Kist, sıvı içeren kese benzeri zarsı bir dokudur. Kistler vücudun hemen hemen her yerinde ya da cildin altında büyüyebilir. Birçok farklı kist türü vardı. Çoğu kist türü iyi huyludur ve kanserli doku içermez. Bir kistin tedaviye ihtiyacının olup olmadığını anlamak için kistin tipi, yeri, ağrıya neden olup olmaması, enfeksiyona yol açıp açmaması gibi bir dizi faktöre bakılır.
Kist Nedir?
Kist vücudun herhangi bir bölgesinde veya bir dokuna bazı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan içi sıvı dolu, yumru şeklindeki kitlelere verilen isimdir. Hem organlarda hem de dokularda görülebilen kistlerin boyutları değişkenlik göstermektedir. Kistlerin çoğu iyi huyludur ve herhangi bir belirtiye neden olmadan oraya çıkar. Bu tip kistler takip edilir. Büyük boyutlu olanlar için ise cerrahi müdahale gibi yöntemlere başvurulur.
Kist Çeşitleri Nelerdir?
Yüzlerce farklı kist türü bulunmaktadır. Vücudun hemen her yerinde ortaya çıkabilirler. Kistler türlerine ve bulundukları yere göre görünüm olarak değişiklik gösterirler. Yaygın olarak karşımıza çıkan kist türleri şunlardır:
Epidermoid kistler
Epidermoid kistler en sık yüz, baş, boyun, sırt ve cinsel organlarda görülen, küçük, yavaş büyüyen ve iyi huylu kistlerdir. Genellikle deri altında keratin ve yağ birikmesi nedeniyle oluşur. Sarımsı-kırmızımsı bir renktedir ve içi dolu yumru şeklinde kendisini gösterir. İltihaplı olan bölgeler daha kırmızı renkte olabilirler. Ender durumlarda epidermoid kistler, gardner sendromu adı verilen kalıtsal bir duruma neden olabilirler.
Sebase Kistler
Sebase kistler sebum olarak adlandırılan sıvı ya da yeri sıvı şeklinde bir madde içeren kapsülle çevrili cilt altı oluşumlardır. Halk arasında yağ kisti, yağ bezesi olarak da adlandırılırlar. Sebase kistlerde yüzde, gövdede ve boyunda oluşurlar. Büyük kistler baskıya ve ağrıya neden olabilir. Kanserli doku içermezler ve çok yavaş büyürler.
Meme Kistleri
Çoğunlukla kadınlarda görülen meme kistlerinin çoğu kanserli değildir ve herhangi bir belirtiye sebep olmaz. Ancak memede yumru oluşmasının birçok olası nedeni vardır. Kimi durumlarda kitlenin olduğu bölgede hassasiyet ve ağrı hissedilebilir. Ağrı ve hassasiyet, kist boyutuna ve adet dönemine göre artabilmektedir.
Ganglion Kistleri
Bu iyi huylu kistler bileklerde, ellerde, ayaklarda genellikle tendonlarda ve eklem yerlerinde oluşur. Oluşma nedeni tam olarak bilinmemektedir. Yaralanma, travma veya aşırı kullanım nedeniyle sıvı birikimi meydana gelebilir, ancak çoğu zaman nedeni bilinmemektedir. Ganglion kistleri yaygın olarak görülür, zararsızdır ve büyüyüp diğer yapılara baskı yapmadıkça ağrıya veya soruna neden olmaz. Kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür.
Böbrek Kistleri
Böbrek kistleri doğumsal olabilir, ayrıca tıkanıklıklar nedeni ile de oluşabilir. Böbreklerde oluşan soliter kistlerin pek çok farklı çeşidi vardır. Bu kist, böbrek hastalığı olan kişilerde daha yaygın olarak görülür.
