Oksitosin (Aşk Hormonu) Nedir? Nasıl Artırılır?

Bazı uzmanlar tarafından “aşk hormonu” olarak adlandırılan, insanların ve diğer memelilerin ürettiği en önemli hormonlardan biri olarak bilinen oksitosin, sosyal bağ kurma, üreme, doğum ve emzirmede önemli rol oynamaktadır.

Ulusal bir psikoloji derneğine göre oksitosin, pozitif  sosyal ilişkilere ve stresli koşullara yanıt olarak salgılanmaktadır. Kişi stres altındayken, sosyal izolasyona maruz kaldığında veya mutsuz bir ilişki içerisinde olduğunda daha yüksek miktarda oksitosin salgılandığı gözlemlenmiştir. [1*]

Oksitosin Nedir? Kadın ve Erkeklerde Oksitosin

Oksitosin peptit hormonudur ve beyin de dahil olmak üzere organlara etki eden kimyasal bir habercidir. [2*]

Oksitosin, kontrol merkezi olarak adlandırılan hipofiz bezi tarafından salgılanan hipotalamusta üretilmektedir. Hipotalamus, vücuda sinyal göndererek kan dolaşımına, beynin ve omuriliğin diğer bölümlerine oksitosin hormonunun salgılanmasını sağlamaktadır. Salgılanan oksitosin reseptörlere bağlanarak başkalarına karşı nasıl hissedileceğini ve davranılacağını etkilemektedir.

Oksitosinin doğum ve emzirme ile bağlı olması nedeni ile genellikle kadınsı bir hormon olduğu bilinmektedir. Fakat erkeklerde de oksitosin hormonu üretilmektedir. Oksitosin erkeklerde testislerdeki testosteron üretimini ve sperm hareketliliğini destekleyerek hem erkek üremesine hem de kadın üremesine yardımcı olmaktadır.

Aşk Hormonu Duyguları Nasıl Etkiler?

Oksitosin sosyal bağlardan ve cinsel hazdan sorumlu olduğu için aşk hormonu olarak adlandırılmaktadır. Kişinin kendisini güvende, mutlu ve karşısındaki kişiye bağlı hissettiren bu aşk hormonu, dopamin ve serotonin de dahil olmak üzere iyi hissetmeye sebep olan hormonların salgılanmasını da sağlamaktadır.

Yüksek oksitosin miktarının nasıl hissettirdiği aşağıda listelenmiştir.

• Sakin
• Cömert
• Affedici
• Güvenilir
• Neşeli
• Dürüst
• Şefkatli

Oksitosinin Faydaları

Oksitosinin birçok faydası bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:

Oksitosin Sosyal Bağlanmaya ve Sağlıklı İlişki Kurmaya Yardımcı Olur

Sosyal bağların sürdürülmesini kolaylaştıran davranışsal stratejiler, yetişkin eşler arasındaki kaliteli sosyal ilişkilerin korunması için kritik öneme sahiptir. Parti yapmak, randevulaşmak gibi sosyal temas kurma istekleri de oksitosin hormonunun salgılanması ile ilişkilidir. Kısaca oksitosin, sosyalleşme isteğini sağlamakta ve böylece başkaları ile iletişim kurulmasına yardımcı olmaktadır.

Stresle Başa Çıkmayı Sağlar

Oksitosin miktarı stresli olunan zamanlarda yükselmektedir. Son zamanlarda yapılan bazı araştırmalar, güçlü sosyal ilişkilere sahip olan kişilerin, zayıf sosyal ilişkilere sahip olan kişilere göre hem oksitosin hem de stres hormonları düzeylerinin daha yüksek olduğunu açıklamıştır.

Dışarıdan hormon takviyesi almak, tampon görevi görerek strese bağlı reaksiyonları hafifletmeye yardımcı olarak, daha iyi sosyal ilişkiler kurulmasını sağlayabilmektedir. Ayrıca doğum gibi stresli durumlar karşısında sinir sisteminin yıpranmasını önlemeye yardımcı olmaktadır.

