Aronya (Aronia), Kuzey Amerika’ya özgü bir çalı türüdür. Chokeberry ismiyle de bilinmektedir. Aronya içerdiği faydalı bileşikler nedeni ile son dönemlerde oldukça popüler olmuş üzümsü bir meyvedir.
Aronya meyvesinin düzenli tüketiminin sindirim sistemi hastalıkları, kardiyovasküler hastalıklar ve bazı kanser türlerine karşı koruyucu olduğu tespit edilmiştir. Aronya, sağlığı geliştiren birçok olumlu özellik barındırdığı için en zengin antioksidan kaynaklarından biri olarak kabul edilmektedir.
Yapılan araştırmalar, antioksidanların insanlarda kanser, kalp hastalığı, iltihaplanma, diyabet, bakteriyel enfeksiyonlar ve nörolojik hastalık riskini azaltmaya yardımcı olduğunu göstermiştir.
Peki, Aronya meyvesi de belirtilen bu sağlık etkilerini gösteriyor mu? Aronya bitkisi faydaları nelerdir? Aronya meyvesi hangi hastalıklara iyi gelir? Tüm bu soruların cevabını sizler için yazımızda derledik.
Aronya (Aronia) Nedir? Aronya (Aronia) Bitkisi
Aronia, Kuzey Amerika’ya özgü Rosaceae familyasında bulunan bir çalı türüdür.
Kuzey Amerika’ya özgüdürler, ancak Avrupa da dahil olmak üzere dünyanın diğer bölgelerinde yetiştirilmektedir. (1)
Aronia ilk olarak yerli Amerikalıların kışlık yiyecekleri arasında yer almış ve soğuk algınlığı ilacı olarak kullanılmıştır. Kaynak
Aronia’nın, taze, dondurulmuş, kurutulmuş ve toz hali mevcuttur.
Aronia meyvelerinin ağızda kuruluk hissi veren bir tadı vardır. Bu nedenle, tek başına tüketimi pek tercih edilmemektedir. (2) (3)
Bunun yerine yoğurt, smoothie ve meyve suları gibi yiyecek ve içeceklere eklemek iyi bir alternatif olacaktır.
Aronia, çoğunlukla meyve suları, püreler, reçeller, jöleler, şuruplar ve çaylar yapmak için kullanılmaktadır. (2) (4)
Aronya Meyvesi
Aronia meyveleri, Rosaceae familyasının çalılarında yetişen küçük, koyu meyvelerdir. (4)
Aronia meyveleri tek başına taze olarak yenebileceği gibi turta, meyve suları ve çay gibi yiyeceklerde bileşen olarak kullanılabilir.
Aronia meyvelerinin kalorisi düşüktür. Lif, C vitamini ve manganez bakımından yüksek içeriğe sahip olduğu için besleyici bir meyvedir.
Aronia meyvesi besin bileşimi: Detaylı bilgi
- Kalori: 13
- Protein: 2 gram
- Yağ: 0 gram
- Karbonhidrat: 12 gram
- Lif: 2 gram
- C Vitamini: Günlük önerilen değerin %10’unu karşılar.
- Manganez: Günlük önerilen değerin %9’unu karşılar.
- K Vitamini: Günlük önerilen değerin %5’ini karşılar.
Aronia meyveleri ayrıca folat, A ve E vitaminlerini de içermektedir.
Aronia, mükemmel bir antioksidan kaynağıdır.
Aronia meyveleri, meyvelere koyu mavi ila siyah rengini veren antosiyaninler bakımından oldukça zengindir. (5)
Aronya Çayı
Aronyayı taze olarak veya kapsül formunda tüketebileceğiniz gibi çay olarak da tüketebilirsiniz. Aronya meyvesinin her yerde yetişmemesi veya ulaşım problemleri gibi nedenlerle kurutulmuş aronya meyveleri ile çay yapmak da iyi bir tercih olacaktır.
Aronya çayının faydaları oldukça fazladır ve eski zamanlardan beri sağlığa olumlu etkileri nedeniyle kullanılmaktadır. Aronya çayı soğuk algınlığı tedavisinde sıklıkla kullanılmıştır.
Aronyanın ağızda verdiği rahatsız edici tat nedeni ile aronya çayınıza bal ekleyerek yumuşak içimli bir aronya çayı elde edebilirsiniz.
Aronia Faydaları Nelerdir
İyi bir lif ve C vitamini kaynağı olan aronia meyvesi aynı zamanda yüksek antioksidan aktiviteye sahiptir. Aronia’nın önerilen sağlık yararlarının birçoğu, polifenol adı verilen yüksek besin içeriğiyle bağlantılıdır.
