Polikistik Over Sendromu (PCOS) kadınlarda en sık görülen hormonal bozukluklardan biridir. Kısırlıkla yakından ilişkisi bulunan bu rahatsızlık, kadınlar üzerinde ağır bir duygusal yük oluşturabilmektedir. {1*}
Sizi Gün İçinde Daha Enerjik ve İyi Hissettirecek Doğal Detoks Tarifi. Doğal Detoks Kürü Tarifini Öğrenmek İçin Youtube Videomuzu İzleyebilirsiniz.
Gün geçtikçe daha fazla insan bu rahatsızlığı ve belirtilerini tanımaktadır. PCOS hastası kadınların yüzde 72’si kısırlık yaşamaktadır. Bu oran ise oldukça yüksektir.
Ayrıca bu hastalık, tip-2 diyabet, ruh hali değişiklikleri, kanser, yağlı karaciğer, uyku apnesi, yüksek kan şekeri ve kolesterol, yüksek tansiyon ve kalp hastalığı gibi başka rahatsızlıklara da neden olabilmektedir. {2*}
Polikistik over sendromu belirtilerini tedavi etmenin doğal yolları bulunmaktadır. Bu noktada, en önemli şeyin hormonların dengesini sağlamak olduğu belirtilmektedir.
İçindekiler
Polikistik Over Sendromu (PCOS) Nedir?
PCOS, günümüzde kadınları etkileyen en yaygın hormonal dengesizliklerden biri olarak bilinmektedir. Bu hastalık, genellikle insülin direnci ile bağlantılı görülmektedir. Endokrin sistemi çok karmaşık olduğundan, bu rahatsızlığın tam olarak nasıl ve neden oluştuğu bilinmemektedir. {3*}
Polikistik over sendromu, 75 yılı aşkın bir süredir teşhis edilmekte ve üreme çağındaki kadınlarda sık görülen bir rahatsızlık olarak tanınmaktadır. Araştırmalar, doğurganlık çağında bulunan kadınların yüzde 6-21’inin bu rahatsızlığın belirtilerini taşıdığını kanıtlamaktadır. {4*}
Kadınların çoğu, bu rahatsızlığın tam olarak farkına varamamaktadır. Bu sebeple uzmanların teşhis etmesi oldukça zordur. Ancak kısırlığın ana nedeni sayıldığı için, teşhis ve tedavinin gecikmesi tehlikelidir. {5*}
Hastalığın gelişmesi için farklı nedenler olabilmekte ve kadından kadına belirtileri değişebilmektedir. Ancak çalışmalar, insülin direncinin hastalığın gelişiminde önemli bir rol oynadığını göstermektedir.
Birçok kadın ilaç kullanmadan belirtileri azaltmanın yolunu bulsa da polikistik over sendromu için bilinen kesin bir tedavi yoktur. Belirtiler yaşam tarzına göre değişiklik gösterse de kadınların yüzde 50-70’ini önemli şekilde etkilemektedir. Ayrıca tedavi edilmediğinde, hipertansiyon ve diyabet gibi ciddi hastalıklara neden olabilmektedir. {6*}
Polikistik Over Sendromu (PCOS) Belirtileri Nelerdir?
Hormonal sorunlarla uğraşan kadınlar arasında yaygın olan birkaç PCOS belirtisi bulunmaktadır. Bazen yumurtalıklarda “yumurtalık kisti” denilen bir kese oluşmaktadır. Bu kese, yumurta etrafında oluştuğundan yumurta çatladığında kese kaybolmaktadır.
Yumurta bırakılmaz ya da kese yumurtanın etrafını tamamen kapatıp sıvı ile dolarsa “polikistik” haline gelmektedir. Yani bir kadının yumurtalıklarının üstünde çok sayıda küçük kist olduğu durum, polikistik olarak tanımlanmaktadır.
Normalde, yumurtalıklar az miktarda erkek seks hormonu (androjen) salgılamaktadır. Bu hormonu, polikistik over sendromu yaşayan kadınlar daha fazla üretmeye başlamaktadır. Dolayısıyla, fazladan yüz ve vücut kılları ya da erkek tipi kellik gibi erkeksi belirtiler görülebilmektedir.
