Psikotrop ilaçlar nedir? Psikotrop ilaçlar ne işe yarar? Günümüzün sağlık dünyasındaki en tartışmalı konulardan biri psikotrop ilaçlardır. Bu ilaçlar, ya bir tür akıl hastalığını tedavi etme amacıyla ya da yasadışı eğlence maddesi amacıyla kullanılan ve beynin çalışma şeklini etkileyen maddelerin uzun bir listesini içerir. Ulusal Akıl Hastalıkları İttifakına göre, ABD’deki yaklaşık beş yetişkinden biri, her yıl bir tür akıl hastalığı yaşar. Bu hastalıklar için yaygın olan tedavi yöntemi önce ilaç tedavisi, sonra ise diğer tüm yöntemlerdir. {1*}
Psikotrop ilaçların kullanımının tartışmalı olmasının nedenleri; psikotrop ilaçların geliştirilmesi ve satışının karmaşık doğası, psikotrop ilaçların birçok tehlikesi olması ve bunların faydalarının olup olmadığının kesinliğinin olmamasıdır.
2015 yılında yayınlanan Maudsley tartışması olarak bilinen popüler bir diyalogda, Dr. Peter Gøtzsche (Danimarkalı doktor, tıp araştırmacısı ve Nordic Cochrane Merkezi Başkanı) ve Dr. Allan H. Young (Psikiyatri Enstitüsü’nde Duygudurum Bozuklukları Profesörü, King’s College London, Birleşik Krallık’ta Psikoloji ve Sinirbilimleri), psikotrop ilaçlar ve bunların risklerine karşı yararları hakkındaki kanıtları gözden geçirmiştir. {2*}
Çoğu psikotrop ilacın kullanımına açık sözlü bir muhalif olan Gøtzsche, bu tartışmada psikiyatrik ilaçların, her yıl 65 yaş ve üstü yarım milyondan fazla insanın ölümünden sorumlu olduğunu belirtmiştir. Ayrıca bu ilaçların çoğunu değerlendirmek ve yasallaştırmak için kullanılan birçok araştırma, bu ilaçların birçoğunun etkilerini gerçekten yansıtmadığını ve ciddi yan etkilerle ilgili raporların (intiharlar gibi) son derece yetersiz rapor edildiğini iddia etmiştir.
Bu bilimsel tartışmada yer alan diğer doktor, psikotrop ilaçların, başka herhangi bir tıbbi durum için kullanılan herhangi bir ilaçtan daha az karmaşık olmadığını ve her ilacın faydalarıyla birlikte risklerle dolu olduğunu belirtmiştir. Düzenleyici kurumlar tarafından onaylanmaları gereken araştırma türü nedeniyle bu ilaçların güvenli olduğuna dikkat çekmekte ve tehlikeli olduklarında ısrar etmenin yanlış olduğuna inanmaktadır.
Psikotrop İlaçlar Nedir?
Psikotrop ilaçlar zihni, duyguları ve davranışları etkileyebilecek herhangi bir ilaçtır. {3*} Buna bipolar bozukluk için lityum, depresyon için SSRI’lar ve şizofreni gibi psikotik durumlar için nöroleptikler gibi yaygın reçeteli ilaçlar da dahildir. Liste ayrıca halüsinasyon etkisi yaratan kokain, ecstasy ve LSD gibi sokak uyuşturucularını da içerir.
Birçok bireyin psikotrop ilaçların aşırı reçete edilmesini sorgulamaya başlamasının ana nedenlerinden biri, ilaç şirketleri ile araştırmacılar, psikiyatristler, DSM gibi psikiyatri alanındaki kişiler arasındaki finansal bağlarla ilgilidir.
Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı esasen psikiyatrinin “kutsal kitabı”dır ve tüm zihinsel, davranışsal ve kişilik bozukluklarının tanımlanması, teşhisi ve tedavisinin belirlenmesi için kullanılır. Hiçbir birey muayene olmadan kendisine hastalık teşhisi koymamalı ve uzman yardımı olmadan bu ilaçları kullanmamalıdır.
Bipolar bozukluk hakkında daha fazla bilgi almak için Manik Depresyon (Bipolar Bozukluk) Nedir? Nedenleri ve Belirtileri Nelerdir? Yönetmek İçin Yapılması Gerekenler Nelerdir? yazımızı okuyabilirsiniz.