Gıda Teknoloji ve Biyoteknoloji dergisinde yapılan bir araştırma, 143 bitkinin içinde aronianın en yüksek polifenol içeriğine sahip bitki olduğunu tespit etmiştir. Daha fazla bilgi
Peki Aronia meyvesi söylendiği kadar faydaları var mı? Bilimsel kaynaklarla Aronia meyvesi faydaları nelerdir? İnceleyelim.
Güçlü Antioksidanlar İçerir
Aronia meyveleri yüksek düzeyde antioksidan aktivite gösteren bileşikler içermektedir. Detaylı bilgi (6)
Bu bileşikler, hücreleri serbest radikallerin neden olduğu hasarlardan korur. Serbest radikallerin vücutta artması, kalp hastalığı ve kanser gibi kronik hastalıklara yol açan oksidatif strese neden olabilir. (2)
Yapılan çalışmalar, aronia meyvelerindeki antioksidanların serbest radikal aktiviteyi engelleyebileceğini göstermektedir. İnceleyin (6)
Aronia meyveleri fenolik asitler, antosiyaninler ve flavanollerden oluşan antioksidanları içeren iyi bir polifenol kaynağıdır. (2) (7) (8)
30 sağlıklı insanda yapılan bir araştırma, aronia meyvelerinden elde edilen özlerin, bir antipsikotik ilacın neden olduğu oksidatif stresi 24 saat içinde önemli ölçüde azalttığını bulmuştur. Kaynak
Bununla birlikte araştırmalar, aronia meyvelerindeki antioksidanları, iltihaplanmada azalma, bakteri ve kanser hücresi büyümesinin azalması gibi sağlık yararları ile ilişkilendirmektedir. (9) (10) (11)
Bağışıklık Sistemini Destekler
Aronia meyveleri bağışıklık sistemini güçlendirebilir. (9) Bir test tüpü çalışması, aronia meyvesi özlerinin, zararlı bakteriler olan Escherichia coli ve Bacillus Cereus’a karşı güçlü antibakteriyel aktivite sergilediğini belirtmektedir. Aronia bu etkiyi, bakterilerin biyofilm adı verilen koruyucu bir kalkan üretimini azaltarak uygulamıştır. Kaynak
6 farklı huzurevinde yaşayan bireylerde yapılan 3 aylık bir çalışma, günde 156 veya 89 ml aronia meyve suyu içenlerin idrar yolu enfeksiyonlarında sırasıyla %55 ve %38 azalma yaşadığını göstermiştir. İnceleyin
Aronia meyveleri ayrıca, tümör nekroz faktörü alfa (TNF-ɑ) ve interlökin 6 (IL-6) gibi iltihaplanmaya neden olan maddelerin salınımını engelleyerek bağışıklık sistemini destekler. (9) (12)
Aronia meyvelerinin aynı zamanda antiviral etkileri olabileceği düşünülmektedir.
Fareler üzerinde yapılan bir çalışma, aronia berry özündeki bileşiklerin influenza virüsüne karşı koruma sağlayabileceğini saptamıştır. Detaylı bilgi
İlginizi çekebilir: Bağışıklık Güçlendiren Vitaminler, Mineraller, Besinler, Çaylar, Çorbalar ve Takviyeler
Kan Şekeri Seviyelerini Düşürebilir
Araştırmalar, aronia meyvesinin anti-diyabetik etkilerini desteklemektedir.
2002 yılında yapılan küçük bir araştırma aronia meyvesinin diyabetli hastalarda kan şekerini kontrol altında tutmaya yardımcı olabileceğini öne sürmüştür.
Diyabet hastaları, üç ay boyunca günde 200 ml şekersiz, yapay olarak tatlandırılmış aronia suyu içtikten sonra, açlık kan şekeri seviyeleri düşüş göstermiştir.
2012 yılında yapılan bir çalışmada, aronia özünün, insülin dirençli farelerde insülin direncini çeşitli düzeylerde azalttığı saptanmıştır. Bu durum aronia meyvesinin diyabetin gelişmesini önlemede yardımcı olduğunu göstermektedir. Kaynak
Kan Basıncını Düşürebilir
Aronia meyvesi kan basıncını düşürmeye yardımcı olabilmektedir.
