Selenyum Nedir? Faydaları, Eksikliği ve Beslenme Önerileri

Selenyum sağlıklı bir yaşamın devamlılığı için gerekli olan minerallerden bir tanesidir. Selenyum minerali bağışıklık sisteminin desteklenmesinden tiroid bezi fonksiyonunun düzenlenmesine kadar pek çok metabolik süreçte görev alır. Normal şartlarda dengeli ve yeterli bir beslenme planı ile vücudun selenyum ihtiyacını karşılamak mümkün olsa da başta diyetle yetersiz selenyum alımı olmak üzere sindirim sistemi sorunları, karaciğer hastalıkları gibi sağlık problemleri selenyum eksikliğine neden olabilir. “Selenyum nedir?”, “Faydaları nelerdir?”, “Hangi besinlerde bulunur?” gibi konular yazının ilerleyen kısımlarında detaylı olarak ele alınmıştır.

İlaçsız Market Zentravit Selenyum S-Complex

💊 Sağlıklı yaşam için ideal destek.

Ürünü İncele

Selenyum Nedir?

Selenyum vücudun fizyolojik süreçlerinde ve metabolizmasında önemli rol oynayan, insan fizyolojisinde görev yapan 25 kadar selenoproteinin yapısına katılan eser minerallerden bir tanesidir. Bu proteinler bağışıklık sisteminin düzgün çalışmasından, tiroid hormonlarının dengelenmesine kadar pek çok hayati süreci yönetir. Aynı zamanda hücreleri zararlı maddelere karşı koruyabilir, DNA’nın sağlıklı bir şekilde çoğalmasına ve üreme sağlığına katkıda bulunabilir. Selenyum doğada çoğunlukla toprakta ve yer altı sularında bulunur. Bitkiler bu minerali kökleri aracılığıyla alır, yapılarında daha aktif hale getirerek depolar. Besinlerle alınan selenyum vücut tarafından kolayca emilerek ihtiyaç duyulan işlevlerde kullanılmak üzere değerlendirilir (1).

Vücuda giren selenyum selenosistein adı verilen özel bir bileşiğe dönüştürülerek protein sentezinde kullanılır. Vücuttaki toplam selenyumun yaklaşık üçte biri iskelet kasında depolanır (1). Vücut ihtiyaç fazlası selenyumu çoğunlukla idrarla dışarı atarak dengesini korur. Alım fazla olduğunda sürece akciğerler ve bağırsaklar da destek verir. Bu şekilde selenyum düzeyleri hem eksikliğe hem de fazlalığa karşı dengede tutulmuş olur. Ancak bazı durumlarda yetersiz selenyum alımına bağlı bu denge bozulabilir ve çeşitli semptomlar gelişebilir.

Selenyum Ne İşe Yarar?

Selenyum endokrin sistem, bağışıklık sistemi ve kardiyovasküler sistem başta olmak üzere pek çok sistemin işlevini yerine getirmesinde rolü olan bir mineraldir (2). Buna göre başlıca selenyum faydaları şu şekilde sıralanabilir:

• Antioksidan olarak görev alır: Selenyum hücrelerin oksidatif stresten korunmasında rol oynar (3). İnsan vücudunda çeşitli metabolik faaliyetler sırasında serbest radikal adı verilen yan ürünler açığa çıkar. Serbest radikaller her ne kadar sağlıklı bir yaşamın olmazsa olmazı olsa da sigara kullanımı, stres gibi sebeplerle vücutta serbest radikal miktarı artarak oksidatif strese neden olabilir. Neticesinde hücreler hasar görebilir (4). Çeşitli çalışmalar artan oksidatif stresin kalp hastalığından kansere kadar ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğini gösterir (5, 6). Selenyum gibi antioksidanlar kararsız moleküller olan serbest radikalleri kontrol altına alarak oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olabilir (7).

• Bazı kanser türleri ile mücadeleye yardımcı olabilir: Selenyum faydaları ile ilgili çeşitli çalışmalar oksidatif stresi kontrol altına almaya, bağışıklık sisteminin normal fonksiyonunu desteklemeye yardımcı olabilen selenyumun bu özellikleri sayesinde bazı kanser türlerine yakalanma riskini de azaltabileceğini gösterir. Bununla birlikte aynı çalışmalar bu etkinin yalnızca besinlerle alınan selenyum ile ilişkili olduğunu, gıda takviyelerine yönelik yeterli kanıt olmadığını gösterir (8). Buna karşın başka bir çalışmaya göre selenyum takviyesi kullanmak radyoterapi gibi kanser tedavilerinden sonra ortaya çıkması muhtemel yan etkilerin görülme riskini azaltabilir (9).

