Mavi ışık kişinin iç saatini bozabilmekte ve bu nedenle uyku kalitesini düşürebilmektedir. Mavi ışık korumalı gözlükler tam da bu sırada devreye girmekte ve kişilerin endişe ve kaygı düzeylerinin iyileşmesini sağlayarak uyku problemlerini minimuma indirmeyi amaçlamaktadır. Pek çok uzman hem fiziksel hem de psikolojik sağlığımızı korumak adına uyku düzenimize dikkat etmemiz gerektiğini ifade etmektedir.
Günümüzde yetişkinlerde ve çocuklarda görülen uyku problemlerinin en önemli nedenlerinden biri de kişilerin mavi ışık yayan elektronik cihazlara uzun süre maruz kalmalarıdır. {1*}
Mavi ışık korumalı gözlükler metabolizmayı düzenlemekte, odaklanma gücünü arttırmakta ve iştahın daha kolay şekilde kontrol edilebilmesine neden olmaktadır.
Mavi ışık korumalı gözlük, dijital ekranlardan ve elektronik cihazlardan yayılan mavi ışığı engelleyebilen ve filtreleyebilen özel bir gözlük türüdür. Elektronik cihaz kullanımına bağlı olarak ortaya çıkabilen göz yorgunluğu, bulanık görme, baş ağrısı ve uyku problemi gibi çeşitli rahatsızlıklarla mücadele eden kişilerin mavi ışık filtresi olan gözlükleri kullanmaları tavsiye edilmektedir.
Mavi Işık Nedir?
Mavi ışık, parlak ve kısa dalga boyuna sahip yüksek enerjili bir ışık türüdür. Görünür ışık spektrumunda 420 ile 480 nanometre arasında ışık dalga boyuna sahiptir. Mavi ışık kötü bir üne sahip olsa da kişinin kendisini uyanık ve daha zinde hissetmesine neden olmaktadır.
Işık maruziyetinin önemli kısmı, güneş ışığına maruz kalmaktan dolayı ortaya çıkmaktadır. Ancak günümüzde birçok gencin ve yetişkinin elektronik cihazlarla her gün birkaç saat geçirdiği bilinmektedir. Bu durum ışık maruziyetinin yalnızca güneşle sınırlı kalmamasına neden olmaktadır.
Mavi ışık yayan elektronik cihazlar arasında televizyonlar, akıllı telefonlar, dizüstü bilgisayarlar, bilgisayar monitörleri ve tabletler yer almaktadır.
Mavi Işık Korumalı Gözlükler Nasıl Çalışır?
Mavi ışık korumalı gözlükler, genellikle LED cihazlardan yayılan mavi ışığın göze ulaşmasını engellemek amacıyla geceleri kullanılmaktadır.
Yapılan araştırmalar uzun süre mavi ışığa maruz kalmanın, uyku üzerinde oldukça etkili olan melatonin hormonunun doğal üretimini baskıladığını göstermektedir. Bu nedenle geceleri çok fazla mavi ışığa maruz kalmak kişinin uykusunu kaçırabilmekte ve doğal uyku-uyanıklık döngüsünü bozabilmektedir. Bundan dolayı mavi ışık korumalı gözlük kullanmak uyku bozukluğunu önlemekte ve gözlerin korunmasını sağlamaktadır. {2*}
Mavi ışık korumalı gözlükler hakkında yapılan çalışmalar genel anlamda kafa karıştırıcıdır. Mavi ışık korumalı camların etkileri hakkında yapılan araştırmaların önemli kısmı günümüzde hâlâ devam etmektedir. Mavi ışık korumalı gözlükler hakkındaki bilgilerin bu kadar kafa karıştırıcı olmasının önemli bir nedeni de Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Gıda ve İlaç İdaresindeki yetkililerin bu gözlükleri tıbbi cihaz olarak tanımlamaları ve bu nedenle kullanımlarını sıkı şekilde düzenlememeleridir.
