Devedikeni bitkisi, botanik bilimindeki adıyla Silybum marianum, yıllık veya iki yıllık bir bitkidir. Akdeniz bölgesine özgü olan bu bitki zamanla dünyanın farklı yerlerinde de yaygın olarak yetiştirilmeye başlanmıştır. Bitkinin meyveleri olarak da bilinen devedikeni tohumu sağlığa olan faydaları sayesinde hem modern tıpta hem de geleneksel tıpta kendisine yer bulmaktadır.
Devedikeni Tohumu Nedir?
Süt devedikeni olarak da bilinen devedikeni bitkisinin tohumu 2000 yıldan bu yana başta karaciğer hastalıkları olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarının tedavisinde destekleyici olarak kullanılmaktadır. Anavatanı Akdeniz bölgesi olan devedikeni (Silybum marianum) papatyagiller (Asteraceae) familyasına ait bir bitkidir. Bitkinin adı, yapraklarındaki süt beyazı damarlar ve koparıldığında salgıladığı beyaz sıvıdan gelmektedir. Eski zamanlardan bu yana devedikeni tohumu karaciğer ve safra kesesi rahatsızlıkları başta olmak üzere pek çok sağlık sorununun tedavisinde yardımcı olarak kullanılır. Karaciğer ve safra kesesi hastalıklarının yanı sıra günümüzde yapılan araştırmalar bu bitkinin nörodejeneratif hastalıklara, kanser türlerine, diyabete ve kalp hastalıklarına karşı koruyucu olma potansiyeli üzerinde de durmaktadır (1).
Deve Dikeni Tohumu Besin Değeri
Devedikeni (Silybum marianum) antik çağlardan beri çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan tıbbi bir bitki olarak bilinmektedir. Bu bitkinin etkin bileşeni olan silimarin özellikle tohumlarında yüksek oranda bulunur. Silimarin içerisindeki en önemli ve en aktif bileşen ise flavonolignanlar grubuna ait bir bileşik olan silybindir. 1970’lerden bu yana silybin hepatoprotektif (karaciğer koruyucu) etkileri nedeniyle tıpta resmi olarak kabul görmektedir (2).
Silibinin hepatoprotektif özelliklerinin yanı sıra antioksidan ve antienflamatuar etkiler gibi çeşitli sağlık yararlarını destekleyen çok sayıda bilimsel çalışma mevcuttur. Silybin serbest radikalleri nötralize ederek oksidatif stres kaynaklı hücre hasarını engelleyebilir ve inflamatuar süreçleri baskılayarak dokuların hasar görmesini önleyebilir (2).
Devedikeni Tohumu Faydaları Nelerdir?
Devedikeni (Silybum marianum L. Gaernt.), Asteraceae familyasından gelen ve tıbbi amaçlarla binlerce yıldır kullanılan bir bitkidir. Temmuz, ağustos aylarında kırmızı, mor çiçekler açan bu bitki özellikle karaciğer ve safra kesesi rahatsızlıklarının tedavisinde önemli bir yere sahiptir. İşte deve dikeni tohumunun faydaları:
Karaciğer Sağlığını Destekler
Deve dikeni tohumu faydaları denildiğinde ilk akla gelen karaciğer koruyucu özellikleridir. Bitkinin bileşiğinde bulunan silymarin karaciğer hücrelerini toksik maddelere karşı korur ve karaciğer hücrelerinin yenilenme sürecini destekler. Bu sayede özellikle hepatit, siroz ve alkol kaynaklı karaciğer hasarı gibi sağlık sorunlarının tedavisinde destekleyici olarak kullanılabilir. Yapılan bazı araştırmalar silymarinin karaciğer enzimlerini düzenleyerek karaciğer fonksiyonlarını iyileştirebileceğini göstermektedir (3).
Doğal Bir Antioksidan Görevi Görür
Deve dikeni tohumundan elde edilen silymarin isimli bileşiğin güçlü bir antioksidan olduğunu gösteren pek çok çalışma vardır. Bu özelliği sayesinde devedikeni tohumu vücutta serbest radikallerin neden olduğu oksidatif stres ile savaşabilir. Ayrıca devedikeni tohumunda bulunan silymarin sadece serbest radikallerin ortaya çıkardığı hasarla mücadele etmekle kalmaz, aynı zamanda serbest radikallerin açığa çıkmasında rol oynayan enzimlerin inhibitörü olarak görev alır. Bir diğer ifadeyle serbest radikallerin açığa çıkmasında rolü olan enzimlerin etkinliğini azaltabilir (4).
Kalp ve Damar Sağlığını Destekler
Devedikeni tohumu hakkında yapılan araştırmaların büyük çoğunluğu bitkinin karaciğer sağlığına olan faydaları üzerine olsa da son yıllarda yapılan çalışmalar devedikeninin kalp ve damar sağlığı üzerinde de olumlu etkileri olduğunu gözler önüne sermektedir. Yapılan bazı araştırmalara göre devedikeni tohumunda bulunan silymarin bileşeni kandaki kolesterol seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir. Bu sayede ateroskleroz yani damar sertleşmesi gibi sağlık sorunlarına yakalanma riskini en aza indirebilir (5).
Beyin Sağlığını Destekler
Devedikeni tohumlarının antienflamatuar ve antioksidan özellikleri, bu değerli bitkinin aynı zamanda nöroprotektif olabileceğini ve yaşla birlikte beyin fonksiyonundaki düşüşü önlemeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. Yapılan bazı çalışmalara göre bitkinin tohumlarında yüksek konsantrasyonda bulunan silymarin beyin hücrelerini serbest radikallerin yarattığı oksidatif stresten korumaya yardımcı olabilir (6). Buna ek olarak devedikeni tohumu Alzheimer hastalığı olanların beyninde çok yüksek sayılarda görülen amiloid plakların birikimini de azaltmaya yardımcı olabilir (6).