Pilonidal Kistler
Pilonidal kist, kuyruk sokumunda görülen yaygın bir cilt hastalığıdır. Nadiren de olsa göbek ve koltuk altında da görülebilir. 20’li yaşlardan sonra kıl köklerinin aktifleşmesi sonucu kıl üretiminin başlaması ile gelişebilir. Vücuttan dökülen tüy ve kılların terleme de varsa derideki gözenek ve deliklerden birikmesi sonucu oluşabilir. Kılların biriktiği bölge bir zarla çevrilir ve kistik bir yapı oluşur ve kötü kokulu bir apseye dönüşür. Ayrıca kıl uzamasından, giysilerden kaynaklanan sürtünmeden veya uzun süre oturmaktan kaynaklandığı düşünülmektedir.
Enfeksiyon belirtileri bölgede otururken veya ayakta dururken ağrı, kaşıntı, kızarıklık ve şişliktir. Akıntı (bazen kanlı) görülür. Bölgede yeşil renk alır. Akıntı kötü bir kokuya neden olur.
Yumurtalık kisti
Yumurtalık kistleri yumurtalıklardan birinde veya her ikisinde de gelişebilen sıvı dolu keselerdir. Asemptomatik veya ağrılı olabilirler.
Belirtiler arasında karın şişkinliği veya şişmesi, ağrılı bağırsak hareketleri, adet döngüsü öncesinde ve sırasında pelvik ağrı, ağrılı ilişki, bel veya uylukta ağrı, göğüs hassasiyeti, mide bulantısı ve kusma yer alır.
Ani, keskin pelvik ağrı, baş dönmesi, bayılma ve ateş gibi şiddet semptomlar da yumurtalık kistinin belirtileri arasındadır.
Şalazyon
Şalazyon üst veya alt göz kapağında küçük, genellikle ağrısız bir yumru veya şişliktir. Tıkanmış bir meibomian veya yağ bezinden kaynaklanır. Genellikle ağrısızdır. Bir enfeksiyon varsa ağrılı olabilir. Göz kapağı derisi şişer ve kırmızı renk alır.
Popliteal Kisti
Popliteal kist, diz arkasında bir yumruya neden olarak gerginliğe, ağrıya ve hareket kısıtlanmasına neden olur. Bu durum artrit, tekrarlayan stresten kaynaklanan iltihaplanma veya kıkırdak hasarı gibi diz eklemini etkileyen bir sorundan kaynaklanmaktadır. Semptomlar arasında hafif ila orta şiddetli ağrı, sertlik, sınırlı hareket, diz arkasında şişlik, dizde ve baldırda morarma yer alır. Popliteal kist, genellikle tedaviye ihtiyaç duymaz ve kendi kendine geçer.
Kistik Sivilce
Bu en şiddetli sivilce türüdür ve cildin tabakasının derinlerinde kistler oluştuğunda gelişir. Hormon değişiklikleri, gözenek tıkanmasından (gözenekte sıkışan yağ, bakteri ve kuru cilt hücrelerinden) kaynaklanabilir.
Yüz, göğüs boyun sırt ve kollarda sivilce kistleri oluşabilir. Büyük beyaz yumru şeklinde, kırmızı, irin dolu kistler olarak görülürler. Ağrılıdır ve ciltte iz bırakabilir.
Batık saç kisti
Bu kistler, iç içe geçmiş olan bir saç, yukarı değil de aşağı doğru uzaması ile başlar.Tıraş, ağda ve yolma gibi yöntemler ile tüylerini alan kişiler arasında daha yaygındır. Derinin altında içinde bir kıl olan ve büyük bir yumruya dönüşen küçük kırmızı sivilce benzeri yumrular olarak görünürler. Batık saç kistleri enfeksiyona neden olabilirler.Enfekte olmuşlar ise kırmızı renkte olur, kaşıntı verir ve o bölgede hassasiyete neden olur.
Pilar kistler
Pilar kistler deri yüzeyinin altında gelişen kanserli olmayan, küçük ve yuvarlak yumrulardır. Bu tip kistler, bir cilt yüzeyine protein (keratin) birikiminden kaynaklanır. Genellikle kafa derisinde bulunurlar. Enfekte değil ise ağrı yapmazlar. Sert yapıda ve pürüzsüzdürler. Çok yavaş büyürler.
