Yerba Mate Nedir? Sağlığa Faydaları Nelerdir?

Güney Amerika’ya özgü bir çay olan Yerba Mate (Ilex paraguariensis), aynı bitkinin yaprakları ve gövdesi kullanılarak demlenerek tüketilmektedir. Özellikle Arjantin, Uruguay, Paraguay ve Brezilya gibi ülkelerde yaygın olarak tüketilen Yerba Mate çayı antioksidan özelliği ve yüksek enerji sağlaması açısından oldukça sağlıklıdır.

Yerba Mate Çayının Yararları Nelerdir?

Yerba Mate, yaygın olarak rahatlatıcı etkileri sebebiyle tüketilen bir bitki çayıdır. Ancak bu çayın sağlıklı yaşamın bir parçası olduğunu söylemek mümkündür. Yerba Mate çayının faydalarından bazıları şunlardır:

Antioksidan ve Yüksek Besin Kaynağıdır

Yerba Mate, içeriğinde çok sayıda besin maddesi ve antioksidan bulundurmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır;

• Ksantinler: Bu bileşikler uyarıcı görevi görmektedir. Çay, kahve ve çikolatada bulunan ve teobromin adı verilen bir madde içermektedir.
• Kafeoil türevleri: İnsan sağlığına faydası bulunan ve antioksidan içeren bu bileşikler mate çayında bulunmaktadır.
• Saponinler: Bu bileşikler, anti-inflamatuar ve kolesterol düşürücü özelliklere sahiptir.
• Polifenoller: Vücuttaki birçok hastalığı önlemeye yardımcı olan antioksidanlar içeren bileşiklerdir.

Yapılan araştırmalara göre, yerba mate çayının yeşil çaya oranla antioksidan özelliği daha yüksektir. Ayrıca yerba mate, vücudun ihtiyaç duyduğu vitamin ve minerallerin neredeyse hepsini ve dokuz temel aminoasitten yedisini içerebilmektedir. {1*} {2*}

Yerba mate, bu maddelerden çok az miktarlarda içerdiği için tek başına büyük katkılarda bulunmamaktadır.

Enerjiyi Artırır ve Odaklanmayı Sağlar

Bardak başına 85 mg kafein içeren yerba mate, kahveden daha az, ancak bir bardak çaydan daha fazla kafein içermektedir. Bu sebeple diğer kafeinli yiyecek ve içecekler gibi enerjik hissetmenizi sağlayabilmektedir.

Kafein, beyindeki belirli sinyal moleküllerini etkilediği için zihinsel odaklanmaya yardımcı olmaktadır. {3*} {4*} Yapılan bazı araştırmalar, günlük 37.5-450 mg kafein tüketen insanların daha fazla enerjiye ve daha kuvvetli hafızaya sahip olduklarını ortaya koymuştur. {5*} Ayrıca düzenli yerba mete tüketmenin kahve kadar enerji verdiği ve insanlar üzerinde gerginlik yaratma gibi yan etkiye sebep olmadığı bilinmektedir. Ancak bu bilgiler henüz bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.

Fiziksel Performansı Artırır

Orta düzeyde kafein içeren yerba mate, kas kasılmalarını ve yorgunluğu azaltmaktadır. Yapılan bir araştırma, spordan önce yerba mate tüketen insanların orta yoğunlukta yapılan egzersizlerde %24 daha fazla yağ yaktığını ortaya koymuştur. Egzersiz sırasında yağ yakmak, daha kritik ve ani durumlarda karbonhidrat yakmanızı sağlamaktadır. {6*}

Enfeksiyonlara Karşı Korur

Yerba mate, bakteri, parazit ve mantar enfeksiyonlarının önlenmesine yardımcı olmaktadır. Birçok araştırma, yüksek dozda yerba mate özütü tüketiminin, mide krampları ve ishal gibi gıda zehirlenmesi semptomlarına neden olan E. Coli adlı bakteriyi yok ettiğini ortaya koymuştur. Ayrıca yapılan başka bir çalışmaya göre, yerba mate çayının içeriğindeki bileşiklerin, vücudu bağırsak parazitlerine karşı koruduğu görülmüştür. {7*} {8*}

Yerba mate’de bulunan bileşikler ayrıca pullu cilt, kepek ve bazı cilt döküntülerine neden olan malassezia furfur adı verilen mantarın  büyümesini de önlemektedir. Ancak bu bilimsel çalışmalar izole hücreler üzerinde test edildiği için insan sağlığı açısından faydaları tam olarak kanıtlanamamıştır.