Yapılan bir araştırmada, daha önce kalp krizi geçirmiş ve statin kullanan 44 kişi çalışmaya dahil edilmiş. Katılımcıların yarısına günde 3 kez Aronia özütü (85mg/gün) verilmiş. Aronia meyvesi tüketiminin, sistolik ve diyastolik kan basıncını aronia tüketmeyen gruba göre ortalama 11 ve 7.2 mmHg azalttığı tespit edilmiştir.
Statin ile birlikte aronia meyvelerinden elde edilen ekstraktın kombinasyon tedavisi, miyokard enfraksiyonu (MI) geçiren hastalarda kardiyovasküler risk belirteçlerinde azalma sağlamıştır. Daha fazla bilgi
Kansere Karşı Koruyucu Olabilir
Aronia meyvelerinin kansere karşı koruyucu olduğu düşünülmektedir. (13)
Yapılan çalışmalar, aronia meyvelerindeki antosiyaninlerin kolon kanseri hücrelerinin büyümesini durdurabileceğini göstermektedir. (11) (14) (15)
Yapılan bir test tüpü çalışmasında, 50 mg aronia özütünün kolon kanseri hücre büyümesini 24 saat sonrasında %60 oranında azalttığı bulunmuştur.
Aronia özütünün bu kanser baskılayıcı etkisinin, yapısında bulunan antosiyaninlerden kaynaklı olduğu düşünülmektedir. (11)
Bununla birlikte, aronia meyvesinin kansere karşı koruyucu etkisi konusunda araştırmalar sınırlıdır ve aronia meyveleri ile kanserden korunma arasındaki ilişkiyi değerlendirmek için insan çalışmalarına ihtiyaç vardır.
Anti-İnflamatuar Etki Gösterebilir
Kronik inflamasyon; bilişsel gerileme, Alzheimer, artrit, diyabet, kalp hastalığı ile ilişkilidir. Yüksek IL-6 seviyeleri, kronik inflamasyonun bir belirtecidir. İnceleyin
Aronia meyvesinin kandaki IL-6 konsantrasyonlarını %30 azalttığı saptanmıştır. Yapılan bir çalışmada 100 mg Aronia özütünün anti-inflamatuar etkisi, 10 mg prednizolonun ki kadar güçlü bulunmuştur. Kaynak
Arter ve Kan Damarı Sağlığı
Birçok kardiyovasküler hastalık, arterlerin sertleşerek kan damarlarının gevşeme yeteneğinin azalmasına neden olmaktadır.
Aronia’nın arterlerin içinde gelişen plaklara karşı koruyucu olduğu düşünülmektedir.
Yapılan bir çalışmada aronia meyvesinin koroner arter hastalığına karşı koruyucu olduğu bulundu. (16)
Çalışmada test edilen üç meyve özünden aronia en güçlü etkiye sahip bulundu. Aronia özleri dokuları gevşeterek kan akışının iyileşmesini sağlamıştır. 2013 yılında yapılan bir çalışma bu bulguları desteklemektedir.
Araştırma sonuçlarına göre aronia meyvesinin kan basıncını düşürmede etkili olduğu ve atardamarlardaki yüksek tansiyonla mücadele etmeye yardımcı olabileceği bulundu. (17)
Metabolik Sendrom
Metabolik sendrom, yüksek tansiyon, bel çevresinde yağlanma, iltihaplanma, yüksek kolesterol dahil olmak üzere diyabet ve kalp hastalığı riskinin artması ile karakterize bir sağlık sorunudur.
2010 yılında yayınlanan bir çalışmada, araştırmacılar, aronia özütünün metabolik sendromu olan bireylere fayda sağlayabileceğini buldular.
Metabolik sendromlu 25 hastaya iki ay boyunca günde üç kez 100 miligram (mg) aronia özütü verildi. Çalışma sonuçlarına göre, hastaların kan basıncında, C reaktif proteinde (iltihabın bir belirteci) ve kötü kolesterolde (LDL) önemli düşüşler yaşadığı gözlemlendi.
Yapılan bir ön çalışma, aronia özütünün yağ içeriği yüksek bir diyet tüketen obez fareler üzerindeki etkilerini değerlendirdi.
Araştırmacılar, aronia özütü ile tedavi edilen farelerin vücut ağırlığı, trigliserit ve kolesterol seviyelerinin düşüş gösterdiğini ve insülin duyarlılığının arttığını buldu. Kaynak
Bununla birlikte, bu konuda yapılacak olan insan çalışmalarına ihtiyaç vardır. Mevcut araştırmalar yetersizdir.