Psikotrop İlaç Türleri Nelerdir?
Psikotrop ilaçlar, yasal ve yasa dışı uyuşturucular olarak ikiye ayrılır. Daha sonra da bireysel ilaç sınıfına göre ayrılırlar. Listede marka isimleri parantez içinde belirtilmiştir. Ayrıca kafein, tütün ve alkol de psikoaktif/psikotrop ilaçlar olarak kabul edilir.
Yasal olan psikotrop ilaçlar:
Antidepresanlar
- SSRI’lar
- Fluoksetin (Prozac)
- Sitalopram (Celexa)
- Sertralin (Zoloft)
- Paroksetin (Paxil, Pexeva, Brisdelle)
- Essitalopram (Lexapro)
- Vortioksetin (Trintellix,)
- SNRI’ler
- Venlafaksin (Effexor XR)
- Duloksetin (Cymbalta, Irenka)
- Reboksetin (Edronax)
- Döngüler (trisiklik veya tetrasiklik, ayrıca TCA’lar olarak da anılmaktadır)
- Amitriptilin (Elavil)
- Amoksapin (Asendin)
- Desipramin (Norpramin, Pertofrane)
- Doksepin (Silenor, Zonalon, Prudoxin)
- İmipramin (Tofranil)
- Nortriptilin (Pamelor)
- Protriptilin (Vivactil)
- Trimipramin (Surmontil)
- Maprotilin (Ludiomil)
- MAOI’ler {4*}
- Rasagilin (Azilect)
- Selegilin (Eldepryl, Zelapar, Emsam)
- İzokarboksazid (Marplan)
- Fenelzin (Nardil)
- Tranilsipromin (Parnat)
- Bupropion (Zyban, Aplenzin, Wellbutrin XL)
- Trazadon (Desyrel)
- Brexpiprazol (Rixulti) (majör depresif bozukluk için ek tedavi olarak kullanılan antipsikotik)
Anksiyete Karşıtı İlaçlar (Anksiyolitikler):
- Benzodiazepinler
- Klonazepam (Klonopin)
- Alprazolam (Xanax, Alprazolam Intensol, Xanax XR)
- Lorazepam (Ativan, Lorazepam Intensol)
- Prazepam (Centrax)
- Oksazepam (Seraks)
- Klorazepik asit (Tranxene)
- Diazepam (Valium, Diastat, Diazepam Intensol)
- Buspiron (BuSpar)
- Klordiazepoksit (Librium)
DEHB İlaçları:
- Uyarıcılar
- Metilfenidat (Ritalin, Concerta, Daytrana, Metilin)
- Amfetamin ve dekstroamfetamin (Adderall)
- Dekstroamfetamin (ProCentra, Dexedrine Spansule, Zenzedi)
- Lisdexamfetamin Dimesilat (Vyvanse)
- Pemolin (Cylet)
- Atomoksetin (Strattera)
Antipsikotikler
- Nöroleptikler (“Tipik” antipsikotikler) {5*}
- Klorpromazin (Torazin, Largactil)
- Haloperidol (Haldol)
- Perfenazin (Trilafon, Etrafon/Triavil/Triptafen, Decentan)
- Flufenazin (Prolixin, Modecate, Moditen)
- Loksapin (Loxitane)
- Tiyoridazin (Mellaril)
- Molindon (Moban)
- Tiyotiksen (Navane)
- Trifluoperazin (Stelazin)
- Brexpiprazol (Rixulti)
- “Atipik” Antipsikotikler (ikinci nesil)
- Risperidon (Risperdal)
- Olanzapin (Zyprexa)
- Ketiapin (Seroquel)
- Ziprasidon (Geodon, Zeldox, Zipwell)
- Aripiprazol (Abilify, Aristada)
- Paliperidon (Invega)
- Lurasidon (Latuda)
- Klozapin (Klozaril)
Duygu Durum Sabitleyiciler (nöbet bozuklukları, bipolar depresyon, tek kutuplu depresyon, dürtü kontrol bozuklukları ve bazı pediatrik akıl hastalıkları için)
- Anticonvulsants
- Valproic acid (Valproic, Depakene)
- Carbamazepine (Tegretol, Carbatrol, Epitol)
- Lamotrigine (Lamictal)
- Oxcarbazepine (Trileptal, Oxtellar)
- Lithium
Yasadışı psikotrop ilaçlar şunlardır: {6*}
Empatojenler:
- MDMA (ecstasy, Molly, E)
- MDA (Sally)
- Sassafras (esmer şeker Molly)
- 6-APB (Benzo Fury)
- Alfa-Metiltriptamin (spiraller)
Uyarıcılar:
- Kokain (kok)
- Crack kokain (crack)
- Metamfetamin (meth, kristal meth)
- Amfetamin
- MDMA (ecstasy, Molly, E)
Depresanlar (genellikle yasadışı olarak verilen reçeteli ilaçlar, burada listelenen sokak isimleridir)
- Esrar (ot)
- Şeker
- Hap
Halüsinojenler: {7*}
- LSD
- Psilosibin
- Peyote
- PCP
- Salvia divinorum
- MDMA (ecstasy, Molly, E)
Antidepresan kullanımı ve etkileri hakkında daha fazla bilgi almak için Antidepresan İlaçların Yan Etkileri ve Depresyon için 7 Doğal Çözüm yazımızı okuyabilirsiniz.