  Reklam

• Bağışıklık sistemini destekleyebilir: Selenyum bağışıklık sisteminin normal fonksiyonuna katkıda bulunabilir (3). Bazı araştırmalar selenyum takviyelerinin enfeksiyon hastalıklarında semptomları hafifletmeye yardımcı olabileceğini gösterir (10). Ayrıca selenyum eksikliği halinde HIV gibi enfeksiyon hastalıklarının seyrinin olumlu etkileneceğini gösteren çalışmalar da mevcuttur (11).

• Endokrin sistemin düzgün çalışmasında rol oynayabilir: Selenyum tiroid bezinin normal fonksiyonuna katkıda bulunur (3). Çalışmalar tiroid bezinin diğer organlardan daha fazla miktarda selenyum içerdiğini ortaya koymaktadır. İnsan sağlığı için önemli minerallerden bir diğeri olan iyot gibi selenyum minerali de tiroid hormonlarının sentezlenmesinde aktif rol oynar (12). Bu nedenle selenyum tiroid hastalıklarından olan hipotiroidi (tiroid hormonlarının yeteri kadar üretilememesi) gibi sağlık sorunlarına bağlı semptomları hafifletebilir (13).

• Kalp-damar sağlığını destekleyebilir: Selenyumun kalp ve damar sağlığı üzerindeki olumlu etkileri giderek daha fazla sayıda bilimsel çalışmayla ortaya konmaktadır. 25 farklı gözlemsel çalışmanın analiz edildiği bir meta-analizde kandaki selenyum seviyesinin %50 oranında artmasının kalp hastalığı riskinde %24’lük bir azalma ile ilişkili olduğu görülmektedir (14). Ayrıca selenyum inflamasyon belirteçlerini azaltarak da kalp sağlığını destekleyebilir. Özellikle kanda C-reaktif protein (CRP) gibi inflamatuar göstergelerde selenyum takviyesi ile anlamlı düşüşler olduğunu gösteren araştırmalar mevcuttur (15).

• Üreme sağlığı üzerinde olumlu etkiler gösterebilir: Selenyum erkeklerde sperm kalitesi ve hareketliliği üzerinde etkili olabilen minerallerden biridir. Antioksidan özellikleri sayesinde sperm hücrelerini oksidatif strese karşı koruyabilir. Bazı çalışmalara göre düşük selenyum düzeylerine sahip erkeklerde sperm motilitesi yani hareketliliği azalabilir; buna bağlı olarak da üreme fonksiyonları olumsuz etkilenebilir. Kadınlarda ise selenyumun hormonal denge ve yumurtalık sağlığı üzerinde dolaylı etkileri olduğu düşünülmektedir (16).

• Bilişsel fonksiyonları koruyabilir: Selenyum faydaları konusundaki araştırmalar selenyumun nörolojik sağlık üzerinde de etkileri olabileceğini gösterir. Özellikle Alzheimer gibi hastalıklara sahip kişilerde selenyum seviyelerinin düşük olduğu gösteren bazı çalışmalar vardır (17).

  Reklam

• Astım semptomlarını hafifletebilir: Astım solunum yollarının iltihaplanması ile karakterize kronik bir sağlık sorunudur. Selenyumun anti-inflamatuar özellikleri astım semptomlarını hafifletmede etkili olabilir (18).

Sayılanların yanı sıra selenyum normal saçın ve tırnakların korunmasına da yardımcı olabilir (3).

Selenyum Eksikliği Nedir?

Selenyum eksikliği çoğu zaman yetersiz ve dengesiz beslenme, selenyumdan fakir topraklarda yetişen gıdalarla beslenme, bağırsak emilim bozuklukları ya da kronik hastalıklar nedeniyle gelişir. Normal şartlarda vücut ihtiyaç duyduğu selenyumu besinlerden temin ederken fazlasını atarak bir denge sağlar. Ancak bu denge bozulduğunda yani vücuda alınan selenyum miktarı yetersiz kaldığında çeşitli fizyolojik fonksiyonlarda aksaklıklar meydana gelebilir. Buna göre başlıca selenyum eksikliği belirtileri şunlardır (19):

• Sürekli yorgunluk ve halsizlik,

• Kaslarda güçsüzlük,

• Konsantrasyon bozuklukları ve unutkanlık,

• Saç dökülmesi,

• Tırnaklarda kırılma ve beyaz lekeler,

• Sık tekrarlayan enfeksiyon hastalıkları,

• Hipotiroidi gibi tiroid bezi hastalıkları,

• Üreme sorunları,

• Kadınlarda hormonal dengesizlik ve adet düzensizlikleri,

• Yavaş iyileşen yaralar ve ciltte solgunluk.

