Lenfödem Nasıl Önlenir?

Lenfödem, lenfatik sistemin bozulmuş fonksiyonundan kaynaklanan bir sağlık sorunudur. Lenf sıvısı, hasarlı lenf damarlarıyla vücudun diğer bölgelerine taşınamaz ve böylece dokularda birikir. Genellikle kol ve bacaklarda, parmaklar da dâhil olmak üzere şişmelerle belirti gösterir. Lenfödem, iltihaplara, ciltte geri dönüşü olmayan hasarlara, uzuvlarda hareketsizliğe ve genel olarak kötü bir yaşam kalitesine neden olur.[1*]

Lenfödeme neden olan lenfatik bozuklukların tedavisi yoktur. Ancak lenfödem belirtileri kontrol altında tutulabilir. Doğal olarak lenfödem belirtilerini azaltmak için yapılabilecek oldukça etkili uygulamalar vardır. Bunlar düzenli egzersiz, masaj, cilt bakımı, derin nefes alma ve doğru beslenme gibi basit yöntemlerdir.

Lenfödem Nedir?

Lenfödem, lenfatik sistemdeki yaralanmaların, travmaların veya doğuştan gelen bozuklukların neden olduğu, kesin tedavisi olmayan bir durumdur. [2*] Lenf sıvısının, genellikle kol ve bacaklarda bulunan yumuşak dokularda birikmesiyle oluşmaktadır. Lenf sıvısı, normal şartlarda lenf düğümleri tarafından süzülür. Buradan kan dolaşımına salınır. Ancak lenf düğümleri tıkandığında, lenf sıvısı vücuda yeteri kadar taşınamaz. Sıvı, dokularda birikerek şişmeye neden olur.

Lenfödem çoğunlukla kronik seyretmektedir. Uzun yıllar devam eden kronik ödem, nadir bir kanser türü olan lenfanjiosarkomun oluşma ihtimalini artırmaktadır. [3*] Lenfödem, genetik olarak kendiliğinden oluşabilir. Buna birincil lenfödem denir. Bir de daha yaygın görülen, hastalık veya başka bir durumdan kaynaklanan ikincil lenfödem vardır. Lenfödem için belli bir tedavi yöntemi yoktur. Ancak kontrol altında tutularak belirtileri azaltılabilir.

Lenfödem Belirtileri Nelerdir?

Lenfödem uzuvların kullanımını zorlaştıran ciddi değişikliklere sebep olabilmektedir. Tipik olarak kol ve bacaklarda görülen lenfödem belirtileri şunlardır: [4*]

• Parmaklar da dâhil olmak üzere kol veya bacaklarda şişme
• Ağırlık ve gerginlik hissi
• Ağrı
• Sınırlı hareket aralığı
• Lenfanjit veya selülit gibi tekrarlayan iltihaplar
• Derinin sertleşmesi ve kalınlaşması (fibrozis)

Lenfödem uzuvlara ek olarak gövdede de oluşabilir. Gövdede görülen lenfödem genellikle radyasyon tedavisinden kaynaklanır. Meme kanseri için uygulanan radyasyon tedavisi periferik ödeme yol açmaktadır. [5*]

Lenfödem Nedenleri Nelerdir?

Birincil ve ikincil lenfödemin birkaç farklı nedeni vardır. Lenf damarı gelişimiyle ilgili sorunlardan kaynaklanan birincil lenfödem, nadir görülen kalıtsal bir durumdur. Birincil lenfödemin nedenleri şunlardır: [6*]

• Milroy Hastalığı (Doğuştan Lenfödem): Lenf düğümlerinin anormal bir şekilde gelişmesine neden olan bu hastalık bebeklik döneminde görülür.
• Meige Hastalığı (Lenfödem Praecox): Hastalık genellikle ergenlik döneminde veya hamilelik sırasında lenfödeme neden olur. Ancak 35 yaşına kadar ortaya çıkabilir.
• Geç Başlangıçlı Lenfödem (Lenfödem Tarda): Nadir görülen ve genellikle 35 yaşından sonra görülen lenfödemdir.

Hastalık veya başka bir durum, lenf düğümü veya lenf damarlarına zarar verdiğinde, vücutta ikincil lenfödem gelişebilir. İkincil lenfödem nedenleri şunlardır: [7*] [8*] [9*]

• Ameliyat: Vücudun herhangi bir bölgesindeki lenf damarlarının ve lenf düğümlerinin ameliyatla alınması veya yaralanması lenfödeme neden olabilir. Meme kanserinin yayılmasını önlemek için alınan lenf düğümleri buna örnek verilebilir.
• Kanser için radyasyon tedavisi: Radyasyon, lenf düğümlerinin veya lenf damarlarının yaralanmasına ve iltihaplanmasına neden olmaktadır.
• Kanser: Kanser hücreleri lenfatik damarları bloke edebilir. Bir lenf düğümü veya lenf damarı yakınında büyüyen bir tümör, lenf sıvısı akışını engelleyecek kadar büyüyebilir.
• Enfeksiyon: Lenf düğümlerindeki bir parazit enfeksiyonu, lenf sıvısının akışını engelleyebilir. Enfeksiyona bağlı lenfödem, tropikal ve subtropikal bölgelerde daha çok görülmektedir.
• Obezite: Obezite, lenfödem gelişimi için önemli bir risk faktörüdür. Obeziteye bağlı lenfödem özellikle vücut kitle indeksi (BMI) 50’yi geçtiğinde meydana gelmektedir.
• Romatolojik bozukluklar: Bazı araştırmalara göre, romatoid artrit gibi romatolojik bozukluğu olan hastalarda lenfödem, daha sık görülmektedir.