Psikotrop İlaçların Tarihçesi Nedir?
Psikofarmakoloji: Uygulama ve Bağlamlar’da yazar, modern psikotrop ilaç tedavisinin iki keşifle başladığını açıklar: “psikoz tedavisi olarak klorpromazin ve 1950’lerin başında trisiklik antidepresanlar (TCA’lar) ve seçici olmayan monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI’ler)”dir. Daha sonra, geçmişte kullanılmış olan morfin gibi sinir sistemi depresanlarının (barbitüratlar) yerini alarak anksiyete ve uykusuzluğun tedavisine yardımcı olmak için diazepam (Valium® markası) ortaya çıkmıştır. Bu, ilaçların yüksek intihar riski gibi birçok yan etkisi bulunur.
1990-1999 arasında, Kongre Kütüphanesi ve Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü, bu zamanı “beynin on yılı” olarak bilinen dönem olarak tanımlayacak bir karar çıkarmıştır. Spesifik olarak, bu kuruluşlar beyin araştırmalarının faydalarına ilişkin farkındalığı artırmaya çalışmıştır. Bu noktada, psikotrop ilaçları reçete etmek, her yıl milyarlarca dolar kazandıran ve klinisyenleri reçete yazma konusunda etkilemek için milyarlarca dolar ödeyen bir iş/sektör haline gelmiştir. “Küresel depresyon uyuşturucu pazarı” 2014’te 14,51 milyar dolardan 2020’de 16,8 milyar dolara ulaşmıştır. {8*}, {9*}
Bu sektörü bitirmeyi amaçlayan Yurttaşlar İnsan Hakları Komisyonu (CCHR), 1969’dan beri akıl sağlığı sektöründeki ihlallerle mücadele eden, kâr amacı gütmeyen bir akıl sağlığı “bekçisi” kuruluşudur. CCHR, 2008’deki açıklamalarında, kendilerini yönlendiren olaylar hakkında 1978’e kadar uzanan bir zaman çizelgesi sunar. Kurum, SSRI’ların ve diğer psikotrop ilaçların tüketicilere söylenenden çok daha az etkili ve çok daha tehlikeli olduğuna inanır. {10*}
1990 yılında Harvard Tıp Okulu’ndan Dr. Martin Teicher, intihar ve fluoksetin tedavisi hakkında bir çalışma yayınlamış ve bu ilacı almanın çok sayıda hastada “yoğun, şiddetli intihar düşünceleri” ile ilişkili olduğunu açıklamıştır. {11*}
Psikotrop İlaçlar İşe Yarar Mı?