Hayvanlar üzerinde yapılan bazı çalışmalarda, oksitosin hormonu tedavisinin depresyon, anksiyete ve kardiyak stres belirtilerini önlediğini kanıtlanmıştır. Oksitosin hormonu, başkaları ile iletişim kurma motivasyonunu artırarak, insanların daha güvenilir ve daha neşeli olmasına yardımcı olmaktadır.

Doğum Sancısı Sırasında Oluşan Ağrıyı Azaltır

Oksitosin doğum sırasında doğum kasılmalarının neden olduğu ağrıyı azaltmakta ve doğumdan sonra oluşan kanamayı kontrol etmeye yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda doğum sırasında lipid bileşimi olan prostaglandinlerin üretilmesini de kolaylaştırmaktadır.

Doğum sancıları sırasında oluşan ağrıları azaltan ve doğum sürecinin hızlanmasını sağlayan reçeteli ilaçlar da bulunmaktadır. Doğum sırasında kadınlara en yaygın verilen ilaç Pitocin’dir.

Emzirme İsteğini Artırır

Oksitosinin işlevlerinden bir tanesi de annelerde emzirme isteğini artırarak annelik davranışlarını desteklemektir.

Yapılan araştırmalarda oksitosin hormonunun, annenin bebeğine bakma becerisini emzirme yoluyla  artırarak anne bebek ilişkisini geliştirdiği kanıtlanmıştır. Bebek annesini emdiğinde meme ucundaki sinirler hipofiz bezine oksitosin üretmesi için sinyal göndermekte ve meme ucu etrafındaki küçük kaslar kasılarak sütün gelmesini sağlamaktadır.

Ayrıca uzmanlar oksitosin hormonunu yeni anne baba olan kişilerin alışma dönemine yardımcı olduğunu, anne babaların bebekleri ile ilişkilerini iyileştirdiğini açıklamıştır. Yapılan bir çalışmada, 6 ay boyunca 160 anne ve babaya peptit olmayan oksitosin (OT) verilmiştir. 6 ay sonunda OT verilen anne ve babalar incelenmiş ve ebeveynlik davranışlarında olumlu sonuçlar gözlemlenmiştir. [3*]

Yaşlanmaya ve Obeziteye Karşı Etkilidir

Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalara göre, yüksek oksitosin salgılanması hızlandırılmış yaşlanma belirtilerine karşı korumakta ve kas hücreleri de dahil olmak üzere yaşlı doku hücrelerinin yenilenmesini sağlamaktadır. [4*]

Oksitosin takviyesinin yara, kemik sağlığının iyileşmesine ve obezitenin önlenmesine yardımcı olacağı öngörülmektedir. Hayvanlar üzerinde yapılan bir diğer çalışmada, oksitosin hormonu takviyesinin iştahı azalttığı ve kilo kaybına yol açtığı gözlemlenmiştir.

Oksitoksin takviyelerinin insanlar üzerindeki etkisi hala araştırılmaktadır. Bu sebeple de oksitoksin takviyelerinin bir doktora danışmadan herhangi bir hastalığın tedavisinde ya da bilinçsiz şekilde kullanılmaya çalışılması yasaktır.

Oksitosin Hormonu Nasıl Artırılır?

Endokrinologlara göre, hem normalden daha yüksek hem de normalden daha düşük oksitosin seviyeleri kadınlar ve erkekler arasında sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Bu sağlık sorunlarından bazıları şunlardır:

• Yüksek oksitosin seviyesi erkeklerde prostat bezinin büyümesine ve idrar yollarında sorunlara neden olmaktadır.
• Düşük oksitosin seviyesi kadınlarda doğum sancısı sırasında oluşan ağrının artmasına ve emzirme isteğinin azalmasına sebep olmaktadır.
• Her iki cinsiyet içinde düşük oksitosin seviyesi depresyona ve anksiyeteye neden olmakta, ayrıca düşük oksitosin seviyesi otizm ve otistik spektrum bozukluklarına da sebep olabilmektedir.