Kemik Erimesini Önlemeye Yardımcı Olabilir
Osteoporoz yani kemik erimesi düşük kemik yoğunluğu ve kemik dokusundaki mikro yapısal bozulmalarla karakterize bir kemik hastalığıdır. Özellikle menopoz dönemi ile birlikte azalan östrojen hormon seviyelerine de bağlı olarak kadınlarda kemik erimesi riski artabilir. Devedikeni tohumunda bulunan silymarin kemik kaybını önleyici etkiler göstererek menopoz sonrası osteoporozun önlenmesine yardımcı olabilir (7).
Kan Şekerini Düzenleyebilir
Diyabet yani şeker hastalığı kontrol altına alınmadığında ciddi komplikasyonlara neden olabilir ve kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Devedikeni tohumunda yüksek konsantrasyonda bulunan silymarin diyabete karşı etkileriyle dikkat çeken doğal bir bileşiktir. Bu madde kan şekeri seviyelerini düşürebilir, insülin duyarlılığını artırabilir ve oksidatif stresi azaltarak diyabetle ilişkili komplikasyonları hafifletebilir. Aynı zamanda iltihaplanmayı azaltıcı özellikleri ve böbrek sağlığı üzerindeki olumlu etkileri nedeniyle de diyabet tedavisinde destekleyici olarak kullanılabilir (5).
Metabolik Sendrom ile Mücadele Edebilir
Devedikeni tohumunda bulunan silymarin metabolik sendrom (MS) ile ilişkili kardiyovasküler risk faktörleri üzerinde olumlu etkiler gösteren güçlü bir bileşiktir. Silymarin HDL (iyi kolesterol) seviyelerini artırırken kan basıncı, vücut ağırlığı, açlık kan şekeri ve trigliseritlerde düşüş sağlayabilir. Ayrıca karaciğerden salgılanan inflamatuar maddeleri baskılayarak kardiyovasküler hastalıklara yakalanma riskini en aza indirebilir (5).
Cilt Sağlığını Korumaya Yardımcı Olur
Yapılan bazı çalışmalar devedikeni tohumu içerisinde bulunan antienflamatuar bileşenler sayesinde özellikle iltihaplı cilt hastalıklarında destekleyici olarak kullanılabilir (8). Yapılan araştırmalar reaktif oksijen türleri (ROS) olarak bilinen serbest radikallerin cilt kanseri ve yaşlanmayla ilişkili olduğunu göstermektedir. Bu nedenle cildi serbest radikal hasarına karşı koruyacak antioksidan özelliklere sahip maddeler cilt sağlığının korunmasında büyük önem taşır. Bazı çalışmalara göre devedikeni tohumundan bulunan slymarin serbest radikallerin neden olduğu oksidatif hasarı azaltarak cilt hücrelerini koruma potansiyeline sahiptir (9).
Kanser Tedavisinde Destekleyici Olabilir
Devedikeni tohumu faydaları denildiğinde en dikkat çekici olanlardan bir tanesi de; kanser tedavisinde destekleyici olabileceğidir. Deve dikeni tohumunda bulunan silymarin kanser üzerinde önemli etkiler gösterir. Bu önemli madde kanser hücrelerinin yayılmasına neden olan bir süreç olan epitel-mezenkimal geçişi (EMT) durdurarak tümörlerin yayılmasını ve hareket etme yeteneklerini azaltabilir. Ayrıca kanser hücrelerinin hayatta kalmasına yardımcı olan yeni damar oluşumunu (anjiyogenez) da engelleyerek tümörlerin büyümesini ve gelişmesini durdurabilir. Yapılan araştırmalar silymarinin kanserin büyümesini destekleyen bazı faktörlerin seviyelerini düşürdüğünü, bu sayede kanserin ilerlemesini önlemeye yardımcı olabileceğini göstermektedir (10).
Devedikeni Tohumu Nasıl Kullanılır?
Günümüzde devedikeni tohumu takviyelerini bulmak mümkündür. Ancak standart bir dozu bulunmadığı içini ambalaj üzerindeki önerilen şekilde kullanılması önemlidir. Bunun yanı sıra devedikeni tohumu çay olarak da kullanılabilir. Bu noktada genellikle günde 6 fincandan fazla tüketmemeye özen gösterilmesi önerilir. Ayrıca cilde olan önemli katkıları nedeniyle devedikeni tohumu kremlerin içine karıştırılarak topikal olarak da cilde uygulanabilir (11).
Devedikeni Tohumu Yan Etkileri Nelerdir?
Devedikeni tohumu çayı için standart bir dozaj olmasa da genellikle makul miktarlarda tüketildiğinde güvenli kabul edilir. Emzirme döneminde ve hamilelikte devedikeni tojhumu genellikle önerilmez. Buna ek olarak meme, rahim, yumurtalık kanseri, endometriosis veya miyom hastalığı bulunanların devedikeni tohumu çayı kullanması önerilmez. Ayrıca devedikeni tohumu tansiyon ilaçları, kemoterapi ilaçları gibi bazı ilaçlarla etkileşime girebileceğinden herhangi bir sağlık sorunu bulunanların veya düzenli ilaç kullananların devedikeni tohumu kullanmadan önce doktorlarına danışması önemlidir.
Kaynaklar
- https://www.healthline.com/nutrition/milk-thistle-tea#what-is-it
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6150307/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3959115/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4665566/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9145573/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24866499/
- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1155/2013/919374
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26345246
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23884490/
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1756464622004546
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/320362#how-to-use