Ayak yanması, ayaklarınıza acı verecek kadar sıcak olması hissidir. Hafif veya şiddetli olabilmektedir. Bazı durumlarda ayak yanması sebebiyle ağrılarınız o kadar fazla olur ki hissedilen bu ağrı uyumanıza bile engel olabilir. Ayak yanması hissi ile beraber karıncalanma (parestezi) hissi, uyuşukluk da hissedilebilmektedir. [1*]
Yorgunluk veya cilt enfeksiyonları ayakların geçici bir süre yanmasına veya iltihaplanmasına neden olabilmektedir. Ayak yanması çoğunlukla sinir hasarının (periferik nöropati) bir işaretidir. Sinir hasarının diyabet, kronik alkol kullanımı, belirli toksinlere maruz kalma, B vitamini eksiklikleri veya HIV enfeksiyonu gibi birçok nedeni bulunmaktadır.
Ayak yanmasının nedenleri;
- Kronik alkol kullanımı
- Mantar enfeksiyonları
- Charcot-Marie-Tooth hastalığı (Kalıtsal motor ve duyusal nöropati de denir.)
- Kemoterapi
- Kronik böbrek hastalığı
- Kompleks bölgesel ağrı sendromu (sinir sistemine bağlı kronik ağrı)
- Diyabetik nöropati (Diyabet hastalığının neden olduğu sinir hasarı)
- HIV/AIDS
- Hipotiroidizm
- Tarsal Tunnel Sendromu (Sinirlerde hasara neden olan basınçtan kaynaklanan durum)
- Vitamin eksikliği anemisi
Ayak Yanmasına Neden Olan Durumlar
Ayak yanması sorununun tedavisi genelde altta yatan sebebe bağlı olarak yapılmaktadır. Örneğin; giydiğiniz ayakkabılar ayağınızı çok sıkıyorsa ve ayağınızda mantar enfeksiyonu oluştuysa bu gibi rahatsızlıklar kolayca tedavi edilebilmektedir.
Ayak yanmasına neden olan diğer durumlar;
Diyabetik Nöropati
Yıllarca vücudunuzda kontrolsüz olan ve yükselen kan şekeri, kan damarlarınıza ve sinirlerinize yavaş yavaş zarar verebilmektedir. Yüksek kan şekeri, sinirlerden gelen sinyallerin iletimini azaltmaktadır. Bu durum ayaklar da dahil olmak üzere vücudun çeşitli yerlerindeki hissi etkileyebilmektedir. Yüksek kan şekeri ayrıca sinirlere oksijen ve besin taşıyan kan damarlarının iç duvarlarını da zayıflatmaktadır.
Sinir hasarı vücudunuzun her yerinde meydana gelebilir. Ulusal Diyabet, Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsüne göre diyabet hastalığı olan kişilerin %60 ila %70’i sinir hasarı veya bazı nöropatik durumlar ile karşı karşıya kalmaktadır. Aşağıdaki birkaç durum nöropati riskinizi arttırabilir;
- Aşırı kilolu olmak (obezite)
- Yüksek tansiyon
- Sigara kullanımı
- Alkol kullanımı
Sinir hasarı bacaklarınızda ya da ayaklarınızda olduğunda periferik nöropati olarak adlandırılır. Periferik nöropati, diyabetik nöropatinin en yaygın türüdür. Bu tür nöropati, ayaklarınızda yanma hissine sebep olabilir. Periferik nöropati yaygın olmamakla birlikte kolları ve elleri de etkileyebilmektedir.
Periferik nöropatinin diğer semptomları şunlardır;
- Ellerde ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma hissi
- Sıkı bir çorap ya da ayakkabı giyiyormuş hissi
- Keskin ve acılı ağrılar
- Bacaklarda veya kollarda güçsüzlük ve ağırlık hissi
- Aşırı terleme
Bu nöropati belirtilerinden herhangi birine sahipseniz bir doktora başvurmanız gerekmektedir. Kan şekerinizi kontrol altına almanız vücudunuzda oluşabilecek sinir hasarını önleyebilmekte ve seyrini yavaşlatabilmektedir.
İnce Lif Nöropatisi (SFSN)
SFSN, genellikle ayaklarda aşırı yanma ile sonuçlanan ağrılı bir nöropati şeklidir. Semptomları arasında ayaklarda his kaybı ve kısa süreli ve şiddetli ağrılar yer almaktadır. Sinir liflerini örten ve koruyan miyelin tabakasının kaybı sonucunda oluşmaktadır. Çoğu durumda nedeni bilinmemekle birlikte, sebebi diyabet olabilmektedir.
