Güneş Zehirlenmesi Nedir? Güneş Zehirlenmesinin Belirtileri Nelerdir?

Güneş yanığı yaygın olarak bilinen ve çoğu insanın yaşadığı bir sorundur. Ancak “Güneş Zehirlenmesi” pek az kişinin bildiği önemli bir sağlık problemidir. Genel olarak cildin, güneş ışınlarına maruz kaldığı bölgelerde oluşması şeklinde tanımlanmaktadır. Ancak güneş zehirlenmesi için çok uzun süre güneşte kalmaya gerek yoktur. Çok daha kısa bir sürede, hatta dakikalar içinde güneş yanığı olmak mümkündür.

Weill Cornell Medicine’de cilt konusunda araştırmalar yapan dermatolog Doktor Shari Lipner’e göre güneş yanığı ve güneş zehirlenmesi arasındaki fark şöyledir: Güneş yanığı, uzun süre güneş ışınlarına maruz kalınarak cildin kızarması ve iltihaplanması iken güneş zehirlenmesi, güneş ışınlarına karşı gelişen bir bağışıklık reaksiyonuyla ciltte oluşan döküntülerdir.

Her insan güneş zehirlenmesi yaşamamakla birlikte bu sorun bir tür alerjidir. Yine Doktor Lipner’e göre, dünyadaki insan nüfusunun yaklaşık olarak %10 ila %20’inde güneş ışınlarına karşı alerjik reaksiyon söz konusudur.

Güneş Zehirlenmesi Nedir? Güneş Yanığından Nasıl Ayırt Edilir?

Bir insanın aynı anda güneş yanığı ve zehirlenmesi olması mümkündür. Ancak güneş yanığı olmadan, sadece birkaç dakika direkt olarak güneş ışınlarına maruz kalınarak da güneş zehirlenmesi yaşanabilmektedir.

Güneş yanığı, ciltte ağrılı ve ısınma hissi olan kırmızı lekeler oluşturmaktadır. Güneşten gelen ultraviyole (UV) ışınları, bazı insanların ciltlerinde alerjik bir reaksiyona neden olarak tepki vermektedir. Ayrıca güneş zehirlenmesine, güneş lambaları gibi yapay ışıkların da neden olduğu bilinmektedir.

Güneş Zehirlenmesinin Nedenleri

Bazı ilaçların, kimyasal maddelerin ve hastalıkların, cildi güneş ışınlarına karşı daha korunması bıraktığı bilinmektedir. Bu etkiler dışında, genetik faktörlere bağlı olarak güneş zehirlenmesi yaşama olasılığı bulunmaktadır.

Genel olarak güneş zehirlenmesinin temel nedenleri şu şekildedir:

• Genetik faktörler (Güneş zehirlenmesi, alerji gibi kalıtsal olabilir)
• Antibiyotikler gibi bazı ilaçların etkileri
• Cilt ile temas eden bir kimyasal maddeler
• Ten renginin açık olması

Güneş Zehirlenmesinin Belirtileri

Güneş zehirlenmesi ciltteki döküntüler olarak ortaya çıkmakla beraber küçük şişlikler şeklinde görülmektedir. Çoğunlukla kaşıntıya neden olmakla beraber bazı durumlarda döküntü olan bölgelerde ağrı hissedilebilmektedir.

Bir güneş zehirlenmesinin en genel belirtileri ise aşağıdaki gibidir: {1*}

• Ciltte kızarıklık
• Döküntü olan bölgelerde kaşıntı veya ağrı
• Kümeleşmiş ve şişlik şeklinde döküntüler
• Döküntü sonrası kabuklanma veya kanama

Güneş zehirlenmesine bağlı ciltte meydana gelen semptomlar sıklıkla boynun “V” kısmında, ellerin dış kısımlarında, kolların dış yüzeylerinde ve bacakların alt kısmında görülmektedir. Bazı vakalarda dudaklarda ve cildin kapalı bölgelerinde de güneş zehirlenmesine bağlı semptomlar görülmekle beraber fazla yaygın değildir.

Güneş zehirlenmesi bazen, kızarıklık, şişkinlik, bağ ağrısı, ateş ve titreme, mide bulantısı işe baş dönmesi gibi güneş yanığına benzer semptomlar da göstermektedir.

