. Buna benzer şekilde 10 profesyonel sporcu ile yapılan küçük bir çalışmada 300 miligram takviye guarana bitkisinin harcanan enerjiyi azaltmaya ve hem atletik olmayı hem de zihin kullanımını iyileştirmeye yardımcı olduğu bulunmuştur. {8*}
Guarana genelde güvenli kabul edilen bir takviye olsa da yüksek dozda alındığında kalp hızında artış ve kaygıyı arttırma gibi yan etkilere neden olabilmektedir. {9*}
Bacopa Monnieri
Bacopa monnieri, Güney Asya’da ıslak ve bataklık bir bölgede yetişmektedir. Bu bitki, anksiyete, uykusuzluk ve hafıza sorunları gibi çeşitli rahatsızlıkları tedavi etmek amacı ile kullanılmaktadır. {10*} Beyin sistemini iyileştirerek bilişsel yetenekleri güçlendiren etkisi bulunmaktadır. Dolayısıyla odaklanma sorunlarını da çözmekte ve konsantrasyon süresini arttırmaktadır.
Araştırmalar, bitkinin beyin gelişimi sağladığını ve uyanıklık arttırdığını kanıtlamaktadır. 518 kişi ile yapılan 9 tane çalışmanın incelemesinde, günlük alınan yaklaşık 300 miligram bacopa monnieri özünün bilgiyi kullanma hızını ve tepki süresini olumlu yönde etkilediği bulunmaktadır. {11*} Bu bitki genellikle güvenli kabul edilse de bazı ilaçlarla kullanıldığında sindirim sorunlarına neden olabilmektedir.
Nane
Nane bitkisi ve su nanesi karışımından oluşan nane yağının güzel kokusunu solumak, enerjiyi, ruh halini ve fiziksel performansı arttırmaya yardımcı olmaktadır. {12*} Çalışmaların çoğunda nane yağının koklanmasının yorgunluğu azaltarak uyanıklığı arttırdığı görülmüştür. Buna ek olarak hafızanın kullanımını verimli hale getirdiği de bilinmektedir. Ayrıca 144 kişiyle yapılan araştırma bu bilgilerin doğruluğunu kanıtlamıştır. {13*}
Nane yağı uzmanlar tarafından güvenli görülmektedir ancak çok fazla kullanıldığında zehirli olabilmektedir. {14*} Zarar görmemek için sağlık uzmanı ile konuşulduktan sonra yağı kullanmak gerekmektedir.
Biberiye
Nane gibi biberiye yağının aroması da beyin gücü gerektiren tüm yeteneklerin kolaylıkla yapılmasına katkı sağlamaktadır. Biberiye yağının solunması beynin sinirlerini doğrudan etkilemekte ve kan dolaşımını hızlandırmaktadır. 20 yetişkin bireyin araştırıldığı çalışmada havaya yayılan biberiye yağının kokusuna maruz kalmanın, hız ve doğruluk yetenekleri üzerinde olumlu bir etki yarattığı kanıtlanmıştır. Ayrıca bu çalışmada bilişsel görevlerin uygulanmasının iyileştiği de tespit edilmiştir. {15*}
Başka bir çalışmada 8 yetişkin ile uygulanmış ve biberiye özü içeren 250 ml su tüketmenin bilgisayar ile yapılacak işlerde performansı arttırdığı görülmüştür. {16*}
Altın Kök (Rhodiola Rosea)
Altın kök olarak tanınan rhodiola rosea, hafızayı, uyanıklığı ve dayanıklılığı geliştirmek için tıp alanında yüzyıllardır kullanılan ve dünya çapında tanınan bir bitkidir. {17*} İnsanlar ve hayvanlar üstünde yapılan çalışmalarda zihinsel yorgunluğu azaltarak beyin fonksiyonlarını arttırdığı görülmüştür. Ayrıca duygu kontrolü sağlamaya yardımcı olarak ruh halini iyileştirdiği kanıtlanmıştır. {18*}
Uzun süre devam eden meslek sebebiyle yaşanan stresin bir sonucu olarak duygusal yönden ve fiziksel yönden tükenme yaşayan kişiler için bu bitki önemlidir. Motivasyonu arttırmaya yaradığından tükenmişlik hisseden kişiler için yararlı olmaktadır. {19*} Bu duyguyu hisseden 118 kişi ile yapılan 12 haftalık çalışma, günlük alınan 400 miligram altın kök özü takviyesi ile yorgunluk, odaklanma sorunları ve neşe eksikliği durumlarını önemli ölçüde iyileştirdiği bulunmuştur. {20*} Kronik yorgunluğu olanlara da fayda sağlayabilmektedir.