Doktorlar, yumurtalıklarda birden fazla kist bulunduğu durumlarda (ultrasonda “inci dizisi” adı verilmektedir) hastalığı kolaylıkla teşhis edebilmektedir. Ancak PCOS teşhisi konan her kadının yumurtalıklarında görünür kistler bulunmamaktadır. {7*}
PCOS belirtileri sivilce, anormal kıl büyümeleri ve ruh hali sorunları gibi sıralanmaktadır. Araştırmalara göre, erkeklik hormonu fazla olan kadınların yüzde 80’inden fazlasının bu rahatsızlığa sahip olduğu tahmin edilmektedir.
Yaygın polikistik over sendromu semptomları şunları içermektedir:
- Kısmi ya da tam kısırlık (insülin direnci, adet döngüsünün bozulması, kilo sorunları, yüksek erkeklik hormonu seviyeleri ve düşük cinsel dürtü gibi diğer birçok semptomla ilişkilidir)
- Düzensiz adet döngüsü (oligomenore) ya da eksik adet görme (amenore)
- Kilo alımı ya da kilo vermede sorun yaşama
- Akne artışı
- İnsülin direnci (diyabet ile yakından ilişkilidir)
- Yüksek erkek hormon seviyeleri (özellikle testosteron)
- Yüz ve karın bölgesi gibi kadınların genellikle kılsız olduğu yerlerde aşırı kıllanma (hirsutizm)
- Erkek tipi kellik veya saç seyrelmesi
- Tükenmişlik
- Ruh halindeki değişiklikler
- Düşük cinsel dürtü (libido eksikliği)
Polikistik Over Sendromu (PCOS) Nedenleri Nelerdir?
Rahatsızlığın kesin nedeni belirsiz olsa da nasıl geliştiğine dair bazı teoriler bulunmaktadır. Başlıca nedenler ya da risk faktörleri olarak adlandırılan faktörler şu şekilde sıralanmaktadır;
- LH isimli hormonun etkisi {8*}
- İnsülin direnci {9*}
- Genetik yatkınlık ve aile öyküsü {10*}
- Sigara içmek
- Aşırı alkol tüketimi
- Hareketsiz yaşam tarzı {11*}
- Epilepsi ya da epilepsi ilaçlarının kullanımı
- Tip 1 ya da Tip 2 diyabet
- Yüksek doğum ağırlığına sahip olmak (özellikle obez anneden doğmak)
- Ergenliğe erken adım atmak
- Metabolik sendrom
- Bazı cilt hastalıkları
Obezitenin bu rahatsızlık için risk faktörü olduğu yaygın bir düşüncedir. Ancak bazı uzmanlar, kilo vermenin PCOS tedavisinde etkili olduğunu ama kilolu olma durumunun bu hastalığın doğrudan nedeni olmadığını düşünmektedir. Yine de belirtilerin artmasına sebep olabilmektedir.
PCOS hastalarının geneli aşırı kilo almak ile uğraşmaktadır. Ancak aşırı zayıflık durumu da hormonal bozulmalara neden olarak polikistik over sendromuna sebep olabilmektedir.
Birmingham Üniversitesi tarafından yürütülen 2017 tarihli bir araştırma, kadınların erkek hormonlarının artması sonucunda bazı değişiklikler yaşandığını ortaya koymuştur. Ayrıca bu rahatsızlığın, kalıtsal olduğuna dair bazı kanıtlar bulunmuştur. {12*}
Polikistik Over Sendromu (PCOS) Nasıl Teşhis Edilmektedir?
PCOS, teşhis edilirken farklı yöntemler tercih edilmektedir. Ayrıca tedavi seçenekleri de değişmektedir. Teşhis etmek için genellikle üç kriter önemli olmaktadır; erkeklik hormonu fazlalığı, düzensiz ya da geciken adet ve yumurta kistleri. {13*}
Polikistik over sendromu olan kadınlar anormal derecede ağrılı, aşırı kısa ya da uzun adet döngüleri yaşamaktadır. Ayrıca dengesiz adet ve bazı aylarda eksik adet görme bu hastalığın belirtilerinden sayılmaktadır.
Ultrason aracılığı ile yumurtalıklarda oluşan kistler görülebilmektedir. Yumurta kanallarının tamamen ya da bir kısmının tıkanması söz konusu olabilmektedir.
Teşhis sırasında kullanılan üç farklı seçenek araştırma enstitüleri tarafından ortaya konmuştur.
- Ulusal Sağlık Kriterleri Enstitüsü (1990) hastanın hem erkeklik hormonu artışı hem de düzensiz adet dönemi olmasını teşhis için yeterli görmektedir.
