Mate, yerba mate (Ilex paraguariensis) bitkisinin yaprakları ve gövdesi kullanılarak demlenen Güney Amerika’ya özgü bir çaydır. Arjantin, Uruguay, Paraguay ve Brezilya gibi ülkelerde yaygın olarak tüketilmektedir. Yapraklar bir ateşte kurutulmakta ve sonrasında sıcak bir suya batırılmaktadır.
BESLENME TÜYOLARI İÇİN TIKLAYIN
Zencefil Meyan Kökü Bitki Çayı (Soğuk Algınlığı ve Göğüs Tıkanıklığı Çayı) Youtube Videomuzu İzleyebilirsiniz.
İçindekiler
Yerba Mate Çayının Yararları Nelerdir?
Yerba Mate, insan vücudunu rahatlatması için tüketilen bir bitki çaydır. Bunun dışında da birçok faydası vardır. Faydalarından bazıları şunlardır;
Antioksidan ve Yüksek Besin İçerme
Yerba Mate, içeriğinde çok sayıda besin maddesi ve antioksidan bulundurmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır;
- Ksantinler: Bu bileşikler uyarıcı görevi görmektedir. Çay, kahve ve çikolatada bulunan ve teobromin adı verilen bir madde içermektedir.
- Kafeoil türevleri: İnsan sağlığına faydası bulunan ve antioksidan içeren bu bileşikler mate çayında bulunmaktadır.
- Saponinler: Bu bileşikler, anti-inflamatuar ve kolesterol düşürücü özelliklere sahiptir.
- Polifenoller: Bu bileşikler, vücuttaki birçok hastalığı önlemeye yardımcı olan antioksidanlar içermektedir.
Yapılan araştırmalara göre, yerba mate çayının yeşil çaya oranla antioksidan özelliği daha yüksektir. Ayrıca yerba mate, vücudun ihtiyaç duyduğu vitamin ve minerallerin neredeyse hepsini ve dokuz temel aminoasitten yedisini içerebilmektedir. {1*} {2*}
Yerba mate, bu maddelerden çok az içerdiği için tek başına yapılan diyetlere büyük katkılarda bulunmamaktadır.
Enerjiyi Artırma ve Odaklanmayı Sağlama
Bardak başına 85 mg kafein içeren yerba mate, kahveden daha az, ancak bir bardak çaydan daha fazla kafein içermektedir. Bu sebeple diğer kafeinli yiyecek ve içecekler gibi enerjik hissetmenizi sağlamaktadır.
Kafein, beyindeki belirli sinyal moleküllerini etkilediği için zihinsel odaklanmaya yardımcı olmaktadır. {3*} {4*}
Yapılan bazı araştırmalar, günlük 37.5-450 mg kafein tüketen insanların daha fazla enerjiye ve daha kuvvetli hafızaya sahip olduklarını ortaya koymuştur. {5*}
Ayrıca düzenli yerba mete tüketmenin kahve kadar enerji verdiği ve insanlar üzerinde gerginlik yaratma gibi yan etkiye sebep olmadığı bilinmektedir. Ancak bu bilgiler henüz bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
Fiziksel Performansı Artırma
Orta düzeyde kafein içeren yerba mate, kas kasılmalarını güçlendirmekte ve yorgunluğu azaltmaktadır.
Yapılan bir araştırma, spordan önce 1 gram kapsül yerba mate tüketen insanların orta yoğun egzersizde %24 daha fazla yağ yaktığını ortaya koymuştur. Egzersiz sırasında yağ yakmak, daha kritik ve ani durumlarda karbonhidrat yakmanızı sağlamaktadır. {6*}
Enfeksiyonlara Karşı Koruyucu Olma
Yerba mate bakteri, parazit ve mantar enfeksiyonlarının önlenmesine yardımcı olmaktadır.
Yapılan bir araştırma, yüksek dozda yerba mate özütü tüketiminin mide krampları ve ishal gibi gıda zehirlenmesi semptomlarına neden olan E. Coli adlı bakteriyi yok ettiğini ortaya koymuştur. Ayrıca yapılan başka bir çalışmaya göre, yerba matenin bulundurduğu bileşikler, vücudu bağırsak parazitlerine karşı korumaktadır. {7*} {8*}
Yerba mate’de bulunan bileşikler ayrıca pullu cilt, kepek ve bazı cilt döküntülerine neden olan malassezia furfur adı verilen mantarın büyümesini de önlemektedir.
Yapılan çalışmalar izole hücreler üzerinden yapılmıştır. Bu yüzden insan sağlığı için faydaları belirsizdir.
