Yetersiz ve dengesiz beslenme, çocukların fiziksel, zihinsel ve psikolojik gelişimini büyük ölçüde geciktirmektedir. Bu gelişimsel sorunlar, yetişkinlik dönemine kadar devam edebilmekte ve çocuğu olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle, çocukların beslenme ihtiyaçlarını çeşit içeren yemeklerle karşılamak oldukça önemlidir. Ayrıca bu yemeklerin düzenli olarak tüketilmesi önerilmektedir. Çocuklar genellikle yemek seçtiği için dengeli beslenmelerini sağlamak her zaman kolay olmamaktadır. Yemek seçme davranışına sahip bir çocuğa sahipseniz sabırlı davranmanız ve ısrardan kaçınmanız gerekmektedir.
BESLENME TÜYOLARI İÇİN TIKLAYIN
Sık Yemek Yemenin Zararları Nelerdir? Polifaji Nedir? Youtube Videomuzu İzleyerek Öğrenebilirsiniz.
Çocukluk döneminde edinilen yeme alışkanlıkları, yaşam boyu devam etmektedir. Bu sebeple, henüz küçük yaşlardayken çocuğa kazandırılan doğru yemek seçimleri gelecekteki beslenmelerini olumlu etkilemektedir. Çocukluktan itibaren sağlıklı beslenmek, kişinin dinç ve formda bir görünüm kazanmasını sağlamaktadır. Sağlıklı vücutlar, yaşlandığında daha az kronik rahatsızlığa yakalanmaktadır.
İçindekiler
Çocuklara Tavsiye Edilmeyen Gıdalar
Çocuğun herhangi bir gıdaya alerjisi ya da hassasiyeti yoksa hiçbir gıda çocuklar için kötü olarak tanımlanmamaktadır. Erken yaşlardaki çocuklara (0-3 yaş) farklı doku ve tatlara sahip gıdalar vermek önemlidir. Çünkü çocuk ne kadar farklı tat ile karşılaşırsa o kadar kaliteli yemekler seçmeye başlamaktadır. Bu durum, çocuğun yiyecekleri iyi ve kötü olarak ilişkilendirmeden sadece besin olarak tanımasına katkı sağlamaktadır. Bazı yiyecekler diğerlerinden daha besleyicidir ancak yiyecekleri çocukların duygusal olarak ayırt etmeden yemesi önemlidir. Örneğin, elmalı kurabiye çocuk için faydalı olabilmektedir. Çocukların elinden yiyecek almak yanlış bir davranıştır. Çünkü çocuğun o şeyi daha fazla istemesi söz konusu olacaktır.
Çocuklar için sağlıklı ya da sağlıksız gıdalar bulunmaktadır. Ancak sağlıksız kabul edilen gıdaların besin değerlerini arttırmak ya da daha faydalı hale getirmek mümkündür.
Sentetik Meyve Suları
Çocuklar meyveleri dilimler halinde tüketmektense meyve suyu olarak içmeyi daha çok sevmektedir. Gün içinde çocuklara meyve yedirmenin en iyi yolu meyve suları olduğundan birçok ebeveyn sıklıkla tercih etmektedir. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta, çok az şeker ilave edilmiş ve %100 taze meyvelerden üretilmiş meyve sularından almaktır. Meyve suları, meyvelerden lif çıkarılarak yapıldığı için genel olarak tavsiye edilmemektedir. Çünkü liflerin bağırsak hareketlerini düzenleme ve tokluk sağlama gibi özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikleri içeren lifler, çocukların sağlığını olumlu etkilemektedir. Kepekli tahıllar, sebzeler ve baklagiller gibi besinlerden gerekli lifler alınabilmektedir. Bunlara ek olarak günlük 112 mililitre meyve suyu yeterli görülmektedir. Ancak meyvelerin dilimler halinde çocuklara verilmesi suyundan daha fazla önerilmektedir.
Sosisli Sandviç
Hem çocukların hem de yetişkinlerin severek yediği yiyeceklerden olan sosisli sandviç, tam buğday ekmeği ile yendiğinde daha sağlıklı hale gelmektedir. Çocuklar için hazırlanan sosisliye biraz sebze eklemek ve soslarla sandviçi süslemek sağlıkları açısından önemlidir. Normal boy yerine küçük boy sandviç ekmeklerinin satın alınması ve bu ekmeklerle servis yapılması çocuğun daha az zarar görmesini sağlamaktadır. Hem protein hem de karbonhidrat içerdiğinden ağır bir yemek olarak bilinen sosisliler, sebze ile ve küçük boy ekmekle hazırlandığında keyifli bir atıştırmalık haline gelmektedir. Yemeği tamamen yasaklamak çözüm olmadığından sağlıklı hale getirmek için eklemeler yapmak gerekmektedir.