- Rotterdam Kriterleri tarafından açıklanan bildiriye göre, kadın üç belirtiden en az ikisine sahipse PCOS hastası sayılmaktadır.
- Androjen Fazlalığı ve PCOS Derneği (2009) ise teşhis için erkeklik hormonu fazlalığı ve yumurtlama bozukluğu olması gerektiğini belirtmektedir.
Endokrin Derneği’ne göre, tanı için en iyi seçenek Rotterdam kriterleri olarak bilinmektedir. {14*}
Polikistik Over Sendromu (PCOS) Tedavi Yolları Nelerdir?
Aile Hekimleri derneğine göre, tedavi kişiden kişiye değişim göstermektedir. Kaç yaşında olduğunuz, belirtilerinizin sıklığı ve şiddeti, hamile kalmak isteyip istemediğiniz gibi birçok faktör tedavide etkili olmaktadır.
Araştırmalar, diyet ve yaşam tarzı değişikliklerinin hastalığa iyi geldiğini göstermektedir. Polikistik over sendromu (PCOS) hastası olan Kate Kordsmeier, Root and Revel isimli siteye hastalıkla doğal olarak nasıl savaştığını şu şekilde anlatmaktadır; {15*}
“16 yaşındayken düzensiz adetler yaşadığım ve yüzüm sivilce dolu olduğu için annemle birlikte doktora gittik. Beni muayene edip birkaç soru sorduktan sonra doğum kontrol hapı verdi. Önce regl dönemim, sonra aknem düzeldi.
11 yıl boyunca kullandıktan sonra hapı bırakmaya karar verdim. Sindirim sorunları yaşadığım için bu kararı aldım. İki ay adetim gelmedi ve 12 kilo aldım. Yorgun, bitkin, endişeli hissediyordum. Ağrılarım ve sivilcelerim artmıştı.
Doktordan randevu aldım ve ona olanı biteni anlattım. Annemin PCOS hastası olduğunu da belirttim. Bana sadece yaşlandığımı ve hapa tekrar başlamamı söyledi. Bu sebeple sağlığımı kendi elime almam gerektiğine karar verdim.
Araştırmalar yaptım ve yeni bir doktor buldum. Bana polikistik over sendromu teşhisi koydu. Belirtileri kadından kadına değişen bir hastalık olduğundan tedavisinin zor olduğunu biliyordum.
Teşhisten sonra doğal tedavileri uygulamaya başladık. 4 yıl sonra düzenli döngülere sahip ve neredeyse belirti yaşamayan bir hasta haline geldim.”
Polikistik Over Sendromu (PCOS) Doğal Tedavi Yolları Nelerdir?
Yaşam tarzı değişiklikleri, stres yönetimi, egzersiz ve dengeli beslenme üreme sisteminde önemli rol oynamaktadır. Mümkün olduğu kadar fiziksel ve psikolojik stresten uzak durmak ve uygun vücut ağırlığını korumak tedavi için önerilmektedir.
Beslenme Sistemini Yenileyin
Aşırı kilolu ya da zayıf olmaktan kaçınmak, sağlık için oldukça önemlidir. Düşük yağlı ve düşük glisemik indekse sahip gıdalar tüketmek, polikistik over sendromu hastaları için tehlikeli olmaktadır. {16*} Çünkü insülin direncini olumsuz olarak etkilemekte ve bu da hastalık belirtilerini arttırmaktadır.