Selenyum eksikliği çoğu zaman herhangi bir belirti göstermeden ilerleyebilir ancak uzun vadede kronikleşen bir eksiklik ciddi sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilir. Bu nedenle belirtiler gözlemlendiğinde beslenme düzeninin gözden geçirilmesinde gerekirse bir uzmana başvurulmasında fayda vardır.

Selenyum Hangi Besinlerde Bulunur?

Selenyum ihtiyacını karşılamanın en sağlıklı yolu selenyumu doğal olarak içeren besinleri düzenli ve dengeli bir şekilde tüketmektir. Selenyum içeriği gıdanın yetiştiği toprak yapısına göre değişebilir. Bu yüzden alımda çeşitlilik önemlidir. Başlıca selenyum içeren besinler şunlardır (20):

• Su ürünleri: Ton balığı, sardalya, hamsi gibi balıklar iyi birer selenyum kaynağıdır. Ayrıca midye gibi deniz ürünleri de selenyum açısından zengindir.

• Et ürünleri: Dana böbrek, ciğer gibi yenilebilir sakatatların yanı sıra tavuk eti, pastırma gibi et ve et ürünleri selenyum bakımından zengindir.

• Yumurta: Uygun pişirme yöntemiyle tüketildiğinde iyi bir selenyum kaynağıdır.

• Tam tahıllar: Yulaf, kepekli ekmek ve tam buğday ekmeği gibi besinler selenyum içerir.

• Baklagiller: Mercimek, nohut gibi baklagiller iyi bir selenyum kaynağıdır.

• Süt ve süt ürünleri: Yoğurt, süt ve peynir gibi ürünler günlük selenyum ihtiyacının karşılanmasına destek olabilir.

Yetişkinler için günlük selenyum ihtiyacı yaklaşık 55 mikrogramdır. Hamilelikte günlük selenyum ihtiyacı 60 mikrograma, emzirme döneminde ise 70 mikrograma çıkabilir. Günlük ihtiyacı karşılamak için selenyum içeren besinleri dengeli bir şekilde haftalık beslenme planına dahil etmek önemlidir. Tek bir besin grubuna ağırlık vermek yerine farklı kaynaklardan selenyum alımı sağlamak vücudun selenyumu daha etkili kullanmasına yardımcı olabilir Ancak selenyum fazlalığı da sağlık açısından risk oluşturabilir. Bu nedenle selenyum takviyesi kullanılması gerekiyorsa öncesinde alanında uzman bir doktora danışılması önemlidir.

Selenyum Yan Etkileri Nelerdir?

Normal şartlarda insan vücudu fazla selenyumu idrar yoluyla dışarı atabilir. Ancak uzun vadede günlük ihtiyacın üzerinde selenyum takviyesi kullanmak istenmeyen etkilere yol açabilir. Selenyum yüksekliği belirtileri ağızda sarımsak kokusunu andıran bir koku ile ortaya çıkabilir; saçlar ve tırnaklar kırılgan duruma gelebilir (1). Başlıca selenyum yan etkileri şu şekildedir (1):

• Mide bulantısı ve ishal gibi sindirim sistemi sorunları,

• Cilt döküntüsü,

• Sinir sistemi problemleri,

• Yorgunluk.

Selenyum sağlıklı bir yaşam için elzem minerallerden olmakla birlikte aşırı miktarda alındığında selenyum toksisitesi adı verilen ciddi bir sağlık sorununa neden olabilir. Bu nedenle selenyum takviyesi dahil herhangi bir takviye kullanmadan önce uzmana danışılması ve günlük önerilen miktarın aşılmaması önemlidir

“Selenyum nedir?” yazımızdan sonra dilerseniz selenyum gibi sağlık için gerekli minerallerden olan “İyot faydaları nelerdir?” içeriğimize buraya tıklayarak göz atabilirsiniz.