Şekerli İçecekler
Çocuklar ya da yetişkinler için üretilen şekerli içecekler, ilave yapay şekerlerle doludur. Besin içermeyen ama kalori kazandıran bu şekerlere vücudun ihtiyacı olmadığından zararlı kabul edilmektedir.
Amerikan Pediatri Akademisi’ne göre Amerikalı çocuklar, günlük aldıkları kalorinin %17’sini şeker ve şekerli içeceklerden kazanmaktadır. {1*} Oysa önerilen, günlük kalorinin %10’undan daha azının şekerden oluşmasıdır. Fazla şeker alımı, aşırı şişmanlık (obezite) ve tip-2 diyabet (şeker) gibi hastalıklara yol açabilmektedir. Şekerli yiyecekler çocuklara tamamen yasaklanmamalı ama yenme ve içilme sıklığı sınırlandırılmalıdır. Buna ek olarak, şekerli içecekler su, meyveli tatlı ve ev yapımı aromalı meyve sular ile değiştirilebilir.
Sert Şeker ve Lolipoplar
Sert şeker ve lolipoplar, şekerli içeceklerde olduğu gibi ilave şekerler ve besin değeri olmayan kalorilerle doludur. Çok lezzetli olduklarından sıklıkla tüketilmektedir ancak fazla tüketildiğinde diş ağrısı ve çürüğe neden olmaktadır. {2*} Anne ve babalar çocuklara şekeri yasaklamak yerine ne sıklıkta yediklerini kontrol etmelidir. Şeker istendiğinde çilek, hurma, üzüm ya da kiraz gibi meyveler verilmesi önerilmektedir. Çünkü bu besinler sağlığa faydalarıyla bilinmektedir.
Paketlenmiş Makarna
Ev yapımı makarna yapmak için herkesin zamanı ve becerisi bulunmayabilir. Bu nedenle paketlenmiş makarnalar, hızlı bir şekilde hazırlandığından daha sık tercih edilmektedir. Ancak bu her zaman sağlıklı ürün anlamına gelmemektedir. Marketlerde rafine edilmiş ve tam tahıllı olmak üzere iki çeşit paket makarna bulunmaktadır. Rafine edilmiş makarna, lifi az olan ve kalorisi yüksek katkı maddeleri içeren, işlenmiş basit karbonhidratlar olarak bilinmektedir. Bu durum, kalp hastalıkları ve genel sağlık sorunlarına neden olabilmektedir.
Basit karbonhidratlar, hızlı sindirilmekte ancak kısa süreli enerji sağlamaktadır. Karmaşık karbonhidratlar ise yavaş sindirilmekte ancak kalıcı enerji oluşturmaktadır. Tam tahıllı makarna karmaşık karbonhidratlarla ile üretilmiştir. Bu sebeple sindirimi iyi çalıştıran ve uzun süre tok kalmaya yardım eden özellikleri bulunmaktadır. Ayrıca zengin lif içeriği ile sağlığa olumlu katkıları vardır. Eğer çocuklara paketlenmiş makarnalardan hazırlanacaksa tam tahıllı olanlarından tercih edilmeli ve yanına domates sosu, köfte ya da sebzelerle servis edilmelidir. Böylece çocuğun farklı besin değerlerini birlikte tüketmesi sağlanmakta ve sağlığına fayda sağlamaktadır.
Patlamış Mısır
Patlamış mısır, çocuklar tarafından çok sevilen bir atıştırmalıktır. Mikrodalga ya da tencerede pişirilen patlamış mısırlar, tereyağı ve tuzla yapıldığından fazla yağ ve sodyum içermektedir. Besin değerinin fazlası çocuklar için zararlı olabilmektedir. Bu sebeple az yağlı ve tuzsuz patlamış mısırlar satın almak ya da bu şekilde pişirmek önemlidir. Yemeğin hazırlanma sürecine çocukları da dahil ederek keyif almalarını sağlayabilir ve mısıra çeşitli baharatlar ekleyebilirsiniz.
