Isırgan otu, botanik biliminde bilinen ismiyle urtica dioica, eski çağlardan bu yana çeşitli sağlık sorunlarının tedavisinde destekleyici olarak kullanılan şifalı bir bitkidir. Özellikle antioksidanlar, esansiyel yağ asitleri ve diğer biyoaktif bileşenler bakımından zengin olan ısırgan otu tohumları bitkinin en faydalı bölümleri arasında yer alır. Bu özelliği sayesinde ısırgan otu tohumu bağışıklık sistemini güçlendirmekten kan basıncını düşürmeye kadar pek çok önemli fayda sağlayabilir. “Isırgan otu tohumu faydaları nelerdir?”, “Nasıl kullanılır?” gibi ısırgan otu tohumu ile ilgili sıklıkla merak edilenler yazının ilerleyen kısımlarında ele alınmıştır.
Isırgan Otu Tohumu Nedir?
Isırgan otu, bilimsel adıyla Urtica dioica, anavatanı Kuzey Avrupa ve Asya olan, kalp şeklinde yaprakları ve sarı ya da pembe çiçekleriyle dikkat çeken bir bitkidir (1). Yetişkin bir ısırgan otu bitkisi 1-2 metreye kadar büyüyebilir. Bitkinin yapraklarında bulunan tüyleri formik asit gibi maddeler içerdiği için ciltle temas ettiğinde yanma hissine neden olabilir. Bununla birlikte bitkinin meyveleri olan tohumlar yapraklarda bulunan irritan maddeleri içermez.
Isırgan otu tohumları bitkinin üreme organlarıdır ve bitkinin besin açısından en zengin bölümlerinden bir tanesidir. Bileşiğinde bulunan önemli besin maddeleri nedeniyle ısırgan otu tohumları eski zamanlardan bu yana geleneksel tıpta sıklıkla kullanılmaktadır. Tohumlar, besleyici özellikleri ve biyoaktif bileşenleri nedeniyle sadece geleneksel tıpta değil modern sağlık uygulamalarında da kendisine yer bulmaktadır (2).
Isırgan Otu Tohumunun Besin Değerleri
Isırgan otu tohumu sağlıklı bir yaşamın devamlılığı için gerekli olan pek çok mikro ve makro besin ögesi açısından zengindir. Isırgan tohumları yüksek miktarda vitamin ve mineral içerir. Özellikle bu değerli bitki A vitamini, C vitamini ve K vitamini gibi vitaminler ile demir, magnezyum, kalsiyum ve potasyum gibi mineraller bakımından oldukça zengindir (2). Isırgan otu tohumu besin değeri vitamin ve mineraller ile sınırlı değildir. Bunlara ek olarak tohumlar antienflamatuar ve antimikrobiyal özelliklere sahip flavonoidler bakımından da zengindir (3).
Isırgan Otu Tohumunun Faydaları
Isırgan otu tohumları eski zamanlardan bu yana tıbbi amaçlarla kullanılan ve sağlığa pek çok faydası bulunan ısırganın en değerli kısımlarından bir tanesidir. Günümüzde yapılan bilimsel araştırmalarda da bu bitkinin antienflamatuar, kan basıncı düzenleyici ve hatta prostat sağlığını destekleyici özellikleri doğrulanmaktadır. İşte çeşitli bilimsel araştırmalarla desteklenen başlıca ısırgan otu tohumu faydaları:
Bağışıklık Fonksiyonunu Destekler
Isırgan otu tohumları yüksek C vitamini ve antioksidan içeriği sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur. Bileşiğinde bulunan antioksidanlar sayesinde serbest radikallere karşı koruma sağlayarak vücudu enfeksiyonlara karşı daha dirençli hale getirir. Ayrıca tohumlarda bulunan flavonoidler ve fenolik bileşikler vücuttaki inflamasyonu azaltarak bağışıklık fonksiyonunu düzenleyebilir (2, 3).
Kan Basıncını Düzenler
Isırgan otu tohumu sistolik kan basıncını (büyük tansiyon) düşürerek kalp ve damar sistemindeki stresi hafifletebilir. Yapılan bir çalışmada iki farklı dozda (4 ve 24 mg/kg h) ısırgan özütü intravenöz (damar yoluyla) olarak uygulandığında kan basıncında %15 ila %38 oranında düşüş sağladığı görülmektedir (2). Ek olarak, nitrik oksit üretimini artırarak damarların genişlemesine ve kasların gevşemesine yardımcı olabilir (4, 5).
Alerji Belirtilerini Hafifletebilir
Isırgan otu; güçlü anti-inflamatuar ve anti-alerjik özelliklere sahip nikotinamid, sinefrin ve osthol gibi maddeler bakımından zengindir (6, 7) Bir başka ifadeyle ısırgan otu tohumları doğal bir antihistaminik olarak işlev görebilir. Bu da tohumların alerji belirtilerini hafifletme noktasında etkili olabileceği anlamına gelir. Isırgan otu tohumları özellikle mevsimsel alerjiler ve saman nezlesi yani alerjik rinit gibi sağlık sorunlarına bağlı semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir (8).
Cilt Sağlığını Destekleyebilir
Isırgan tohumu içerdiği antioksidanlar gibi biyoaktif bileşikler sayesinde cildi serbest radikallerin verdiği hasara karşı koruyabilir ve cilt sağlığını iyileşebilir. Bazı çalışmalar ısırgan otu tohumunun ciltteki yaşlanma etkilerini azalttığını göstermektedir (8).