Güneş Zehirlenmesinin Türleri ve Etki Süreleri

Güneş zehirlenmesi, ortaya çıkma nedenlerine ve semptomlarına göre farklı türlere ayrılmaktadır. Bu farklı güneş zehirlenmelerinin etki süreleri ve belirtileri birbirinden farklı olabilmektedir. {2*}

• Polimorf Işık Döküntüsü (PMLE): Farklı nedenlerle güneş ışığına karşı hassasiyet geliştiren kişilerde meydana gelen alerjik döküntüler bu gruba girmektedir. Tekrar güneşe maruz kalınmadığı takdirde 2 ila 3 günde oluşan döküntüler geçmektedir.
• Aktinik Prurigo (Kalıtsal PMLE): Özellikle Kuzey, Güney ve Orta Amerika’da yaşayan Kızılderililerde görülen kalıtsal güneş zehirlenmesi, şiddetli kaşıntı ve ağrılı bir türdür. Diğer güneş zehirlenmelerinden daha şiddetli semptomlar gösterebilmekte ve genellikle erken ergenlik veya çocukluk dönemlerinden itibaren ortaya çıkmaktadır. Tropikal iklimlerde etkisi güçlü olan bu türde, zehirlenme semptomları yıl boyunca yaşanabilmektedir.
• Foto-alerjik Döküntü: Güneş ışığının başka bir kimyasal madde ile cilt üzerinde etkileşime geçmesiyle ortaya çıkmaktadır. Güneş kremi, parfüm, kozmetik veya antibiyotik amaçlı kullanılan bazı merhemler ile dahili olarak alınan bazı ilaçlar, güneş ışınları ile etkileşime geçerek alerjiye neden olmaktadır. Alerjiye neden olan kimyasalın kullanılmamasına bağlı olarak geçebilen bu tip güneş zehirlenmelerinin etki süresi tam olarak bilinememektedir.
• Güneş Ürtikeri: Bu tür güneş zehirlenmesinde, ürtiker benzeri bir deri döküntüsü ortaya çıkmaktadır. Kısa sürede ortaya çıkan bu döküntüler, güneş ışınlarından uzak durulduğunda kısa sürede geçmektedir.

Güneş Zehirlenmesinin Teşhis Edilmesi ve Tedavisi

Güneş zehirlenmesi yaygın olarak küçük, kaşıntılı şişliklere neden olmakla beraber ileri seviyede bir güneş yanığına benzemektedir. En ayırt edici teşhis şekli, güneş yanığı için uzun süre güneşte kalmak gerekliyken güneş zehirlenmesinde bu süre oldukça kısa olabilmektedir. Ayrıca güneşten uzak durulduğunda bu lekelerin geçmesi başka bir ayırt edici teşhis olabilmektedir.

Güneş zehirlenmesinden şüphelenilen durumlarda, küçük bir cilt bölgesinin UV ışınlarına kontrollü şekilde maruz bırakılması yöntemiyle test yapılabilmektedir. Bazı durumlarda kan testi ve cilt biyopsisi yapılabilmektedir.

Yayın olarak güneş zehirlenmesinin tedavisinde steroid içeriğe sahip haplar veya merhemler kullanılmaktadır. Bazı vakalarda, fototerapi yöntemiyle alerjisi olan kişi, yavaş yavaş güneş ışığına alışması için ultraviyole ışınları üreten özel bir lambaya maruz bırakılmaktadır. Bir başka tedavi yöntemi ise hidroksiklorokin (Plaquenil) isimli sıtma ilacının kullanılmasıdır.

Ağır güneş zehirlenmesi vakalarında mutlaka uzman bir doktora gidilmesi gerekmektedir. Çok daha hafif semptomların olduğu güneş zehirlenmesinde ise uygulanabilecek bazı tedavi yöntemleri şu şekildedir:

• Döküntü olan bölgelere soğuk kompres kullanmak
• Aloe vera jeli sürmek
• Su ve sıvı elektrolit ile alerjik bölgeyi nemlendirmek
• Kaşımaktan kaçınmak
• Güneşten uzak durmak
• Ağrı ve şişliği azaltmak için ağrı kesici kullanmak

Güneş Zehirlenmesinin Tedavisinde Doğal Çözümler

Şiddetli güneş zehirlenmelerinde ve yan semptomlar olduğu takdirde bir doktora mutlaka başvurulmalıdır. Ancak normal bir güneş zehirlenmesinin önlenmesi ve tedavisinde kullanılabilecek doğal yöntemler de bulunmaktadır.