Aşırı Alkol Kullanımı
Aşırı alkol kullanımı, alkolik nöropati adı verilen başka bir tür sinir hasarına yol açmaktadır. Ayak yanması belirtilerine ek olarak ortaya çıkan diğer belirtiler şunlardır;
- Kaslarda zayıflık, kas spazmları ve kas fonksiyon kaybı
- İdrar ve bağırsak disfonksiyonu
- Baş dönmesi
- Konuşma bozukluğu
Alkol kullanımını durdurmak, semptomların kötüleşmesini önlemeye yardımcı olabilir. Alkol kullanımına devam edildiği taktirde sinirlerde geri dönülemez hasarlar meydana gelebilir.
Charcot Marie Tooth Hastalığı (CMT)
CMT yaygın görülen kalıtsal bir sinir hastalığıdır. Kasları kontrol etmeye yarayan sinirleri etkilemektedir. CMT ilerleyen bir hastalıktır yani semptomları zamanla artmaya ve kötüleşmeye başlamaktadır. İlk semptomlarından biri ayaklarda, ellerde yanma veya iğne batması hissidir. Diğer semptomlarında kaslarda zayıflama ve kas atrofisinidir. (Kas kaybı)
Kompleks Bölgesel Ağrı Sendromu (CRPS)
CRPS, yaralanmalar veya ameliyattan sonra uzuvlarda meydana gelen bir rahatsızlıktır. Beyin ve omurgadan gelen sinyalleri etkileyen sinir hasarı olarak bilinmektedir. Belirtileri şunlardır;
- Ayaklarda veya uzuvlarda ağrı ve yanma
- Uzuvlarda şişkinlik
- Cilt rengi veya dokusunda değişiklikler
Eritromelalji
Eritromelalji, bilinen bir nedeni olmaksızın ayak yanması, ağrı ve kızarmaya sebep olabilen nadir bir rahatsızlıktır. Hastalığın şiddeti kişiden kişiye değişmektedir. Ağrılar, yapılan birkaç fiziksel aktivite sonrasında kötüleşebilmektedir;
- Egzersiz yapmak
- Yürümek
- Ayakta durmak
- Sıcak yerlerde uzun süre kalmak
Düzensiz ve Yetersiz Beslenme
Yetersiz beslenmenin neden olduğu ayak yanması durumu, geçmiş yıllarda daha yaygın görülmekteydi. Ancak günümüzde kıtlık yaşanan ve doğal afetlerin sıkça görüldüğü küçük bölgelerde de düzensiz ve yetersiz beslenme sonucunda ayak yanması rahatsızlığı görülebilmektedir.
Günümüzde, özellikle yaşlılarda sinir deformasyonları B12, B6 ve B9 (folat) vitamini eksiklikleri sonucunda görülmektedir. Bu B vitamini eksiklikleri ayak yanmasına ve kas koordinasyon sorunlarına da sebep olabilmektedir.
Hipotiroidizm
Tiroid vücudunuzdaki hormonların dengesini değiştirebilmektedir. Ayak yanmasına ek olarak, yorgunluk, kilo alımı ve ciltte kuruluk gibi belirtiler de gösterebilmektedir.
Bulaşıcı Hastalıklar
Ayak yanması, aşağıdaki hastalıklar da dahil olmak üzere çeşitli enfeksiyonların belirtilerinden biri olabilmektedir;
- Lyme Hastalığı
- HIV
- Frengi
- Zona Hastalığı
Ayaklarınızda yanma hissediyorsanız ve enfeksiyon kaptığınızı düşünüyorsanız, en kısa sürede doktorunuza başvurmanız gerekmektedir.
Atlet Ayağı/Sporcu Ayağı
Sporcu ayağı, sporcularda sıklıkla görülen bulaşıcı bir mantar enfeksiyonudur. Tinea pedis olarak da bilinen bu enfeksiyon, ayak tırnaklarını ve elleri de etkileyebilmektedir. Sporcu ayağının en yaygın semptomlarından biri, ayak parmakları arasında veya ayak tabanında yanma, karıncalanma ve kaşıntı hissidir. Diğer belirtileri ise şunlardır;
- Ayaklarda kaşınan kabarcıkların oluşumu
- Ayak parmakları arasında veya ayak tabanındaki deride çatlama ve soyulma
- Ayakların tabanında veya yanlarında kuruluk
- Ayak derisinde sertleşme
- Tırnak yatağından ayrılan, renksiz, kalın ve pul pul dökülen ayak tırnakları
Böbrek Hastalığı
Böbrekleriniz düzgün çalışmayı bıraktığında kanınızda toksinler birikmeye başlar. Bu durum da ayak yanmasına, şişmeye ve kaşıntıya neden olabilir. Ayrıca böbrek hastalıklarının diğer belirtileri de şunlardır;
- İdrara çıkmada zorlanma veya az miktarda idrar çıkışı
- Açıklanamayan nefes darlığı
- Mide bulantısı
- Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
- Yorgunluk
- Nöbetler
- Koma
Periferik Arter Hastalığı (PAD)
PAD, bacaklara ve ayaklara kan dolaşımını sağlayan arterlerin daralması anlamına gelmektedir. Semptomları ayaklarda ve bacaklarda yanma da dahil olmak üzere periferik nöropatininkine benzerlik gösterebilmektedir. Ağrı ve yanma hissi genellikle yürürken ya da egzersiz yaparken ortaya çıkmaktadır.