Oksitosin seviyesinin doğal olarak artırılmasının yolları şunlardır:

• Fiziksel temas (sarılma, masaj, yakın olmak, el sıkışmak, emzirmek)
• Uçucu yağlar (Örneğin; adaçayı yağı)
• Göz teması kurmak
• Gülmek
• Hediye vermek ve almak
• Yiyecekleri başkaları ile paylaşmak
• Kedi, köpek gibi evcil hayvanları sevmek
• Birine onu sevdiğini söylemek
• Biriyle yürümek veya egzersiz yapmak
• Sevilen kişilerin fotoğraflarına ya da videolarına bakmak

Oksitosin hormonu gıdalarda bulunmamaktadır. Fakat çikolata, kahve, balık, avokado ve bazı otlar gibi afrodizyak yiyecekler ruh halini iyileştirerek oksitosin salgılanmasına yardımcı olmaktadır.

Oksitosin Kullanım Bilgisi

Oksitosin takviyesinin davranışlar ve ruh hali üzerindeki etkisi hala araştırılmaya devam edilse de, yapılan araştırmalar bu hormonun sosyal ve duygusal problemler yaşayan insanlara yardımcı olduğunu göstermektedir. [5*]

Oksitosin hormonunun yardımcı olacağı durumlar arasında; otizm, asperger bozukluğu, asosyallik ve depresyon bulunmaktadır. Yapılan bazı çalışmalar ve deneyler oksitosin içeren burun spreylerinin veya enjeksiyonların bu durumlara sahip olan kişilere yardımcı olduğunu kanıtlamıştır. Oksitosin hormonu gastrointestinal sistemde yok edildiğinden ağız yolu ile alınamamakta, burun spreyi ve enjeksiyon olarak uygulanmaktadır.

Önemli Bilgi: Oksitosin hormonu takviyelerinin kullanımı doktor kontrollerinde ve bazı hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Halk arasında, oksitoksin hormonu takviyelerinin kullanımının sevgi ve aşkı artırdığı ve kişiye kendini daha iyi hissettirdiği söylenmektedir. Ancak bu doğru değildir. Oksitosin hormon takviyelerinin kişiler üzerinde bıraktığı olumlu ve olumsuz etkiler henüz kanıtlanmamış olup, bu hormon takviyelerinin doktor kontrolleri ve acil durumlar haricinde kullanımına izin verilmemektedir.

Oksitosin hormonunun dozu sağlık sorununa göre kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Doğum sancısını azaltmak için uygulandığında sıkı gözetim altında IV infüzyonu (sıvı maddenin doğrudan damar yoluyla verilmesi) kullanılmaktadır. Doğum sırasında 0,5 ile 1 milibirim/dakika’dan başlayan durumlardan 6 milibirim/dakika’ya kadar yükselen infüzyon dozları uygulanabilmektedir.

Oksitosin Hormonunun Yan Etkileri ve Riskleri

Oksitosin takviyesinin uzun süreli kullanımındaki etkileri tam olarak bilinmemektedir. Araştırmacılar, genetik ve psikiyatrik bozukluklar gibi faktörlere bağlı olan bu hormonun insan davranışları üzerindeki etkisini hala araştırmaktadır.

Damardan verilen oksitosin hormonunun yapay versiyonu (Pitocin) ağrı, mide bulantısı, kusma ve sindirim sorunları gibi yan etkilere neden olabilmektedir. [6*] [7*]

Sonuç

Özetlemek gerekilirse;

• Oksitosin bağlanma, güven, sadakat ve cinsel uyarılma gibi etkilerinden dolayı sevgi ya da aşk hormonu olarak adlandırılmaktadır.
• Bu hormonu sadece kadınlar değil erkekler de üretmektedir. Oksitosin hormonu sadakat, tek eşlilik ve empati duygusunun oluşmasına yardımcı olmaktadır.
• Oksitosin takviyesinin depresyon, anksiyete, otizm bozuklukları ve diğer zihinsel sağlık sorunlarına sahip olan insanları nasıl etkilediği tam olarak bilinmemekte ve hala araştırılmaktadır.
• Oksitosin seviyesi, hediye alıp verme, masaj yaptırma gibi sosyal ve fiziksel temas ile kolaylıkla artırılabilmektedir.