Kilo Vermeye Yardımcı Olma
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar, yerba matenin iştahı azaltabileceğini ve metabolizmayı hızlandırabileceğini ortaya koymuştur. Ayrıca toplam yağ hücresi sayısını ve hücrelerin bulundurduğu yağ miktarını azaltmaktadır.
İnsanlar üzerinde yapılan bir çalışmaya göre, yerba mate yakılmak için depolanan yağ oranını artırmaktadır. Bu da yağ yakımını artırdığı için kilo vermeyi hızlandırmaktadır. {9*}
Bağışıklık Sistemini Güçlendirme
Yerba mate, anti-inflamatuar özelliklere sahip olan saponin maddesinden içermektedir. Ayrıca vücuda az miktarda C vitamini, E vitamini, selenyum ve çinko sağlamaktadır. Bu antioksidanlar bağışıklık sistemini güçlendirmektedir.
Kan Şekerini Düşürme
Yerba mate, kan şekerini düşürmeye ve diyabet komplikasyonlarını azaltmaya yardımcı olmaktadır.
Hayvanlar üzerinde yapılan bir çalışma, insülin sinyalini düzenlediğini ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra yerba mate, birçok hastalığa sebep olan ileri glikasyon son ürünlerinin (AGE’ler) oluşumunu da azaltmaktadır.
Kalp Hastalığı Riskini Azaltma
Yerba mate, kalp hastalığına karşı koruma sağlayan kafeoil türevleri ve polifenoller gibi antioksidan bileşikler içermektedir.
Hücre ve hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar, yerba mate özünün kalp hastalığına karşı belli bir oranda koruma sağladığını ortaya koymuştur. Ayrıca yerba mate insanlarda kolestrol seviyesini de düşürmektedir. {10*}
Yerba Mate Çayı Nasıl Hazırlanır?
Yerba mate geleneksel olarak su kabağında servis edilmektedir. Yaprak parçalarını süzmek için alt ucunda bir filtre bulunan metal bir kamış veya pipetle tüketilmektedir.
Mate hazırlarken, sıcak su eklemeden önce su kabağının altta üçte birlik kısmı kurutulmuş yerba mate yapraklarıyla doldurulmaktadır. Eğer su kabağı yoksa French press ile de hazırlanabilmektedir. Çay genellikle yanmış şeker, limon suyu veya süt ile servis edilmektedir.
Koyulan yapraklar birkaç kez demlenebilmektedir.
Geleneksel olarak sıcak tüketilmektedir. Ancak sıcak ülkelerde soğukta servis edilmektedir.
Yerba Mate Çayının Yan Etkileri
Yerba mate çayının yan etkileri, çayı arada sırada tüketen yetişkinler için yok denecek kadar azdır. Ancak düzenli tüketen kişiler şu durumlarla karşılaşabilmektedir;
Kanser
Yapılan araştırmalar, uzun süre ve çok miktarda yerba mate içmenin üst solunum ve sindirim sistemi kanseri riskini artırdığını ortaya koymuştur. Bunun sebebi yerba mate, tütün ve ızgarada bulunan polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH’ler) olarak adlandırılan kanserojen maddeler içermektedir. {11*}
Ayrıca genellikle çok yüksek sıcaklıklarda tüketilmektedir. Bu durum, solunum ve sindirim sistemi astarına zarar vererek kanserli hücre oluşumu riskini artırmaktadır.
Kafein ile İlgili Yan Etkiler
Yerba mate orta yoğunlukta kafein içermektedir. Fazla kafein bazı insanlarda baş ağrısına, migrene ve yüksek tansiyona neden olmaktadır.
Hamile kişiler, günlük 3 bardaktan fazla yerba mate tüketmemelidir. Düşük yapma riskini artırmaktadır.
İlaç Etkileşimleri
Yapılan bazı araştırmalar, yerba matenin içindeki bazı bileşiklerin monoamin oksidaz inhibitörü (MAOI) aktivitesine sahip olduğunu ortaya koymuştur. MAOI’ler genellikle depresyon ve parkinson hastalığı için ilaç olarak kullanılmaktadır. Bu yüzden bu tür ilaçlar kullanan kişilerin yerba mateyi dikkatli kullanması gerekmektedir.
Kafein içeriği nedeniyle, kas gevşetici zanaflex veya antidepresan luvox ile de etkileşime girebilmektedir. Bu ilaçları alan kişiler, ilaçların etkilerini artırabileceği için yerba mate kullanmamalıdır.
Kaynaklar
{1*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15161234/
{2*} http://www.ncc.umn.edu/food-and-nutrient-database/
{3*} https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1600-0773.1995.tb00111.x
{4*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1356551/
{5*} https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1467-3010.2007.00665.x
{6*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4190939/
{7*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22488066/
{8*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22417517/
{9*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4190939/
{10*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16614483/
{11*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19695149/