Tarsal Tünel Sendromu
Tarsal Tünel Sendromu, ayak bileğinden ayağa uzanan sinirlerin şişme ve yaralanması nedeniyle sıkışması durumudur. Bu durum ayakta yanmaya ve ağrıya neden olabilmektedir. Ayrıca bu ağrılar ve yanmalar bacağa kadar ilerleyebilir. Sinir hasarı kalıcı hale gelmeden önce erken tedavi önemlidir. [3*]
Toksinlere Maruz Kalmak
Ağır metallere ve diğer endüstriyel kimyasallara uzun süre maruz kalmak periferik nöropati semptomlarına yol açabilmektedir. HIV veya nöbetler gibi belirli durumları tedavi etmek için kullanılan bazı ilaçlar da sinir hasarlarına yol açabilmektedir.
Kemoterapi
Kanser hücrelerini öldürmek için kullanılan terapötik kimyasalların, periferik nöropati de dahil olmak üzere belirli yan etkileri bulunmaktadır. Kemoterapinin diğer sinir ve kas sistemlerine yaptığı yan etkiler şunlardır;
- Kaslarda yorgunluk, ağrı veya seğirmeler
- Yavaşlamış refleksler veya motor beceriler
- Denge ve koordinasyon sorunları
- Kas güçsüzlüğü
- Şiddetli ağrılar
Ayak Yanması Teşhisi
Ayaklarınızda yanma veya ağrı varsa öncelikle bir doktora görünmelisiniz. Fiziki bir muayene sonrasında ayak yanması hissine sebep olan problemler öğrenilecektir. Ayak yanmasına sebep olan en yaygın problemlerden biri diyabet olduğu için öncelikle size diyabet olup olmadığınızı anlamak için testler yapılacaktır. Doktorunuza muayene sırasında alkol kullanıp kullanmadığınızı ve beslenme alışkanlıklarınızın nasıl olduğunu kısaca anlatmalısınız.
Ayak Yanması İçin Tedavi Seçenekleri
Ayak yanması tedavisi, sorunun altında yatan nedene bağlı olarak değişmektedir. Çoğu zaman tedavisi basittir. Ayak yanması probleminiz varsa öncelikle yapmanız gerekenler şunlardır;
- Daha rahat ayakkabılar tercih etmelisiniz
- Ayakkabılarınızda ortopedik tabanlık olmasına özen göstermelisiniz
- B vitamini eksiklikleri için takviye gıdalar tüketmelisiniz
Ayak yanması probleminin altında yatan neden diyabet ise beslenme alışkanlıklarınızı değiştirip size uygun diyetleri yapmaya başlayabilirsiniz. Akupunktur gibi alternatif tedavi yöntemlerini de deneyebilirsiniz.
Ayak Yanması İçin Evde Tedavi Yöntemleri
Ayak yanması ve buna benzer şikayetleriniz varsa doktorunuza başvurmalısınız. Ancak geçici bir rahatlama için evde deneyebileceğiniz birkaç tedavi yöntemi bulunmaktadır.
- Ayaklarınızı birkaç dakika buzlu veya soğuk suda bekletebilirsiniz. Ancak bu uygulama Eritromelalji olan hastalar için önerilmemektedir. Cildinize zarar verebilir.
- Ayaklarınızı sirkeli suda ya da epsom tuzu (magnezyum sülfat içeren organik tuz) içerisinde bekletebilirsiniz.
- Zerdeçal takviyesi alabilirsiniz. Zerdeçal sinirlerdeki ağrılar için rahatlama sağlayabilmektedir. Kurkumin korucuyu anti-inflamatuar, antioksidan ve antimikrobiyal etkileri olduğu için ayak yanması gibi birçok rahatsızlığa karşı faydalı olmaktadır.
- Kan dolaşımını arttırmak için ayaklarınıza masaj yapın.