Keto diyeti denilen beslenme şekli, karbonhidrat alımını azaltmaya ve kalorileri sağlıklı yağlar ya da proteinlerden almaya yardımcı olmaktadır. Bu sebeple diyet, kilo vermenin hızlı ve güvenli yolu olarak görülmektedir. {17*}
Vücut daha hızlı glikoz yakarak metabolizma için faydalı olan ketonlar üretmeye başlamaktadır. Bu durum, sinir ve beyin sağlığı için oldukça faydalıdır. Diyet, doğurganlık sorunlarıyla ilişkili olan insülin direncine de güçlü bir çare olarak görülmektedir. {18*}
Araştırmalar, karbonhidrat alımının azaltılmasının PCOS rahatsızlığı üzerinde faydalı olduğunu belirtmektedir. Çalışmalara göre hem kilo kaybı hem de artan insülin duyarlılığında olumlu sonuçları olduğu bulunmuştur. {19*}
Polikistik over sendromuna sahip hastalarının iltihap önleyici gıdalardan sayılan besinleri tüketmesi önerilmektedir;
- Meyve ve sebzeler
- Otla beslenen hayvanların etleri
- Doğal olarak yakalanan balıklar (somon gibi),
- Sert kabuklu yemiş ve tohumlar (keten, kenevir, chia, badem, ceviz gibi)
- Rafine edilmemiş yağlar (hindistancevizi yağı, avokado yağı gibi)
- Nane çayı
- Tarçın
- Elma sirkesi
- Kemik suyu
Yeterince Dinlenmeye Özen Gösterin
Uyku, hücre yenilenmesi, hormon üretimi, stres kontrolü ve hatta kilo yönetimi için oldukça önemlidir. Aslında, uykusuzluk, sağlık ve hormonlar üzerinde, aktivite eksikliği ve kötü beslenme ile aynı olumsuz etkilere neden olabilmektedir. {20*}
PCOS olan kadınların uyku bozuklukları olma olasılığı daha yüksektir ve çalışmalar bu durumun aşırı melatonin üretimine bağlı olduğunu göstermektedir. Ayrıca, az uyuyan hastaların zihinsel sorunlar ve insülin direnci ile ilgili rahatsızlıklar yaşadığı bilinmektedir. {21*}
Sürekli olarak yeterli uykudan yoksun kalmak, kortizol dahil olmak üzere vücuttaki stres hormonlarını arttırmaktadır. Ne kadar stresli olursanız, muhtemelen o kadar fazla uykuya ihtiyaç duyarsınız. PCOS olan kadınlara günde 9 saatten fazla uyumaları önerilmektedir.
Egzersiz Yapmak Önemli
Hormon dengesizliklerini önlemek için dengeli ve orta seviyede egzersiz yapmak oldukça önemlidir. Profesyonel kadın sporcular aşırı egzersiz yaptıkları için düzensiz adet dönemlerine ve PCOS rahatsızlığına daha duyarlı hale gelmektedir. {22*}
Egzersiz yoluyla kilonun verilmesi, hareketin vücudu iyileştirmesi, doğurganlığın ve insülin direncinin dengelenmesi mümkündür. Araştırmalara göre yeterli egzersiz, PCOS için tedavi sağlamaktadır. {23*}
Açık havada yürüyüşler (15-30 dakika) ve yoga dersleri bu noktada etkili olmaktadır. Ayrıca masajlar, meditasyon, daha az kafein ve alkol tüketmek yapılan egzersizlerin verimini arttırmaktadır. Bazı araştırmalar masajın, polikistik over belirtilerini azaltmaya yardımcı olduğunu belirtmektedir. {24*}
Kimyasallardan Uzak Durun
Endokrin bozucu denilen kimyasallar, doğal hormonların üretimini, taşınmasını ve ortadan kaldırılmasını etkilemektedir. Bu kimyasallar üreme bozuklukları ve yumurtalık kanallarının hasarına neden olabilmektedir. {25*}
Polikistik over sendromu belirtilerini etkileyen kimyasalların en başında tarım ilaçları bulunmaktadır. Mağazalardan alınan ürünlerin çoğunda da kanser, astım ya da alerjiye neden olabilecek zararlı kimyasallar bulunmaktadır.
Evde doğal ürünlerle hazırlanan makyaj, hijyen ve temizlik ürünleri tercih edilmelidir. Böylece, hormonların korunması ve PCOS belirtilerinin önlenmesi mümkün olabilmektedir.
Kan Şekerini Dengeleyin
Polikistik over sendromu tedavisinde insülin direncini kontrol altında tutmak önemlidir. Kan şekerinin dengeli olması ve diyabetin önlenmesi için rafine karbonhidratları ve şekeri azaltmak ve sağlıklı yağlar ile lif tüketmeye başlamak oldukça önemlidir. Bu noktada kişinin aç kalmamaya özen göstermesi de çok önemlidir.
Kan şekerini dengelemek için kullanılan en çok kavun ve portakalda bulunan en önemli bileşik, inositol olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca meyve, fasulye, tahıllar ve kabuklu yemişlerde bulunan bu bileşiğin PCOS tedavisine katkı sağladığı araştırmalarla kanıtlanmıştır. {26*}
Yapılan çalışmalar, bu besinlerin tüketilmesinin ardından, kan dolaşımında erkeklik hormonlarının azaldığını ve kan basıncının dengelendiğini kanıtlamaktadır. {27*} Ayrıca bu bileşenin, doğurganlığı arttırdığı ve zihinsel bazı hastalıklara iyi geldiği bulunmuştur.