Antidepresanlar üzerine yapılan bilimsel bir inceleme, yazarların olumsuz sonuçlara sahip çalışmaları yayınlama olasılığının çok daha düşük olduğunu ve sonuçları FDA tarafından olumsuz olarak yorumlanan çalışmaların, yazıldıklarında ve dergilerde yayınlandığında genellikle olumlu olarak yorumlandığını keşfetmiştir. Bu incelemeyi tamamlayan araştırmacılar, antidepresanların bazı olumlu etkileri olabileceğini ancak mevcut verilerin eksikliğinden dolayı gerçekte ne kadar yararlı olduklarına dair teorinin önyargılı olduğundan endişe duyduklarını söylemiştir. {12*}
American Family Physician’da yayınlanan Cochrane makalesine göre bu psikotrop ilaçlar, en çok şiddetli depresyon vakaları için yararlıdır. Başka bir meta-analizi çalışmasında, plasebonun şiddetli depresyon vakaları dışında hepsinde aynı derecede etkili göründüğünü belirterek aynı sonuca varmıştır. {13*}
Psikotrop uyuşturucuların kullanımının ne kadar yaygın olduğu birçok şekilde açıklanabilir: {14*}
- Antidepresanların psikiyatrik bir tanı olmadan reçete edilmesi 1996’da %59,5′ iken 2007’de %72,7’ye çıkmıştır. Bu bağlamda hastaları her zaman nitelikli bir psikiyatriste veya klinik psikoloğa götürmek gerekir. {15*}
- ABD’deki 25 yetişkinden birinin, her yıl bir akıl hastalığı deneyimine sahip olduğu tahmin ediliyor.
- Ciddi akıl hastalıkları Amerika’ya yılda 193,2 milyar dolarlık kazanç kaybına mal oluyor.
- İntihar, ABD’de 10. önde gelen ölüm nedeni, 10-14 yaş arası insanlar için 3. ölüm nedeni ve 15-24 yaş arası insanlar için 2. ölüm nedenidir.
- 2010 itibariyle, 13-17 yaş arasındaki ergenlerin %6,6’sı, her gün bir tür psikotrop ilaç alıyor. {16*}
- 2017’nin başlarında, yetişkinlerin %12’si antidepresan, %8,3’ü anksiyolitik, sakinleştirici ve hipnotik ve %1,6’sı antipsikotik aldığını bildirmiştir. {17*}
- Kadınların psikotrop ilaç alma olasılığı erkeklerden daha fazladır, yani her 10 erkekten birine karşı beş kadından biri bu ilaçları kullanıyor.
Depresyon tedavisinde doğal yollara başvurmak için Doğal Depresyon Tedavisi | İlaçsız Depresyon Tedavisi yazımızı okuyarak bilgi alabilirsiniz.
Psikotrop İlaç Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
İlaç kullanımında yapılan herhangi bir değişikliğin her zaman doktor gözetiminde yapılması gerekir. Psikotrop ilaçları bırakma, bir sağlık uzmanının rehberliği olmadan yapılırsa çok zorlayıcı ve hatta tehlikeli olabilir.
Hamileler ve şu anda psikotrop ilaç alanlar, uzman bir doktor veya bir pratisyen tarafından talimat verilmedikçe ilaçlarını almayı bırakmamalıdır. Halihazırda bir antidepresan kullanmakta olan ve hamileliğin ortasında bırakan hamile kadınlar, ilaca devam edenlere kıyasla neredeyse üç kat daha fazla yan etki görebilir. {18*}
Kaynaklar
- https://www.nami.org/mhstats
- https://www.bmj.com/content/350/bmj.h2435
- https://www.medicinenet.com/psychotropic_drug/definition.htm
- https://www.medicinenet.com/mao_inhibitors-oral/article.htm
- https://namimn.org/
- https://en.wikipedia.org/wiki/Psychoactive_drug
- https://psychedelics.com/psychedelic-facts/hallucinogenic-drugs-list/
- http://lib.oup.com.au/he/health/samples/edward_psychopharmacology_sample.pdf
- https://www.globenewswire.com/news-release/2016/05/10/838292/0/en/Global-Depression-Drug-Market-Poised-to-Surge-from-USD-14-51-Billion-in-2014-to-USD-16-80-Billion-by-2020-MarketResearchStore-Com.html
- https://www.cchr.org/sites/default/files/Exposing_the_Dangers_of_Antidepressants_Despite_Cover-Ups.pdf
- https://psycnet.apa.org/record/1990-18011-001
- https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMsa065779#t=article
- https://www.aafp.org/afp/2010/0701/p42.html
- https://www.nami.org/mhstats
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21821561/
- https://www.cdc.gov/nchs/ppt/nchs2012/ss-22_jonas.pdf
- https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/article-abstract/2592697?redirect=true
- https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/202291