Bal
Bal çok sevilen ve faydalı bir besindir ancak 1 yaş altındaki çocuklar için oldukça tehlikeli olabilmektedir. {3*} Çünkü içerdiği bakteriler sindirim sistemine ağır gelmekte ve bebekleri zehirleyebilmektedir. Ancak 1 yaşından sonra tost üstüne sürülen bir yemek kaşığı bal, çocuğun vitamin ve mineral almasına katkı sağlamaktadır. Ayrıca bal, antioksidan kaynağı olduğundan bağışıklığı güçlendirmektedir.
Şekerli Kahvaltılık Gevrekler
Gevrek adı verilen ve kahvaltılık için hazırlanan ek atıştırmaları sağlıklı hale getirmek mümkündür. Besin değeri yüksek ve az şekerli ya da şekersiz olan tahıllardan satın almak gerekmektedir. Böylece çocuk için, lezzetli ve sağlıklı beslenme sağlanabilmektedir.
Bir Yaşındaki Çocukların Beslenme İhtiyaçları
Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF’e göre bebekler 6 ay boyunca anne sütü ile beslenmelidir. {4*} Sonraki 6 ay katı gıdalarla beslenmeli ve 2 yaşına kadar anne sütüne devam etmelidir. Emzirme, anne ve çocuk arasında sağlıklı bir bağ oluşturmayı desteklemektedir. Anne sütü, bebeğin büyümesi için gerekli olan tüm vitamin, mineral ve diğer faydalı besin değerlerini içermektedir. Ayrıca bebekleri mide ve sindirim ile ilgili hastalıklardan korumaktadır. Ancak sütün anne sütü olması, inek sütü olmaması önemlidir. Bebeklere 1 yaşına kadar inek sütü verilmemelidir.
Çocuklarda Sağlıklı Beslenme Alışkanlığı
Çocuklara sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırmak çok önemlidir. Çünkü hem gelişim çağında gerekli olan besin değerlerini almaları hem de gelecekte bu alışkanlığı devam ettirmeleri gerekmektedir.
- Çocuklara örnek olarak onların da aynı davranışı kazanmaları açısından sağlıklı besinleri önce kendiniz yemelisiniz. {5*}
- Yemek pişirirken çocuğunuzdan yardım olarak onu da bu sürece dahil edin. Çocuklar yardım ettikleri için yemeği daha kolay yiyeceklerdir.
- Çocukların masaya oturtulması ve aile ile yemek yemesi hem bağ kurulması hem de sağlık açısından önemlidir. {6*}
- Karbonhidrat ve yağlardan korkmayın ama bunları sağlıklı hale getirmeye çalışın.
- Çocuklara yemek konusunda baskı yapmayın. Yemeğin faydalarını anlatın ve sıklıkla tüketin. Bir gün merak edip yemek isteyeceklerdir.
- İyi yemek ya da kötü yemek gibi etiketlemelerden kaçının. Bu etiketlemeler yemekler hakkında yanlış bir izlenim yaratabilir. Çocuklar sadece yemeği yemek olarak tanımalıdır. Örneğin, havuç iyi bir yemek diye değil havuç bir yemektir diye düşünmelidir.
- Çocuklar yiyeceklere tarafsız şekilde yaklaşmalıdır. Bu yüzden sizin de tarafsız olmanız gerekmektedir.
- Çeşit yaratmak için yiyecekleri farklı şekillerde pişirin.
- Çocuk “doydum” diyorsa zorlamayın. O ne zaman acıktığını bilebilir. Böylece fazla yemek yemeyecek ve aşırı şişmanlıktan korunacaklardır.
- Çocuklara sağlıklı beslenme alışkanlığı kazandırmak uzun bir süreçtir, sabırlı olun.
- Çocuk doktoru ya da diyetisyeninize soru sormaya çekinmeyin.
Çocuklar protein, karbonhidrat, sağlıklı yağlar, süt ürünleri, C vitamini gibi vitaminler ve demir gibi mineralleri içeren dengeli bir beslenmeye sahip olmalıdır. Bu şekilde, sağlıklı gelişmeleri ve dengeli beslenmeleri mümkün olmaktadır.
Kaynaklar
{1*} https://pediatrics.aappublications.org/content/143/4/e20190282
{2*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6166585/
{3*} https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28742188/
{4*} https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/infant-and-young-child-feeding/
{5*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6024598/
{6*} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5259977/