Mukus kisti
Mukus kisti, dudakta veya ağızda oluşan sıvı dolu kabarcıklardır. Ağızdaki tükürük bezleri mukusla tıkandığında gelişirler. Genellikle dudak ısırma, piercing kullanımı ve tükürük bezi bozulması gibi ağız boşluğundaki travmalardan kaynaklanırlar. Mukus kistleri küçük yapıda, yumuşak; pembemsi renkte nodüllerdir.
Brankial Yarık Kisti
Brankial yarık kisti genellikle boyunda ve köprücük kemiğinin altında bir yumrunun geliştiği bir tür doğum kusurudur. Embriyonik gelişim döneminde boyun ve boğazı oluşturan dokuların normal şekilde gelmemesi sonucu oluşur.
Çoğu durumda dallı yarık kisti tehlikeli değildir ancak ciltte tahrişe, enfeksiyona, nadir durumlarda da kansere neden olabilirler. Genellikle bir üst solunum yolu enfeksiyonu ile ortaya çıkar; ödem görülür, hassasiyet oluşur ve sarı bir akıntı görülebilir.
Kist Neden Olur?
Kist oluşumuna sebep olabilecek faktörler şu şekilde sıralanabilir:
- Doğumsal (konjenital) hastalıklar
- Genetik faktörler
- Hücre deformasyonları ve hücre ölümleri
- Vücudun bazı bölgelerinde ortaya çıkan kötü ya da iyi huylu tümörler
- Enfeksiyonlar
- Kronik inflamatuar hastalıklar
- Yaralanmalar ve travmalar
- Cerrahi operasyonlar
Kist ve Tümör Arasındaki Fark Nedir?
Tümörler ve kistler görünüm olarak benzerdir. Ancak bununla birlikte yapıları da tamamen farklıdır. Kistler de tümörler gibi iyi veya kötü huylu olsa da vücutta herhangi bir hasara neden olmaz. Kistler tümörlere kıyasla daha çok yumurtalıklarda ve deri altında çıkar. Çoğu iyi huyludur ve yavaş gelişir. Tümörler ise vücutta herhangi bir dokuda oluşabilir. Kötü huylu tümörler; kansere işaret eder, hızlı bir şekilde yayılma gösterir ve şiddetli belirtiler görülür.
Kist Belirtileri Nelerdir?
Belli belirsiz ve küçük olan kistlerin genellikle herhangi bir belirtisi olmaz. Kistlerin büyük bir çoğunluğu şişlik şeklinde görülür. Kist belirtileri kistin bulunduğu bölgeye ve kistin tipine göre değişir.
Yaygın olarak görülen kist belirtileri şunlardır:
- Kadınlarda sıklıkla görülen yumurtalık kistleri kimi vakalarda çok şiddetli seyreder kimi vakalarda ise asemptomatiktir. Şiddetli seyreden yumurtalık kistlerinde karında şişlik ve ağrı, adet öncesinde ve adet döneminde pelvik ağrı, düzensiz adet kanaması, bel ve sırt ağrıları, mide bulantısı ve kusma, cinsel ilişki sırasında ağrı, hormonal dengesizlik ve kısırlık gibi belirtiler görülür.
- Dermoid ve epidermoid kistler yumru şeklinde görülür. Bu kistlerin genellikle içi doludur, gözle görülür şekildedir ve kırmızı renktedir. İç organlarda görülen kistler herhangi bir belirtiye neden olmayabilir. Böbrek, karaciğer, akciğer gibi organlarda işlev kaybı olur ve bu bölgelerde ağrı olabilir. Böbrek kistlerinde bulantı ve kusma da görülür. Ayrıca belirtiler kistin boyutuna göre değişkenlik gösterebilmektedir.
