Don yanığı, bütçe ve çevre dostu gıda depolama yöntemlerinden biri olan gıdaların dondurulmasında karşılaşabileceğiniz önemli bir sorundur. Dondurulmuş gıdalar, dehidrasyon ve oksidasyon nedeniyle hasar gördüğünde gıdalarda don yanığı meydana gelmektedir.
Sık Yemek Yemenin Zararları Nelerdir? Polifaji Nedir? Youtube Videomuzu İzleyerek Öğrenebilirsiniz.
Don yanığı olmuş yiyecekleri tüketmek çoğu zaman zararlı değildir ancak bazı gıdalar atılması gereken noktaya ulaşmış olabilmektedir.
Don Yanığı Nedir?
Don yanığı, yiyecekler gerektiği gibi paketlenmediğinde yüzeyin buharlaşması ve kuruması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Don yanığı olmuş besinlerin üzerinde açık renkli lekeler görülmektedir. Bu duruma bazen buz yanığı adı da verilmektedir. {1*}
Bu durumun ana sebebi donmuş gıdaların havaya maruz kalmasıdır. Don yanığı, yiyeceğin renginin ve dokusunun değişmesine neden olmaktadır. Ancak bu yiyeceğin bozulduğu ve artık tüketilemeyeceği anlamına gelmemektedir. Don yanığı olmuş besinlerin tüketilip tüketilemeyeceği, görünüşünün değişip değişmediğine değil, dondurucuda ne kadar süre kaldığında bağlıdır.
Don Yanığının Nedeni Nedir?
Yiyeceklerin don yanığı olmasının ana nedeni, gıdaların hava geçirmez ambalajlarla iyi şekilde sarılmadan dondurulmasıdır. Bu, havanın yiyeceğe ulaşmasına neden olmaktadır.
Sonrasında ise gıdanın içindeki buz buharlaşmakta ve gıdadaki nemi emerek gıdanın kimyasal bileşimini değiştirmektedir. Bu da genellikle gıdanın, kurumasına ve sertleşmesine neden olmaktadır. Ayrıca suyun gıda yüzeyinde buz olarak birikmesine de neden olabilmektedir.
Don yanığının meydana gelmesinin diğer nedeni ise dondurucunun sabit bir sıcaklığa sahip olmaması veya dondurucuya çok fazla hava girip çıkmasıdır. {2*} Örneğin dondurucunun sık sık açılıp kapatılması veya açık unutulması hava giriş çıkışını arttırmakta dolayısıyla buz yanığına neden olmaktadır. Çünkü bu durum yiyeceklerin içerisindeki nemin kaçmasına yol açmaktadır. Ayrıca yiyecekler daha sonra tekrar donmakta ve bu durum yiyeceğin dokusunun değişmesine neden olmaktadır.
Don Yanığının Etkileri Nelerdir?
Çoğu zaman don yanığı belirtilerine sahip olan yiyecekleri yemek sağlık açısından riskli değildir. Don yanığı olmuş gıdaların tadı yemeğin taze olduğu zamandan farklı olabilmektedir. Yiyecek dondurucuda çok uzun süre kalmamışsa kişiyi hasta etme olasılığı düşüktür.
Farklı yiyeceklerin dondurucuda ne kadar süre saklanabileceklerine dair bilgiler:
- Et, Kümes Hayvanları, Balık: Dondurucuda üç ile 12 ay kalabilmektedir.
- Süt ve Süt Ürünleri: Dondurucuda birkaç ay dayanabilmektedirler.
- Meyveler: Meyveler çeşidine bağlı olarak dondurucuda 2 ile 12 ay (narenciye, elma ve kuru meyveler en uzun süre dayanan meyvelerdir) arasında kalabilmektedir.
- Sebzeler: Sebzeler, türüne göre dondurucuda 5 ile 12 ay arasında kalabilmektedir. Patates, soğan, kabak ve havuç en uzun süre dayanan sebzeler arasında yer almaktadır.
- Kuru Gıdalar: Dondurucuda 12 aya kadar dayanabilmektedir.
- Unlu Mamuller: Buzdolabında bir veya iki hafta dondurucuda ise yaklaşık üç ile altı ay arasında kalabilmektedir.