Kilo Vermeye Yardımcı Olur

Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar, yerba mate bitkisinin iştahı azaltabileceğini ve metabolizmayı hızlandırabileceğini ortaya koymuştur. Ayrıca toplam yağ hücresi sayısını ve hücrelerin bulundurduğu yağ miktarını azaltmaktadır.

İnsanlar üzerinde yapılan bir çalışmaya göre, yerba mate çayı yakılmak için depolanan yağ oranını artırmaktadır. Bu durum yağ yakım oranını artırdığı için kilo vermeyi de hızlandırmaktadır. {9*}

Bağışıklık Sistemini Güçlendirir

Yerba mate, anti-inflamatuar özelliklere sahip olan saponin maddesini içermektedir. Ayrıca içeriğindeki C vitamini, E vitamini, selenyum ve çinko nedeniyle bağışıklık sistemini güçlendirmektedir.

Kan Şekerini Düşürür

Yerba mate, kan şekerini düşürmeye ve diyabet komplikasyonlarını azaltmaya yardımcı olmaktadır. Hayvanlar üzerinde yapılan bir çalışma, bu bitkiden elde edilen çayın insülin sinyalini düzenlediğini ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra yerba mate, birçok hastalığa sebep olan ileri glikasyonun oluşumunu da azaltmaktadır.

Kalp Hastalığı Riskini Azaltır

Yerba mate, kalp hastalığına karşı koruma sağlayan kafeoil türevleri ve polifenoller gibi antioksidan bileşikler içermektedir. Hücre ve hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar, yerba mate özünün kalp hastalığına karşı belli bir oranda koruma sağladığını ortaya koymuştur. Ayrıca yerba mate kolestrol seviyesini de düşürmektedir. {10*}

Yerba Mate Çayı Nasıl Hazırlanır?

Yerba mate geleneksel olarak su kabağında servis edilmektedir. Yaprak parçalarını süzmek için alt ucunda bir filtre bulunan metal bir kamış veya pipetle tüketilmektedir.

Yerba mate çayı hazırlarken, sıcak su eklemeden önce su kabağının üçte birlik kısmı kurutulmuş yerba mate yapraklarıyla doldurulmaktadır. Eğer su kabağı yoksa French press ile de hazırlanabilmektedir. Çay genellikle yanmış şeker, limon suyu veya süt ile servis edilmektedir.

Koyulan yapraklar birkaç kez demlenebilmektedir. Genellikle sıcak tüketilmesi tavsiye dilmektedir. Ancak sıcak ülkelerde soğuk şekilde de servis edilmektedir.

Yerba Mate Çayının Zararları

Yerba mate çayının yan etkileri, çayı arada sırada tüketen yetişkinler için yok denecek kadar azdır. Ancak düzenli tüketen kişiler şu durumlarla karşılaşabilmektedir;

Kanser

Yapılan araştırmalar, uzun süre ve çok miktarda yerba mate içmenin üst solunum ve sindirim sistemi kanseri riskini artırdığını ortaya koymuştur. Bunun sebebi yerba mate, tütün ve ızgarada bulunan polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH’ler) olarak adlandırılan kanserojen maddeler içermesidir. {11*}

Ayrıca genellikle çok yüksek sıcaklıklarda tüketilmektedir. Bu durum, solunum ve sindirim sistemi astarına zarar vererek kanserli hücre oluşumu riskini artırabilmektedir.

Kafein

Yerba mate orta yoğunlukta kafein içermektedir. Fazla kafein tüketimi, bazı insanlarda baş ağrısına, migrene ve yüksek tansiyona neden olmaktadır. Hamile kişiler, günlük 3 bardaktan fazla yerba mate tüketmemelidir. Fazla tüketilmesi düşük yapma riskini artırmaktadır.

İlaç Etkileşimleri

Yapılan bazı araştırmalar, yerba matenin içindeki bazı bileşiklerin monoamin oksidaz inhibitörü (MAOI) aktivitesine sahip olduğunu ortaya koymuştur. MAOI’ler genellikle depresyon ve parkinson hastalığı için ilaç olarak kullanılmaktadır. Bu yüzden bu tür ilaçlar kullanan kişilerin yerba mate çayını dikkatli kullanması gerekmektedir.

Kafein içeriği nedeniyle, kas gevşetici zanaflex veya antidepresan luvox ile de etkileşime girebilmektedir. Bu ilaçları alan kişiler, ilaçların etkilerini artırabileceği için yerba mate kullanmamalıdır.