Amerikan Oftalmoloji Akademisi ve Birleşik Krallık’taki Optometristler Derneği, mavi ışık korumalı gözlüklerin tehlikeli olduğunu belirtmeseler de halkın bu gözlükleri kullanmalarını önermemektedir. {3*} Bu düşüncelerinin nedeni mavi ışık filtreli gözlüklerin faydalarına dair yüksek kaliteli çalışmaların bulunmaması ve göz yorgunluğu ve baş ağrısının mavi ışığa maruz kalmaktan değil, elektronik cihazları kullanırken gözlerin kısılmasından ve duruşun bozuk olmasından dolayı ortaya çıktığına inanmalarıdır. {4*}
Ancak bunun yanı sıra bazı uzmanlar ve mavi ışık korumalı gözlük kullanan bazı kişiler gözlüğün faydasını gördüklerini bildirmektedir. İşte mavi ışık koruması olan gözlüklerin faydaları:
- Göz yorgunluğunu azaltmaktadır.
- Gözlerin kurumasını ve bulanık görmeyi engellemektedir.
- Baş ağrısını azaltmaktadır.
- Uyku alışkanlığını düzenlemekte ve kişinin daha kolay uyumasını sağlamaktadır.
- Görme kabiliyetinin iyileşmesini ve gelişmesini sağlamaktadır.
- Elektronik cihazlardan yayılan mavi ışık gözdeki retina tabakasına zarar vermekte ve kişinin uzun süreli görme kaybı yaşamasına, maküler dejerasyona ve glokomaya yakalanmasına zemin hazırlamaktadır. Bu nedenle mavi ışık filtreli gözlüklerin çeşitli göz rahatsızlıklarının tedavi edilmesine katkı sağladığı düşünülmektedir. Ancak bu konu hakkında yapılan çalışmalar devam etmektedir. Bu bilgi kesinlik kazanmamıştır.
Mavi ışık filtreli gözlükler daha iyi uyumanıza yardımcı oluyorsa bu durum gözlüklerin pek çok faydaya sahip olduğu ihtimalini güçlendirmektedir. Çünkü uyku problemleri, obezite, depresyon, yüksek tansiyon, diyabet ve diğer pek çok rahatsızlığa zemin oluşturmaktadır. Bu nedenle düzenli uyumak, yaşam kalitesinin iyileşmesini sağlamaktadır.
Mavi Işık Koruması Olan Gözlükler Satın Alınırken Nelere Dikkat Edilmesi Gerekir?
Mavi ışık filtreli gözlük satın alırken gözlük tercihiniz, gözlüğün filtre gücüne ve semptomlarınızın ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak değişebilmektedir. Optometristlerde ve eczanelerde satılmakta olan bu gözlükler reçeteli veya reçetesiz şekilde satın alınabilmektedir.
Katarakt gibi çeşitli görme problemleriyle uğraşan veya yakın zamanda göz ameliyatı olan kişilerin gözlüğü satın olmadan önce optometristine danışması ve uzman tavsiyesi doğrultusunda satın alması önerilmektedir. Çünkü bu tarz durumlarda filtreli gözlüklere ek olarak farklı kontaklar eklenebilmekte veya farklı gözlüklerin kullanılması talep edilebilmektedir.
Mavi ışık filtreli gözlükler genel anlamda düşük maliyete sahip ürünlerdir. Ayrıca UV ışığını engelleme konusunda yüksek performansa sahip bir ürün arıyorsanız mavi ışık filtreli gözlükler yerine %100 UV koruması olan gözlükleri satın alabilirsiniz.
Mavi Işık Koruması Olan Gözlükleri Satın Almanız Gerektiğini Nasıl Anlarsınız?
Elektronik cihazları geceleri düzenli olarak kullanıyorsanız mavi ışık filtreli gözlükleri denemek sizin için faydalı olabilir. Bununla birlikte, bu gözlüklere yatırım yapmak istemiyorsanız ve gözlüklerin etkilerinden emin değilseniz, uzmanlar akşamları ekran sürenizi azaltmanızı ve tüm elektronik cihazlarınızı daha az mavi ışık kullanmanızı sağlayan gece moduna ayarlamanızı önermektedir. {5*}
Mavi Işık Koruması Olan Gözlükleri Sürekli Kullanmak Gerekir mi?