Lenfödem Tanı ve Tedavisi Nasıldır?

Doktor tarafından lenfödem tanısı, bazen sadece belirtilere bakarak konulabilir. Ayrıca, tıkanıklıkları veya eksik lenf damarlarını tespit eden lenfosintigrafi taraması, CT taraması, MRI ve ultrason gibi yöntemler de kullanılmaktadır. Bacaklarda, kollarda ve vücudun diğer bölgelerindeki lenfödemi iyileştirmenin birkaç yolu vardır.  Bu konvansiyonel tedavilerin amacı şişlik ve bundan kaynaklanan diğer ikincil sağlık sorunlarını kontrol altında tutmaktır. Bu tedavi yöntemleri şöyledir:

• Basınçlı giysi ve bandajlar
• Egzersiz
• Cilt bakımı
• Sıkıştırma cihazları
• Lazer tedavisi
• İlaç tedavisi
• Ameliyat
• Masaj terapisi

Lenfödemin Doğal Tedavi Yolları Nelerdir?

Lenfödemin konvansiyonel ve doğal tedavi yolları birbirine çok benzemektedir. Doğal olarak lenfödem belirtilerini azaltma yolları şunlardır:

Masaj Terapisi

Masaj,  lenfödem de dâhil pek çok sağlık sorununa yardımcı olmaktadır.  Lenfödem ile dokularda biriken sıvı, hafif bir masajla, düzgün çalışan lenf damarlarına taşınabilir. Bu sayede sıvı vücudun diğer alanlarına gönderilerek bölgesel şişlikler azaltılmış olur. Bunun için özel eğitim almış bir masaj terapistinden destek alabilir ve hatta bu masaj yöntemlerini öğrenerek kendiniz uygulayabilirsiniz. [10*]

Egzersiz Yapmak

Çoğu uzman, lenfödem sorunu için düzenli olarak egzersiz yapmayı önerir. Yürüme ve yüzme gibi egzersizler, lenf sıvısını sorunlu bölgelerden uzaklaştırmaya ve şişliği azaltmaya yardımcı olabilir. Herhangi bir yeni egzersiz programına başlamadan önce doktorunuzla konuşmalısınız.

Cilt Bakımı Yapmak

Lenfödem nedeniyle dokularınızda sıvı sıkıştığı için bakterilerin büyümesi, gelişmesi ve enfeksiyonlara neden olması çok daha kolaydır. Bu nedenle sağlıklı bir cilt bakımı çok önemlidir. Doğal kozmetik ürünlerle cildinizi, saçınızı ve tırnaklarınızı temiz tutmalısınız. Hindistan cevizi yağı ve karite yağı gibi sağlıklı nemlendiriciler kullanarak cildinizi nemlendirmelisiniz. Sıcak suyla duş almaktan kaçınmalısınız. Güneş yanığını önlemek için doğal bir güneş kremi kullanmalısınız. Ayrıca ayaklarınızı temiz ve kuru tutmak sağlığınız için önemlidir. [11*]

Vücutta Sıvı Akışını Sağlamak

Lenfödemden etkilenen uzuvlarda veya etkilenebilecek bölgelerde mümkün olduğunca sıvı akışını sağlamak çok önemlidir. Vücutta sağlıklı lenf sıvı akışına yardımcı olacak öneriler şunlardır:

• Otururken bacak bacak üstüne atmayın. Bu dolaşımı kısıtlayan bir durumdur.
• Oturma pozisyonunuzu en az 30 dakikada bir değiştirin.
• Lenfödemden etkilenen kol ile çanta benzeri eşyalar taşımayın.
• Etkilenen kolda tansiyon manşonu kullanmayın.
• Sıkı bantlı elastik bandaj veya çorap kullanmaktan kaçının.

Derin Nefes Egzersizleri

Memorial Sloan Kettering Kanser Merkezi’ne göre derin nefes, vücuttaki lenf sıvısının hareketini uyarır. Baş dönmesini önlemek için bir seferde üçten fazla derin nefes almamanız önerilir. [12*]

Obeziteyi Önlemek

Rafine şeker, rafine unlar, şekerli içecekler, işlenmiş gıdalar, fast food gibi obeziteye neden olan gıdalardan kaçınmalısınız.  Kilo vermenize yardımcı olacak ketojenik bir diyet tercih edebilirsiniz. [13*] Obeziteden kurtulmak için düzenli egzersiz yapmayı alışkanlık haline getirmelisiniz.

Doğru Beslenmek

Beslenme şekliniz lenfödem gibi bir sağlık sorununu kontrol altında tutmaya yardımcı olabilir. Bol miktarda anti-inflamatuar içerdiği için diyetinizde sebze ve meyvelere yer verin. Yüksek sodyumlu, işlenmiş gıdalardan kaçının. Bunlar vücudunuzun daha fazla sıvı tutulmasına ve şişmesine neden olmaktadır. [14*]  Ayrıca sigara içiyorsanız sigarayı bırakmalı ve alkol tüketimini sınırlandırmalısınız. [15*]