Kalp Sağlığına Fayda Sağlayabilir
Antioksidan özellikleri nedeniyle aronia meyveleri kalp sağlığını iyileştirebilir. (18) (19)
Aronia meyveleri, özellikle, kalp hastalığı ve diyabet olasılığını artıran, metabolik sendromu olan kişilerde etkili olabilir. (19) (20)
Metabolik sendromlu 38 kişide yapılan 2 aylık bir çalışmada, günde 300 mg ilave aronia ekstresi ile trigliserid, LDL (kötü) kolesterol ve toplam kolesterolde anlamlı bir azalma olduğu görülmüştür. (19)
Aronia meyvelerinin kalp sağlığında oynayabileceği rolü belirlemek için daha fazla insan araştırmasına ihtiyaç vardır.
Organ Sağlığı
Aronia’nın organlarda oluşan hasarların onarım sürecine katkı sağladığı düşünülmektedir.
2016 yılında yapılan bir çalışmada, karaciğer hasarı olan farelerde Aronia suyunun etkilerine bakılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, aronia suyunun karaciğer hasarının şiddetini ve semptomlarını azalttığı tespit edildi. Kaynak
2017 yılında yapılan başka bir çalışmada ise aronia suyunun farelerde karaciğer hasarına karşı koruyucu etkileri olduğunu bulmuştur.
Aronia’nın bu etkisinin antioksidan aktivitesinden kaynaklanabileceği düşünülmektedir. İnceleyin
Kemirgenler üzerinde yapılan bir çalışmada, aronia suyunun midesi hasar görmüş farelerde görülen semptomların şiddetinin azalmasına yardımcı olduğu tespit edilmiştir. Daha fazla bilgi
Çalışma sonucuna göre aronia meyvesinin bu etkisinin mukus üretimini artırmasından ve oksidatif stresi azaltma yeteneğinden kaynaklanabileceği düşünülmektedir.
Aronia Zararları
Yapılan araştırmalar, aronia meyvelerinin tüketiminin güvenli olduğunu ve aronia tüketiminin ciddi yan etkileri olmadığını göstermektedir. (5) (19)
Ancak, bu konuda uzun vadeli araştırmalara ihtiyaç vardır.
Aronya takviyeleri ile ilgili herhangi bir düzenleme olmadığı için güvenli olarak önerilen bir doz yoktur.
Bunula birlikte, aronia meyveleri, konsantre dozlarda alındığında bile herhangi bir yan etki göstermemiştir. (5) (19)
Aronya tipik olarak keskin ve ağızda kuruluk veren bir tat bırakmaktadır. Bu durum, bazı insanlar için olumsuz olabilmektedir fakat aronyanın bu tadının herhangi bir sağlık riski oluşturma ihtimali yoktur.
Bazı bireylerin aronia alerjisi olmasına rağmen, aronia tüketmekle ilgili riskler veya tehlikelere dair belgelenmiş herhangi bir kanıt yoktur.
Aronya kullanımı ile ilgili etken ve toksik dozu belirten yeterli çalışma olmadığı için hamile ve emziren annelerin kullanırken dikkatli olması gerekmektedir.
Aronia berry kullanmak gibi bir düşünceniz var ise öncesinde bir sağlık uzmanına danışmanız faydalı olacaktır.
Aronya Yetiştiriciliği
Anavatanı Kuzey Amerika olan aronya meyvesi, 1900’lü yılların başlarında Rusya’ya getirilmiş ve yetiştiriciliğine başlanmıştır.
1950’li yıllardan beri Doğu Avrupa ülkelerinde yetiştirilmektedir. Aronya meyvesinin geniş çaplı üretimi 1940’lı yıllardan bu yana Rusya’da yapılmaktadır.
Ülkemizde ise aronya yetiştiriciliği ile ilgili ilk çalışmalar 2012 yılında Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü’nde başlamıştır.
2017 yılında yetiştiricilik çalışmalarına başlanmış ve uygulamaya geçirilmiştir.
Aronya Fidanı
Aronya fidanı, aronya bitkisinin en genç halidir. Aronya soğuk iklimlerde kolaylıkla yetişebilmektedir.
Aronya fidanını saksı içine veya açık bir alana kolaylıkla dikebilirsiniz. Aronya fidanının dikimi, toprağın buzlu olmaması koşulu ile sonbaharda veya ilkbahar başında yapılabilir.
Aronya çok bakım isteyen bir bitki değildir bu nedenle yetiştirmesi fazla özen istemez. Aronya fidanı toprağı kurudukça sulanmalıdır.
Aronya fidanları dikildikten 2-3 yıl sonra meyve vermeye başlamaktadır.