Güneşten Uzak Durmak

Hafif belirtilere neden olan güneş zehirlenmelerinde birkaç gün güneşten uzak durmak, ortaya çıkan semptomları ortadan kaldırmaktadır. {3*}

Cildi Korumak

Güneş zehirlenmesinden etkilenen ve güneşe çıkmak zorunda olan kişilerin yüksek korumalı güneş kremi kullanması önerilmektedir. Güneşe çıkmadan önce cilde uygulanan ve güvenilir bir koruyucu güneş kreminin yüksek oranda alerjik reaksiyonları engellediği bilinmektedir. {4*}

Foto-terapi Yöntemini Denemek

Yapay ultraviyole yerine doğal güneş ışığına kontrollü bir şekilde çıkarak güneşe karşı hassasiyet giderilebilmektedir. Bu şekilde, düzenli olarak ve kontrollü şekilde güneşe maruz kalmanın, ciltteki duyarlılığı yok ettiği ve doğal bir çözüm olduğu düşünülmektedir. Cildin zamanla güneşe karşı dayanıklılığının arttığı bu duruma “cilt sertleşmesi” denmekle birlikte güneş zehirlenmesine karşı en etkili tedavilerden birisi olabilmektedir.  {5*} {6*}

Bazı Dış ve İç Etkenleri Ortadan Kaldırmak

Kullanılan bir ilacın, yanlış bir güneş kremi tercihinin ve sürülen antibiyotik bazlı bir merhemin güneş zehirlenmesine neden olma olasılığı bulunmaktadır. Sarı kantaronun güneş hassasiyetini arttırdığı bilinmektedir. Ayrıca akne ilaçları, alerji ilaçları, antibiyotikler, anti-depresanlar ve bazı steroid içermeyen iltihap önleyici ilaçlar güneş zehirlenmesine neden olabilmektedir. {7*}

Bazı parfüm, losyon ve güneş kremlerinin içeriğindeki maddeler nedeniyle güneş zehirlenmesine karşı cildi korumasız bıraktığı kanıtlanmıştır. Bu nedenle, özellikle hassas cilt yapısına sahip kişilerin kullandıkları her türlü cilt ürününde doğal bileşenler tercih etmesi önerilmektedir.

Doğal Nemlendiriciler Kullanmak

Tıpkı güneş yanığında olduğu gibi güneş zehirlenmelerinde de sorunlu bölgeyi nemli tutmak oldukça önemlidir. Doğal aleo vera jeli veya hindistancevizi yağı kullanmak cildin nemli tutulmasına neden olmaktadır. {8*} 

Narenciye Gıdalarına Dikkat Etmek

Güneş zehirlenmesine yatkın kişilerin, güneşe çıkmadan önceki dönemlerde narenciye türündeki gıdaların tüketimine dikkat etmeleri önerilmektedir. Özellikle portakal ve greyfurt gibi meyveleri yemek ve sularını içmek güneş yanığına ve güneş zehirlenmesine zemin hazırlamaktadır. {9*}

Güneş Zehirlenmesi Nasıl Önlenir?

Güneşe karşı vücutta oluşan zehirlenme gibi alerjik durumlara karşı alınabilecek bazı önlemler aşağıdaki gibidir:

• Koruyucu giysi ve şapka takmak
• Vücudun açıkta kalan bölgelerine yüksek korumalı güneş kremi sürmek
• Güneş kreminin iki saatte bir tekrarlanması
• Terledikten veya sudan çıktıktan sonra güneş kreminin tekrarlanması
• Güneş ışınlarının en dik indiği 10:00 ile 16:00 saatleri arasında güneşe maruz kalmamak
• Özellikle güneş ışınlarının etkisini arttıran su, kum ve kar gibi etkenlerden uzak durmak
• Cildinizi güneş ışığına karşı daha hassas hale getirebilecek herhangi bir ilaçlardan uzak durmak
• Direkt olarak cilde uygulanan ürünlerin içeriğini kontrol etmek

Hafif ve orta şiddette bir güneş zehirlenmesi dışında ağır vakalarda ve vücudun, kıyafetlerin kapladığı kısımlar da dahil olmak üzere geniş bölgelerinde oluşan döküntülerde doktora başvurulmalıdır. Ayrıca dudak veya göz çevresinde şişme, nefes almada zorluk veya yutma güçlüğü gibi semptomlarda da hızlı bir şekilde doktora gidilmelidir.