Ashwagandha (Hint Ginsengi)
Yapılan çalışmalar, eski zamanlardan beri Ayurveda biliminde bir çare olarak ashwagandha ya da diğer adı ile Hint ginsenginin kullanıldığını göstermektedir. Beyin fonksiyonları üzerinde güçlü etkileri olduğu ve fayda sağladığı ileri sürülmektedir. {21*}
50 kişi ile yapılan 8 haftalık çalışmada günde 600 mg bu bitkinin kök takviyesinin hafıza, dikkat ve edinilen bilgiyi kullanma yeteneklerini önemli ölçüde geliştirdiği gözlenmiştir. {22*} Beş çalışmayı içeren başka bir incelemede, bu bitkinin olaylara verilen tepki süresini azaltarak dikkati arttırdığı bulunmuştur. {23*} Buna ek olarak 12 hafta boyunca 50 yaşlı yetişkin incelenerek yapılan araştırmada, günlük 600 miligram Hint ginsengi kökünün zihinsel uyanıklığı ve uyku kalitesini arttırdığı görülmüştür. {24*} Bu durum bireylerin genel yaşam kalitesini de iyileştirmektedir. Ayrıca bu bitki, hücresel enerji üretimini desteklediğinden spor sırasında performansı arttırmak için yararlı olduğu bilinmektedir.
Gotu Kola (Centella Asiatica)
Gotu kola, geleneksel tıp sistemlerinde beyin ile ilgili yetenekleri iyileştirmeye yardımcı olmak için kullanılmaktadır. Ayrıca uyanıklık ve ruh halinin olumlu yönde etkilenmesi amacıyla yararlanılmıştır. Günde 250-750 miligram dozlarda gotu kola özü alan 28 yaşlı yetişkinde yapılan 2 aylık çalışma, en yüksek dozu alanların diğerlerine kıyaslandığında çalışma belleği, uyanıklık iyileşmeleri yaşadığını göstermiştir. {25*} Buna ek olarak kişilerin kendilerini değerlendirdikleri ruh hali puanlarının artmasından dolayı ruh haline faydalı olduğu da kanıtlanmıştır.
80 yaşlı erişkin üzerinde yapılan 3 aylık başka bir çalışma ise günde 500-750 miligram gotu kola bitki özütünün ek olarak tüketilmesinin gücü arttırdığını ve fiziksel yetenekleri önemli ölçüde geliştirdiğini öne sürmüştür. {26*} Kaygılı 33 kişi üzerinde yapılan bir başka çalışmada ise 2 ay boyunca günde 1000 miligram gotu kola özütü takviyesi aldıklarında kaygının ve zihinsel yorgunluğun azalmasına yardımcı olduğu bulunmuştur. {27*}
Maca
Maca, enerji arttırıcı özellikleri nedeniyle ödüllendirilmiş bir Peru bitkisidir. O bölgeye özgü yetişen bu bitkinin, ek besin olarak alındığında kaygıyı azaltmaya ve atletik performansı arttırdığı bilinmektedir. {28*} 50 erkekte yapılan bir araştırmaya göre, 12 hafta boyunca günde 2400 miligram kuru maca özü ile yapılan tedavinin fiziksel ve sosyal yetenekleri önemli ölçüde geliştirdiği bulunmuştur. {29*} {30*} Ayrıca bu bitkinin, ruh halini düzelttiği ve enerji seviyelerini yükselttiği bu araştırmalar sonucunda kanıtlanmıştır.
Kaynaklar
{1*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7071459/
{2*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5021479/
{3*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5856322/
{4*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3629193/
{5*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5318325/
{6*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20937617/
{7*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4399916/
{8*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30300016/
{9*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22675703/
{10*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3746283/
{11*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20590480/
{12*} https://www.nccih.nih.gov/health/peppermint-oil
{13*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18041606/
{14*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5814329/
{15*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3736918/
{16*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30318972/
{17*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3541197/
{18*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26502953/
{19*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26821457/
{20*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5370380/
{21*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3252722/
{22*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28471731/
{23*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31742775/
{24*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7096075/
{25*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18191355/
{26*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3136695/
{27*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20677602/
{28*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3184420/
{29*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19260845/
{30*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5039502/