Mavi ışık koruması olan gözlükleri takmak gerekli olmamakla birlikte zararlı da olmayabilmektedir. Bazı insanlar, çalışırken gözlük takmanın göz sağlığı açısından daha iyi olduğunu ve gözlüklerin daha uzun süre daha rahat çalışmalarını sağladığını düşünmektedir.
Özellikle gündüz saatlerinde birkaç saat elektronik cihazlarla uğraşmanız gerekiyorsa bu durum mavi ışık maruziyeti açısından büyük bir sorun teşkil etmemektedir. Çünkü gündüzleri açık havada güneşte kalsanız bile bir miktar mavi ışığa maruz kalacaksınız ve bu durum aşırı olmadığı sürece sağlığınız açısından zararlı değildir. Hatta bir miktar mavi ışığa maruz kalmak kişinin iç saatinin düzenlenmesine dahi yardımcı olabilmektedir.
Mavi ışık korumalı gözlük kullanmak için en doğru zaman geceleridir. Çünkü geceleri vücut daha fazla melatonin üretmektedir. Ancak gözlükleri gün içinde kullandığınızda da fayda gördüğünüzü hissediyorsanız uzmanlar gün içinde kullanmaya da devam edebileceğinizi düşünmektedir.
Mavi Işık Korumalı Gözlük Kullanmanın Zararları
Mavi ışık filtreli gözlükler gözlerinizi korumakta ve daha rahat şekilde uykuya dalmanıza yardımcı olmaktadır. Ancak bu gözlükler göz sağlığınızı korumak açısından tek başına yeterli değildir.
Daha iyi uyumak ve göz yorgunluğu, baş ağrısı gibi çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalmamak için uygulamanız gereken diğer yöntemlerden bazıları şunlardır:
- Dışarıya çıkıp güneş ışığına maruz kaldığınızda gözlerinize çok fazla güneş ışığı gelmemesine dikkat etmeniz gerekmektedir. Çünkü UV-A ve UV-B ışıkları da göz sağlığı açısından zararlı olabilmektedir. Bundan dolayı güneşte çok zaman geçiriyorsanız güneş gözlüğü kullanmayı ihmal etmemelisiniz.
- Özellikle yatma saatlerine yakın alkol ve nikotin kullanmaktan kaçınmanız gerekmektedir.
- Uyku kalitesini arttırabilmek için düzenli egzersizler yapmalısınız.
- Stresle başa çıkmanıza ve gevşemenize yardımcı olacak rahatlatıcı bir gece rutini bulabilirsiniz. Bu rutinlerin elektronik cihaz kullanımı gerektirmemesine dikkat etmeniz gerekmektedir. Bunun için kitap okumayı, esneyip gevşeyebileceğiniz egzersizler yapmayı ve ılık bir duş almayı tercih edebilirsiniz. Ancak elektronik cihaz kullanmak kaçınılmazsa cihazları gece modunda kullanmanız önerilmektedir.
- Oda sıcaklığını düşük tutmalı ve sizi terletecek giysiler giymemelisiniz.
- Mümkünse elektronik cihazlar için harcadığınız zamanı kısıtlamalısınız.
- Sürekli elektronik cihaz kullanıyorsanız ergonomik sandalye satın almanız sağlığınız açısından oldukça önemlidir. Ayrıca ekranın doğru yükseklikte ve doğru uzaklıkta olduğundan emin olmanız gerekmektedir. Ekranla aranızda yaklaşık 60 cm bulunmalıdır.
- Bir bilgisayar veya cihaz üzerinde çalışırken, her 20 dakikada bir mola vermeli ve 20 saniye boyunca en az 600 cm uzaktaki bir nesneye bakmalısınız.
Kaynaklar
{1*} https://www.pewresearch.org/fact-tank/2021/03/26/about-three-in-ten-u-s-adults-say-they-are-almost-constantly-online/
{2*} https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/opo.12385
{3*} https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/blue-light-digital-eye-strain
{4*} https://www.aop.org.uk/our-voice/policy/position-statements/2017/06/02/visible-blue-light
{5*} https://health.clevelandclinic.org/do-blue-light-blocking-glasses-actually-work/