Ginseng, Panax cinsindeki bitkilerin köküdür. Bilinen en iyi bitkilerinden biri olan ginseng, 5.000 yılı aşkın bir süredir Asya’da geleneksel tıpta kullanılmaktadır. Çoğunlukla Çin, Güney Kore ve Amerika’da üretimi yapılmaktadır. Son yıllarda batılı bilim insanlarının da radarına girmeyi başaran ginseng, ginsenosidler ve gintonin olarak iki önemli bileşikten oluşur ve birçok faydası vardır. [1*]
Ginseng Üretimi ve Çeşitleri
21.yüzyılın başlarında, dünyadaki 80.000 ton ginsengin %99’u sadece dört ülkede üretildi: Çin (44.749 ton), Güney Kore (27.480 ton), Kanada (6.486 ton) ve Amerika Birleşik Devletleri (1.054 ton)
Ginseng tohumu normalde sonbaharda meyvelerin hasadını takip eden ikinci bahara kadar filizlenmez. İlk olarak, tabakalaşma olarak bilinen bir işlem olan sıcak/soğuk bir işlemle nemli bir ortamda uzun bir depolama süresine tabi tutulmaları gerekir. Kök, çoğunlukla kurutulmuş halde, bütün veya dilimlenmiş halde bulunur. Ginseng yaprağı, çok değerli olmasa da bazen kullanılır.
Panax ginseng C.A. Meyer (Kore veya Asya ginsengi), farklı yetiştirme yöntemlerine göre ekili, vahşi ve dağda yetiştirilen ginseng olarak sınıflandırılır. Ekili ginseng, açık arazide yetiştirilir ve 4 ila 6 yıllık bir sürenin ardından hasat edilir. Yabani ginseng, dağların derinliklerinde, doğrudan güneş ışığına çok az maruz kalacağı ortamlarda yetişmektedir. Genellikle ginseng, ormanlarda ve dağlarda yetiştirilir. Bunun dışında ginseng üç tür olarak sınıflandırılabilir:
- Taze Ginseng: Aynı zamanda “yeşil ginseng” olarak da adlandırılır, kurutulmamış ham üründür.
- Beyaz Ginseng: Isıtılmadan kurutulan taze ginsengdir. Su içeriğini %12 veya daha azına indirmek için soyulur ve kurutulur.
- Kırmızı Ginseng: Kırmızımsı bir renge sahip buğulanmış ve kurutulmuş ginsengdir. Kırmızı Ginseng, çürümeye karşı daha dirençlidir. Soyulmuş, 100 °C (212 °F) kaynama sıcaklığında buharla ısıtılmış ve daha sonra güneşte kurutulmuş ginseng’dir.
Ginsengin Faydaları
Ginseng ‘in herhangi bir tıbbi durumu tedavi etmek için etkili olduğuna dair önemli bir kanıt yoktur. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından reçeteli bir ilaç olarak onaylanmamıştır. Fakat, yine de araştırmaların da desteklediği birçok etkisi bulunmaktadır. Ginseng, insan vücudu üzerinde çeşitli fizyolojik etkilere sahip kimyasal bileşenlerin karmaşık bir karışımını içerir. [2*]
Özellikle, stresin zararlı etkilerine karşı direnci arttırması ve zihinsel ve fiziksel performansı iyileştirmesi ile bilinen ginsengin diğer faydaları şu şekilde sıralanabilir:
İnflamasyonu Azaltabilen Güçlü Bir Antioksidandır.
Ginseng, faydalı antioksidan ve antienflamatuvar özelliklere sahiptir. Bazı çalışmalar da ginseng özleri ve ginsenosid bileşiklerinin inflamasyonu (iltihaplanma) engelleyebildiğini göstermiştir. [3*]
Beyin Fonksiyonunun Etkinliğini Arttırabilir
Ginseng; hafıza, davranış ve ruh hali gibi beyin fonksiyonlarını iyileştirmeye yardımcı olabilir. Bazı araştırmalar, ginsenosidler ve K bileşiği gibi ginseng bileşenlerinin beyni serbest radikallerin neden olduğu hasara karşı koruyabildiğini gösteriyor. Ayrıca, araştırmalar Alzheimer hastalığı olan kişilerde beyin işlevi ve davranışı üzerinde de olumlu etkileri olduğunu gösterdi.
Erektil Disfonksiyonu İyileştirebilir
Araştırmalar, ginsengin erkeklerde erektil disfonksiyon (ED) tedavisi için ginsengin yararlı bir alternatif olabileceğini göstermiştir. İçindeki bileşiklerin penisteki kan damarlarında ve dokularda oksidatif strese karşı koruma sağlayabileceği görülüyor. Bu da normal işlevin geri kazanılmasına yardımcı olacaktır. Ek olarak, araştırmalar ginsengin peniste kas gevşemesini iyileştiren ve kan dolaşımını artıran bir bileşik olan nitrik oksit üretimini desteklediğini göstermiştir.
Bağışıklık Sistemini Güçlendirir
Ginsengin bağışıklık sistemi üzerindeki etkilerini inceleyen çalışmalar, ginseng özütünün bazı aşıların etkilerini artırdığı bulundu.
Kansere Karşı Faydaları Vardır
Ginsengin bazı kanser türlerinin oluşma riskini azaltmada etkileri vardır. Yapılan çalışmalar, ginseng alan kişilerin kansere yakalanma riskinin %16 daha düşük olabileceğini göstermiştir.