- Böbrek, karaciğer, ve akciğer gibi organlarda kistler çok büyük boyutlara ulaşıp şiddetli ağrılara neden olabilir. Bu ağrılar, deri altında oluşan çok büyük kistlerde de oluşabilmektedir. Kimi durumlarda ağrının şiddeti artar. Hastanın belli bir pozisyonda durması ve ani hareket etmesi de ağrıyı şiddetlendirebilir. Bu gibi durumlarda hastanın, acilen bir sağlık kuruluşuna başvurması gerekir.
Kist Tanısı Nasıl Konur?
Kist tanısı konurken öncelikle fiziki muayenede hastada hangi belirtilerin görüldüğüne bakılır. Büyük kistler ağrı gibi semptomlara neden olabildiğinden vücutta bu belirtilerin nerelerde görüldüğü önemlidir. İç organlar oluşan kistler için görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Kesin tanı için ultrasonografi en çok tercih edilen yöntemdir. Yumurtalık kistleri, böbrek, akciğer ve karaciğer kistlerinin teşhisinde bu yöntemden yararlanılır. Böylece kistin boyutu ve konumu net bilgi elde edilir. Kistin boyutu ve konumu ciddi bir rahatsızlığa neden olursa cerrahi müdahaleye gerek duyulur.
Kist Olmaması İçin Ne Yapılır?
Çoğu kist türü önlenemez. Ancak bazı istisnalar da vardır:
- Yumurtalık kistlerine yakın kadınlar hormonal kontraseptifler kullanarak yeni kistlerin oluşmasını önleyebilirler.
- Nazik bir temizleyiciyle göz kapağınızı, kirpik çizgisine yakın bir yerden temizlemek yağ kanallarının takınmasını önlemeye yardımcı olur. Bu, Şalazon’u önlemeye yardımcı olabilir.
- Etkilenen bölgedeki cildi temiz ve kuru tutarak pilonidal kistlerin oluşumuna engel olabilirsiniz. Uzun süre oturmak yerine sık sık kalkıp yürümek de bu kistlerin oluşmasını önlemeye yardımcı olur.
Kist Tedavisinde Hangi Yöntemler Kullanılır?
Kist tedavisi, kistin yeri ve boyutuna ve hastanın sağlık duruma göre yapılır. Bazı küçük yapılı kistlerde herhangi bir belirti olmadığı için sadece kistler düzenli olarak takip edilir. Çünkü zaman içinde büyük boyutlara ulaşır ve hastanın sağlığını tehdit etmeye başlarsa müdahale edilmesi gerekebilir.
Deri kistleri genellikle küçük bir kesi ile alınır, yumurtalık kistlerine ise ilaçlı tedavi veya cerrahi operasyon ile müdahale edilir. Bazı durumlarda sadece kistin için boşaltılır. Kimi durumlarda ise kistin oluşum bölgesine bakılmadan örnek alınması gerekebilir. Patolojik inceleme yapıldıktan sonra kistin iyi veya kötü huylu olduğu tespit edilir.
Kist Tedavisi Nasıl Yapılır?
Kimi kistlerin için evde bakım yeterli iken kimi kistler için tıbbi müdahale zorunlu olabilir.
Kist Doğal Tedavisi
Bazı durumlarda kistler kendiliğinden geçer. Tespit edilen kistin üzerine ılık kompres yapmak, içi sıvı dolu olan kistin içinin boşalmasın yardımcı olarak iyileşme sürecini hızlandırabilir. Kisti patlatmak enfeksiyona yol açabileceğinden bu süreçte dikkatli olunmalıdır.
Kist Tıbbi Tedavi
Kistler için en yaygın tedavi yöntemleri şunlardır:
- Sağlık uzmanı bir iğne ile kistin içini boşaltabilir.
- Kistteki iltihabı azaltmak için kortikosteroid enjenksiyonu gibi ilaçlar verebilir.
- Eğer bu yöntemler işe yaramazsa ya da kist deri altında oluşmuş ise kiste cerrahi olarak müdahale edebilir.
І need to to thank yߋu for this excellent reɑd!!
I certainly enjoyed every bit of it. I have got y᧐u ƅook-marked to ⅼook at new things you poѕt…