Prostat Sağlığını Korumaya Yardımcı Olabilir
Prostat sağlığının korunması erkekler için, özellikle de yaş ilerledikçe, daha kritik bir konu haline gelir. Prostat büyümesi ve prostat kanseri özellikle ileri yaş grubundaki erkeklerde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Isırgan otu tohumu erkeklerde yaygın olarak görülen prostat büyümesi ve prostat kanseri riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Araştırmalara göre prostat sağlığını korumada etkili olan bu tohum prostat kanseri hücrelerinin yayılmasını da yavaşlatabilir (9).
Kan Şekerini Kontrol Altına Almaya Yardımcı Olur
Dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de yaygın rastlanan bir sağlık sorunu olan diyabet yani şeker hastalığı kontrol altına alınmadığında kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebileceği gibi ciddi komplikasyonlara da neden olabilir. Bu noktada uzman doktorların hazırladığı tedavi planına uymak ve gerekli durumlarda, doktor onayıyla bitkisel ürünlerden yardım almak önemlidir. Isırgan otu tohumu da çeşitli çalışmalara göre şeker hastalığı ile mücadeleye yardımcı olabilir (10). Bilimsel araştırmalar ısırgan otu tohumunun kan şekerini düzenlemeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. Isırgan otu tohumu bağırsaklarda glikoz emilimini azaltarak kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesine katkı sağlayabilir (11). Bunun yanı sıra insülin direncini kırmaya yardımcı olabileceği de çeşitli çalışmalarla desteklenmektedir (12).
İltihaplanmayı Azaltabilir
İnflamasyon (iltihaplanma) vücudun çeşitli tehditler karşısında geliştirdiği doğal bir yanıt olsa da kronik iltihaplanma eklem hastalıklarından kalp rahatsızlıklarına kadar birçok sorunun tetikleyicisi olabilir. Isırgan otu tohumu güçlü anti-inflamatuar özellikleri sayesinde vücuttaki iltihaplanmaları azaltmada etkili bir rol oynar (13). Bu özelliği sayesinde özellikle artrit gibi romatizma hastalıklarının tedavisinde ısırgan otu tohumu destekleyici olarak kullanılabilir (14).
Isırgan Otu Tohumu Nasıl Kullanılır?
Isırgan otu tohumunu damak zevkinize göre salatalara, yoğurda veya yemeklere karıştırılarak kullanılabilir. Bununla birlikte ısırgan otu tohumunu bir bardak suyla demleyerek de tüketebilirsiniz.
Isırgan Otu Tohumunun Yan Etkileri Nelerdir?
Isırgan otu tohumu yan etkileri hakkında yapılan çalışmalarda tohumun genel olarak güvenli kabul edildiği görülür. Bununla birlikte herhangi bir sağlık sorunu bulunanların ve düzenli ilaç kullananların ısırgan otu tohumu kullanmadan önce doktorlarına danışması önemlidir.
Isırgan otu tohumu özellikle sağlık desteklerinde kullanıldığında dikkat edilmesi gereken bazı yan etkilere sahip olabilir. Özellikle kan şekerini düşürme potansiyeline sahip olduğu için diyabet hastalarının dikkatli kullanması önerilir (15). Bununla birlikte hamile ve emziren kadınların ısırgan otu tohumu kullanımı hakkında yeterli bilimsel çalışma olmadığından hamilelerin ve emziren kadınların ısırgan otu tohumu kullanması önerilmez (16).
Kaynaklar
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4708629/
- https://www.plantsjournal.com/archives/2022/vol10issue6/PartB/10-6-8-284.pdf
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5465813/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27585814
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17170603
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5963652/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15330011/
- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1155/2022/4024331
- https://scholar.google.com/scholar_lookup?journal=Planta+Med.&title=The+inhibition+effects+of+Urtica+dioica+root+extracts+on+experimentally+induced+prostatic+hyperplasia+in+the+mouse&author=J.J.+Lichius&author=C.+Muth&volume=63&issue=4&publication_year=1997&pages=307-310&pmid=9270373&
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4791772/
- https://scholar.google.com/scholar_lookup?journal=Fitoterapia&title=Antihyperglycemic+activity+of+the+aqueous+extract+of+Urtica+dioica&author=M.+Bnouham&author=F.Z.+Merhfour&author=A.+Ziyyat&author=H.+Mekhfi&author=M.+Aziz&volume=74&issue=7-8&publication_year=2003&pages=677-681&pmid=14630172&
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14522431
- https://scholar.google.com/scholar_lookup?journal=Planta+Med.&title=Antiproliferative+effect+on+human+prostate+cancer+cells+by+a+stinging+nettle+root+(Urtica+dioica)+extract&author=L.+Konrad&author=H.H.+M%C3%BCller&author=C.+Lenz&author=H.+Laubinger&author=G.+Aum%C3%BCller&volume=66&issue=1&publication_year=2000&pages=44-47&pmid=10705733&
- https://scholar.google.com/scholar_lookup?journal=Phytomedicine&title=Search+for+the+antiprostatic+principle+of+stinging+nettle+(Urtica+dioica)+roots&author=H.+Wagner&author=F.+Willer&author=R.+Samtleben&author=G.+Boos&volume=1&issue=3&publication_year=1994&pages=213-224&pmid=23195942&
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19078824/
- https://healthlibrary.brighamandwomens.org/conditions/pregnancy/19,Nettle