Ginseng ayrıca kemoterapi gören hastaların sağlığını iyileştirmeye, yan etkileri azaltmaya ve bazı tedavi ilaçlarının etkisini artırmaya yardımcı olabilir. Yapılan çalışmalar kanserli kişilerde bağışıklık sistemi belirtilerinde iyileşmeler gösterse de ginsengin sağlıklı insanlarda enfeksiyonlara karşı direnci artırmadaki etkinliğini göstermek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Yorgunlukla Savaşabilir ve Enerji Düzeylerini Arttırabilir
Ginseng’in yorgunlukla savaşmaya ve enerjiyi artırmaya yardımcı olduğu gösterilmiştir.
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda, ginseng’deki polisakkaritler ve oligopeptitler gibi bazı bileşenler, daha düşük oksidatif stres ve hücrelerde daha yüksek enerji üretimi ile ilişkilendirildi. Ayrıca, 155’ten fazla çalışma, ginseng takviyelerinin yorgunluğun azaltılmak dışında fiziksel aktiviteyi de artırabileceğini öne sürdü.
Kan Şekerini Düşürür
Ginsengin kan şekerinin kontrolünde faydalı olduğu düşünülüyor. Özellikle fermente edilmiş kırmızı ginsengin, pankreas hücre fonksiyonlarını iyileştirdiği, insülin üretimini artırdığı ve dokularda kan şekeri alımını arttırdığı bulunmuştur. Ayrıca araştırmalar, ginseng özlerinin diyabetlilerin hücrelerinde serbest radikalleri azaltan antioksidan görevi görerek, koruma sağladığını gösteriyor.
Ginsengin Zararları
Ginseng reçeteli ilaçlarla istenmeyen etkileşimlere de yol açabilir. Ginsengin yan etkilerinin görülme sıklığı kısa vadede kullanıldığında azdır. Fakat, ginseng uzun süreli kullanıldığında, baş ağrısı, uykusuzluk ve sindirim sorunları gibi sorunlara yol açabilir.
Ginseng ve reçeteli ilaçlar arasındaki etkileşim riskinin düşük olduğuna inanılmaktadır. Ancak ginseng, kan inceltici Varfarin ile birlikte kullanıldığında olumsuz etkilere sahip olabilir. Ginseng’in ayrıca Fenelzin ile Advers gibi ilaçlarla reaksiyonları vardır. İmatinib ve Lamotrigin ile de hepatotoksisiteye neden olan potansiyel bir etkileşimi olduğu bildirilmiştir.
Ginsengin Kullanım Alanları
Yiyecek ve içecek: Ginseng, enerji içeceklerine veya bitki çaylarına küçük miktarlarda dahil edilebilir. Bunun dışında besin takviyesi olarak da satılabilir. Dilimlenmiş kuru kök çorbalarda ve diğer sıcak yemeklerde de kullanılır.
Ginseng Diyet Takviyesi
Ginseng, yıllardır diyet takviyesi olarak satılıyor. Çin sağlık düzenleyicileri de 2012 yılında ginseng kökünü ”sağlık gıdalarında önceden onay alınmadan kullanılabilecek” bir diyet bitkisi olarak sınıflandırdı.
Ginseng Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Bazı araştırmacılar, Ginseng’in üç aydan uzun süre boyunca sürekli olarak kullanılmamasını önermektedir. British Herbal Compendium, bir aylık süre için aralıklı kullanım veya kullanımın ardından iki aylık bir dinlenme önermektedir.
Hamilelik Döneminde Ginseng Kullanılmalı Mı?
Hamilelik sırasında ginseng tüketiminin güvenilirliği tam olarak belirlenmemiştir. Araştırmalar etik nedenlerden, genellikle hayvanlar üzerinde yürütülüyor. Sıçanlar ve fareler üzerinde yapılan araştırmalar içeriğindeki ginsenosid Rb1 bileşiğinin hamilelikte riske yol açabileceğini düşündürüyor. Bu, bizlere net bir sonuç vermese de potansiyel bir riskin olduğunu gösteriyor. Bu nedenle uzmanlar, özellikle hamileliğin ilk üç ayında ginseng kullanılmasını önermiyor. [4*] [5*]
Resmi Olarak Önerilen Ginseng Kullanım Miktarları
Standartlaştırılmış ekstrakt kapsüller, tabletler veya tentürler: Ginseng üzerine yapılan klinik çalışmalarda, günde 200 ila 500 mg’lık bir dozajda %4 ginsenosidlerle standardize edilmiş ginseng ekstresi kullanımı uygundur.
Standartlaştırılmamış özler: Standartlaştırılmamış sıvı özler, alkol veya gliserin bazlıdır. Ekstrakt güçleri değişiklik gösterdiğinden, üreticilerin dozaj tavsiyelerine uymak önemlidir. Genellikle klinik çalışmalarda, günde 0.5 ila 8 gram arasında değişen dozlar kullanılmıştır. [6*]
Aşırı Doz Ginseng Kullanımı
Akut aşırı dozda P. Ginseng kullanımının en yaygın ve karakteristik semptomlarından biri kanamadır. Hafif doz aşımı belirtileri arasında ağız ve dudak kuruluğu, uyarılma, kıpırdanma, sinirlilik, titreme, çarpıntı, bulanık görme, baş ağrısı, uykusuzluk, vücut ısısında artış, kan basıncında artış, ödem, iştah azalması, baş dönmesi, kaşıntı, egzama, sabah erken ishal gibi semptomlar sayılabilir.
Ginseng ile şiddetli doz aşımı belirtileri ise mide bulantısı, kusma, sinirlilik, huzursuzluk, idrar ve bağırsak inkontinansı, ateş, kan basıncında artış, solunumda artış, ışığa duyarlılık ve reaksiyonda azalma, kalp hızında azalma, siyanotik (mavi) yüz rengi, kırmızı yüz rengi, nöbetler, kasılmalar ve deliryum şeklinde sıralanabilir.