- Depresyon {28*}
- Panik atak gibi rahatsızlıklar {29*}
- Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB)
- Anksiyete {30*}
Akupunkturu Deneyin
Bazı uzmanlar bu konuda şüpheci davranmakta ama birçok kanıt, PCOS için akupunkturun faydalı olduğunu göstermektedir.
2011 yılında yapılan klinik denemenin ardından akupunkturun yumurtalıklara kan akışını hızlandırdığı, kistlerin sayısını azalttığı, insülin duyarlılığını arttırdığı insülin seviyelerini düşürdüğü ve kilo kontrolüne yardımcı olduğu bulunmuştur. {31*}
Yine 2011’de yayınlanan İsveç Tıp Merkezi’nden bir rapor, elektro-akupunkturun (EA) egzersizle birleştirilmesinin seks hormonu düzeylerini ve adet sıklığını iyileştirdiğini kanıtlamıştır. {32*}
Besin Değeri Bakımından Eksikleri Tamamlayın
Polikistik over sendromu şikayetleri olan kadınların yüzde 85’inin D vitamini eksikliği şikayetleri bulunmaktadır. Bu eksiklik, kısırlık başta olmak üzere düşük hormon seviyeleri, obezite, insülin duyarlılığı ya da diyabet gibi birçok rahatsızlığa neden olabilmektedir. {33*} Bu sebeple yeterli D vitamini alınması önerilmektedir.
İnositol ve D vitaminine ek olarak, PCOS belirteçlerini büyük ölçüde iyileştirebilen bir dizi besin bulunmaktadır. {34*} Magnezyum, çinko, omega-3 yağ asitleri, kalsiyum ve krom içeren gıdaların tüketilmesi tavsiye edilmektedir. {35*} Ancak bir sağlık uzmanı gözetiminde olmak önemlidir.
Tedavi Uygularken Dikkatli Olun
Polikistik over sendromu karmaşıktır ve her kadın her tedaviye aynı yanıtı vermemektedir. Bu sebeple, herhangi bir değişiklik yapmadan önce doktorunuza danışmanız oldukça önemlidir.
Kaynaklar
{1*} https://www.liebertpub.com/doi/abs/10.1089/jwh.2014.5000
{2*} https://medlineplus.gov/genetics/condition/polycystic-ovary-syndrome/
{3*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3872139/
{4*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26642102/
{5*} https://www.womenshealth.gov/a-z-topics/polycystic-ovary-syndrome
{6*} https://www.fertstert.org/article/S0015-0282(02)03111-4/fulltext
{7*} https://www.nichd.nih.gov/health/topics/pcos/conditioninfo
{8*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19467538/
{9*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15943823/
{10*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16219714/
{11*} https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0140673607613452
{12*} https://academic.oup.com/jcem/article/102/3/840/3061918
{13*} https://www.aafp.org/afp/2016/0715/p106.html#afp20160715p106-b2
{14*} https://academic.oup.com/jcem/article/98/12/4565/2833703
{15*} https://rootandrevel.com/about/
{16*} https://www.fertstert.org/article/S0015-0282(11)02505-2/fulltext
{17*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3752890/
{18*} https://nutritionandmetabolism.biomedcentral.com/articles/10.1186/1743-7075-2-35
{19*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4525389/
{20*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27870902/
{21*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25432918/
{22*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19642982/
{23*} https://academic.oup.com/humupd/article/17/2/171/692261
{24*} https://torquerelease.com/
{25*} https://academic.oup.com/jcem/article/96/3/E480/2597282
{26*} https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM199904293401703
{27*} http://www.europeanreview.org/wp/wp-content/uploads/1896-1903.pdf
{28*} https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/hup.470080109
{29*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11386498/
{30*} https://www.researchgate.net/profile/Richard-Bloch/publication/5986256_Herbal_and_dietary_supplements_for_treatment_of_anxiety_disorders/links/0912f506458b6d6899000000/Herbal-and-dietary-supplements-for-treatment-of-anxiety-disorders.pdf
{31*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20230329/
{32*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20943753/
{33*} https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/abstract/10.1055/s-2006-948308
{34*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3941367/
{35*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3941370/