Dokusunda, renginde ve tadında bazı değişiklikler olan donmuş yiyecekleri yemeniz gerekirse uygulayabileceğiniz alternatif yollardan biri yiyeceğin en yoğun renk değişikliğine uğramış bölgelerini kesip atmaktır. Ayrıca yiyecek üzerinde oluşan buz kristallerini de sıyırabilirsiniz. Bu yiyeceğin buzunu çözmekte ve bundan dolayı size yardımcı olmaktadır.
Et, yumurta veya balığın buzunu çözecekseniz, dondurulmuş gıdaları tezgâh üstü ve lavabo yerine buzdolabında çözmeniz önerilmektedir. Çünkü bu, bakterilerin yiyeceğe bulaşma riskini azaltmaktadır.
Don Yanığı Olan Besinler Nasıl Fark Edilir?
Don yanığı olan besinlerde görülen yaygın belirtiler şunlardır:
- Yiyeceğin bazı noktalarında, kahverengi, gri, ten rengi veya beyaz renklerinde, renk değiştiren kısımlar bulunmaktadır. Renkteki değişiklikler, besin hücrelerinde meydana gelen dehidrasyondan kaynaklanmaktadır.
- Yiyecekler sertleşmiş haldedir. Don yanığının neden olduğu lekelerin kesilmesi, besinin lezzetinin ve dokusunun don yanığı olmuş haline kıyasen daha iyi olmasını sağlamaktadır.
- Don yanığı olan yiyecekler genellikle, buz kristalleriyle kaplanmış durumdadır. Dondurucudaki sıcaklığın sürekli olarak değişmeye devam etmesi kristallerin daha fazla büyümesine ve yayılmasına neden olmaktadır.
Don yanığı olan yiyecekler besin değerlerinin bir kısmını zaman içerisinde kaybedebilmektedir. Bu durum çoğunlukla taze olmayan yiyeceklerde, işlenmiş gıdalarda ve çeşitli meyve ve sebzelerde görülmektedir.
Don Yanığı Nasıl Önlenir?
Yiyeceklerin don yanığı olmaması için, dondurucuya bırakılmadan önce sıkıca kapatılması ve oda sıcaklığında olması oldukça önemlidir.
Yiyecekleri dondurucuya dayanıklı plastik sargılara veya kilitli poşetlere sarmayı, yiyecekleri kapalı tupperware veya cam kaplara koymayı veya yiyecekleri sıkı bir alüminyum folyo tabakasına sarmayı deneyebilirsiniz.
Yiyecekleri dondurmadan önce, donduracağınız kapların havasını almanız önerilmektedir. Bu, yiyeceklerin etrafında daha az oksijenin dolaşmasını sağlamakta ve buz yanığı oluşumuna engel olmaktadır.
Mağaza ambalajları çok sıkı bir şekilde kapatılmamaktadır. Bu nedenle satın alınan etin orijinal ambalajıyla dondurucuya bırakılmaması gerekmektedir. Ayrıca dondurulmadan önce yiyeceklerin üzerine tarih yazılması da oldukça faydalıdır çünkü bu sayede yiyeceklerin ne kadar süre dondurucuda kaldığı daha net şekilde bilinebilmektedir.
Diğer bir püf noktası ise dondurucunun uzun süre açık kalmasını engellemek ve böylece yiyeceklere daha fazla havanın girmesine ve ulaşmasına izin vermemektir. Dondurucunun arızalı olmadığından ve sürekli sıcaklık değiştirmediğinden de emin olmak gerekmektedir. Dondurucunun sabit bir sıcaklığa sahip olmaması gıdaların nem seviyesinin sürekli değişmesine neden olmakta ve bu nedenle buz yanığı oluşması riskini arttırmaktadır. Dondurucular 0 derecede veya 0 dereceden daha düşük sıcaklıkta tutulmalıdır. Bu optimum saklama koşulları için gereklidir.
Don yanığı meydana geldiğinde durumu tam tersine çevirmek mümkün değildir. Yapılabilecek en iyi şey yemeğin buzunu çözmek ve pişirmektir.
Don yanığını engellemenin etkili yollarından biri de düşük su buharı iletim hızına sahip dondurucu torbalarını kullanmaktır. Ayrıca bazıları, besinleri dondurmadan önce havayı ambalajdan çıkarmak için, vakumlu kapatıcılar kullanmayı da tercih etmektedir.
Kaynaklar
{1*} https://www.merriam-webster.com/dictionary/freezer%20burn
{2*} https://www.loc.gov/everyday-mysteries/food-and-nutrition/item/what-is-freezer-burn/
